Χριστουγεννιάτικα Κάλαντα και μετά…. στο “ΕΚΑΤΟ”

Γράφει ο Χρήστος Π. Ίντος

“Θα τα πούμε φέτος;”.

Συχνή ήταν τέτοιες ημέρες η ερώτηση των μελών της ανδρικής χορωδίας των “ΠΑΙΟΝΩΝ” Γουμένισσας από το 1974 και μετά. Ερώτηση προς τους υπεύθυνους του σχήματος αλλά και των μελών μεταξύ τους. Η απάντηση κάθετη και καταφατική, απ΄ όπου και αν προέρχονταν. “Και βέβαια, όπως κάθε χρόνο! Η συνάντηση στις τρεις το πρωί των Χριστουγέννων στην κεντρική πλατεία”.

Στην καθορισμένη ώρα άπαντες παρόντες, από τους νεαρούς ως τους τότε μεγάλους στην ηλικία. Ντυμένοι καλά! Το κρύο τσουχτερό! Κάποιες φορές τα πάντα σκεπασμένα με χιόνι, άλλες ασταμάτητη βροχή, κάποιες αφύσικη καλοκαιρία για την εποχή. Αθόρυβη η συγκέντρωση, λες και ήθελε με τα άσματα που θα ακολουθούσαν να αιφνιδιάσει τους βυθισμένους στον νυχτερινό ύπνο συντοπίτες.

Χορωδία ανδρών ΠΣ Παίονες τη δεκαετία του 1970, (προσωπικό αρχείο)

Το ξεκίνημα πάντα με τα παραδοσιακά κάλαντα από την καρδιά της κωμόπολης, την κεντρική πλατεία.
Καλήν ημέρα άρχοντες
κι αν είναι ορισμός σας,
Χριστού τη θεία Γέννηση,
να πω στο αρχοντικό σας!
…………………………
Ακολουθούσαν το απολυτίκιο και το κοντάκιο των των Χριστουγέννων:
Η Γέννησή σου, Χριστέ ο Θεός ημών,
ανέτειλε τω κόσμω, το φως τω της γνώσεως
……………………………………………..
Η Παρθένος σήμερον τον υπερούσιον τίκτει
και η γη το σπήλαιον τω απροσίτω προσάγει
……………………………………………..

Όχι ως έτυχε, συντονισμένα και πολυφωνικά. Μπάσοι και τενόροι, σεκόντοι, όλοι εξαίσιες και καλλιεργημένες φωνές. Καλλιεργημένες στην αίθουσα της χορωδίας από τον μουσικοδιδάσκαλο αλλά και στις συναντήσεις των χορωδών στη δουλειά, τα απόβραδα σε ταβέρνες και καφενεία, σε οικογενειακές συναθροίσεις, σε γιορτές και πανηγύρεις. Όλα άρχιζαν και τελείωναν με τραγούδι, έντεχνο και παραδοσιακό, καντάδες, σύγχρονο για την εποχή τους ρεπερτόριο.

Κάλαντα “όρθρου βαθέως”, άσματα καθ΄ οδόν, στάσεις στις πλατείες, στις πόρτες σπιτιών μελών, δωρητών, ευεργετών του Συλλόγου, σε όλον τον κόσμο. Δεν έλλειπαν και οι καταβασίες:

Η Γέννηση του Κυρίου. Φορητή εικόνα 15ου αιώνα. Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο Αθηνών

Χριστός γεννάται δοξάσατε•
Χριστός εξ ουρανών απαντήσατε•
Χριστός επί γης υψώθητε.
Άσατε τω Κυρίω πάσα η γη, και εν ευφροσύνη
ανυμνήσατε, λαοί, ότι δεδόξασται …………

Και παραδοσιακά κάλαντα είχαν την τιμητική τους, όπως :

Αφέντη μου στην πόρτα σου
χρυσή καντήλα φέγγει ….
Φέγγει τους ξένους να οδηγούν,
τους ξένους να αγκαλιάζουν
Κυρά μ’ κυρά μ’ κι αρχόντισσα
κι’ αρχοντοπαραδειγμένη
Σε κάλεσαν οι αρχόντισσες
στην εκκλησιά να πάεις.
………………………….

Οδοιπορώντας η χορωδία άναβαν τα φώτα των σπιτιών. Φωτίζονταν τα παράθυρα το ένα μετά το άλλο, φωτίζονταν οι αυλές, όσων ήθελαν μέσα στη νύχτα και το κρύο να κεράσουν τους χορωδούς που ανάγγελλαν τον ερχομό των Χριστουγέννων. Να προσφέρουν κονιάκ, κρασί, τσίπουρο, μπακλαβάδες, κουραμπιέδες, μελομακάρονα …… Άρνηση δεν χωρούσε, “ …. Μπορείς δεν μπορείς, θέλεις δεν θέλεις, τέτοια μέρα δεν λέμε όχι…. Αν δεν τρως, βάλτο στην τσέπη σου ….”.

Η ομάδα έφθανε ως την περιοχή του Νοσοκομείου, να απαλύνει τον ανθρώπινο πόνο χρονιάρα μέρα, έστω και από μακριά και απ΄ εκεί ψηλά να ακουστεί σε όλη την κωμόπολη:

Άγια νύχτα ξημερώνει, με χαρά οι χριστιανοί,
και με ευλάβεια μεγάλη, κει που άγιο φως προβάλλει,
προσκυνήστε με χαρά, ναι με χαρά ……

Και πολλά άλλα χριστουγεννιάτικα τραγούδια αποδίδονταν, ως την ώρα που ηχούσαν οι καμπάνες των εκκλησιών, της Παναγίας και του Αγίου Γεωργίου, καλώντας βαθειά χαράματα τους πιστούς στη χριστουγεννιάτικη λειτουργία. Τότε ακούγονταν η φωνή του επικεφαλής: “Το διαλύουμε! Χρόνια πολλά και του χρόνου!”. “Όχι ακόμη”, απαντούσαν οι περισσότεροι, “μας περιμένει …… το “ΕΚΑΤΟ”.

Ήταν το μαγαζί, η ταβέρνα του Θανάση Παπαγεωργίου, λεβεντάνθρωπου, από τους παλιούς και καλούς τενόρους της χορωδίας! Την εποχή εκείνη το κατάστημά του είχε γίνει πασίγνωστο και συνέρρεαν οι παρέες από την ευρύτερη περιοχής της Κεντρικής Μακεδονίας να φάνε, να πιούμε και προπαντός να τραγουδήσουν, να απολαύσουν τα αστεία του Θανάση, να ακούσουν τα σόλο του: “Αν ήμουν πλούσιος….” και το “Μαργαρίτα, μαγιοπούλα ….”, τα ανέκδοτά του. Το μαγαζί είχε ξέχωρη και μοναδική ατμόσφαιρα. Την μοναδικότητα την όφειλε στη ζεστασιά των ανθρώπων που το κρατούσαν και των θαμώνων του. Το παράξενο όνομα του “ΕΚΑΤΟ” προήλθε από τις συνεχείς επισημάνσεις των ιδίου και άλλων : “Παιδιά, η ώρα είναι προχωρημένη πιο σιγά, θα έρθει το εκατό, θα μας πάρει μέσα..”. Μια, δυο, πολλές φορές η ίδια επισήμανση και το όνομα έμεινε.! Έτσι εμπεδόθηκε το: “ο Θανάσης το ΕΚΑΤΟ” ή σκέτο “το ΕΚΑΤΟ”.

Τα χαράματα των Χριστουγέννων ο Θανάσης δεν ακολουθούσε τη χορωδία στα κάλαντα. Με τη σύντροφο της ζωής του, την Μαρία, που πέρα από τη ζωή και τη δουλειά αποτελούσαν μοναδικό ντουέτο στο τραγούδι, ετοίμαζαν για τους χορωδούς σούπα και άλλα καλά για να ξεκουραστούν και να ζεσταθούν μετά τη δίωρη περιοδεία ανά την κωμόπολη. Η σόμπα στη μέση του μαγαζιού πυρωμένη, το τραπέζι στρωμένο. Απολάμβαναν οι χορωδοί την προσφορά, έλεγαν τα χριστουγεννιάτικα κάλαντα, άκουγαν ένα σόλο του Θανάση, αντάλλασσαν ευχές!

Ήδη οι πιστοί πορεύονταν στην Εκκλησία. Όσοι περνούσαν μπροστά από το μαγαζί εκστατικοί στέκονταν στην είσοδο και περιεργάζονταν, ποιοι ήταν μέσα, τι συνέβαινε τέτοια ώρα! Κοντοστάθηκε και μια υπερήλικη. Καλοντυμένη, έκθαμβη από τα θρησκευτικά εκείνη την ώρα εκκλησιαστικά άσματα της χορωδίας, σταυροκοπήθηκε! Περιέφερε το βλέμμα στους θαμώνες, ξανάκανε τον Σταυρό και συνέχισε το δρόμο της. Κάποιοι είπαν, νόμισε, πως έφθασε στην Εκκλησία, άλλοι, πως μουρμούρισε: “..Αυτοί δεν έχουν σπίτια, τέτοια βραδιά εδώ ξενύχτησαν οι μπεκρήδες;” Όποια και να ήταν η αλήθεια, οι χορωδοί διέλυαν την ωραία παρέα και, τουλάχιστον οι περισσότεροι, ήταν από τους πρώτους που προσέτρεχαν στην χριστουγεννιάτικη λειτουργία. Κάποιοι πλαισίωναν το ψαλτήρι.

Άλλα νεοσύστατα τότε χορωδιακά σχήματα “ζήλωσαν τη χριστουγεννιάτικη ομορφιά” της ανδρικής χορωδίας των Παιόνων, ανέπτυξαν δική τους “καλαντική” δράση. Όλα στο διάβα του χρόνου και προπαντός η νυχτερινή απόδοση των καλάντων από την ανδρική χορωδία του ΠΣ Παίονες σχεδόν λησμονήθηκε. Οι περισσότεροι από τους τριάντα και πλέον χορωδούς μετακόμισαν στην άλλη ζωή. Έμεινε ο απόηχος των ωραίων ύμνων και τραγουδιών τους, οι ωραίες παρέες και οι αναμνήσεις στους επιζόντες.

Σήμερα παρά τις τις δυσκολίες και τα προβλήματα, οι χριστουγεννιάτικοι ύμνοι, τα κάλαντα και τα ωραία της εορτής τραγούδια υπάρχουν. Δίνουν χαρά, σκορπούν ελπίδα, αναγγέλουν τη Γέννηση του Χριστού.

Καλά και ευλογημένα Χριστούγεννα του 2021!

Χρόνια πολλά και του χρόνου!