Ποντιακή γενοκτονία: «Φύγαμε και μαζί πήραμε μόνο τις ψυχές μας»

Της Κωνσταντίνας Τσαλικίδου

Η γενοκτονία, ως όρος, διαμορφώθηκε κατά κύριο λόγο στην δίκη της Νυρεμβέργης το 1945, στην οποία δικάστηκε η ηγεσία των Ναζιστών εγκληματιών του πολέμου. Συγκεκριμένα, η έννοια αυτή σημαίνει την μεθοδική εξολόθρευση, ολική ή μερική, μιας εθνικής, φυλετικής ή θρησκευτικής ομάδας.

Πρόκειται για ένα πρωτογενές έγκλημα, το οποίο δεν έχει συνάρτηση με πολεμικές συγκρούσεις. Ο γενοκτόνος δεν εξοντώνει μια ομάδα για κάτι που έκανε, αλλά για κάτι, το οποίο είναι. Στην περίπτωση των Ελλήνων του Πόντου, επειδή ήταν Έλληνες και Χριστιανοί.

Με το τρίπτυχο «ένα κράτος, μια θρησκεία, ένας λαός», οι Νεότουρκοι αρχικώς και στην συνέχεια ο Μουσταφά Κεμάλ, σχεδίασαν και εκτέλεσαν τις δύο πρώτες γενοκτονίες. Το 1915 την γενοκτονία των Αρμενίων και από το 1916 έως το 1923 τη γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου. Με το πρόσχημα να μην ενωθούν οι Έλληνες του Πόντου με τις ρωσικές δυνάμεις, που πολιορκούσαν τον Πόντο, εκτόπισαν τον πληθυσμό από τις παραλιακές περιοχές, στα μεσόγεια της χώρας. Μέσα στο καταχείμωνο, σε εξοντωτικές και χωρίς στοιχειώδη σίτιση και ανάπαυση πορείες, έχασαν τη ζωή τους πολλοί Έλληνες.

Σκοπός των Τούρκων ήταν, με τους εκτοπισμούς, τις πυρπολήσεις των χωριών, τις λεηλασίες, να επιτύχουν την αλλοίωση του εθνολογικού χαρακτήρα των ελληνικών περιοχών και να καταφέρουν ευκολότερα των εκτουρκισμό εκείνων που θα απέμεναν.

Στις 19 Μαΐου, με την αποβίβαση του Μουσταφά Κεμάλ στη Σαμψούντα, αρχίζει η δεύτερη και σκληρότερη φάση της Ποντιακής Γενοκτονίας. 
Με τη βοήθεια μελών του νεοτουρκικού Κομιτάτου συγκροτεί μυστική οργάνωση, τη «Mutafai Milliye», κηρύσσει το μίσος εναντίον των Ελλήνων και σχεδιάζει την ολοκλήρωση της εξόντωσης του ποντιακού Ελληνισμού. Αυτό που δεν πέτυχε το σουλτανικό καθεστώς στους πέντε αιώνες της τυραννικής διοίκησής του, το πέτυχε μέσα σε λίγα χρόνια ο Κεμάλ: Εξόντωσε τον ελληνισμό του Πόντου και της Ιωνίας.

Εκτός από τους θανάτους που προέκυψαν από τις ταλαιπωρίες υπήρξαν και πολλές περιπτώσεις φρικιαστικών θανάτων από άτακτους Τσέτες υπό τα αδιάφορα βλέμματα των συνοδών χωροφυλάκων. Σε πολλές δε περιπτώσεις και με την βοήθεια τους. Και βέβαια δεν εξέλειπαν οι βιασμοί γυναικών, ακόμη και εγκύων, ανήλικων κοριτσιών αλλά ακόμη και ανήλικων αγοριών.

Επίσης πολλοί Έλληνες πέθαναν στα τάγματα εργασίας καταπονημένοι από τις εξαντλητικές εργασίες. Έτσι με την εξόντωση του μισού πληθυσμού (353.000) και τον εκτοπισμό-ξεριζωμό του άλλου μισού, τον Αύγουστο του 1923 ο Μουσταφά Κεμάλ αναφώνησε θριαμβευτικά: «Επί τέλους τους ξεριζώσαμε».

Οι Τούρκοι αρνούνται σήμερα την σφαγή του 1922, την σφαγή των Ελλήνων. Και όταν βρίσκονται αντιμέτωποι με αδιάσειστα ντοκουμέντα, τα αποδίδουν στις αναπόφευκτες ακρότητες του πολέμου. Η αλήθεια είναι πολύ διαφορετική.

Η γενοκτονία των Χριστιανών ήταν ένα καλά μελετημένο σχέδιο εξόντωσης όλων των μειονοτήτων της άλλοτε κραταιάς Αυτοκρατορίας. Ένα σχέδιο που άρχισε να εφαρμόζεται από το 1914, με τον πρώτο διωγμό. Και ολοκληρώθηκε μετά την καταστροφή του 1922.

Με τον νόμο 2193 της 8-11/3/94, η 19η Μαΐου, καθιερώνεται ως ημέρα μνήμης της γενοκτονίας των Ελλήνων του Πόντου. Η ημερομηνία αυτή επιλέχτηκε επειδή ο Μουσταφά Κεμάλ αποβιβάστηκε στις 19 Μαΐου του 1919 στην Σαμψούντα και τότε ξεκίνησε η δεύτερη και πιο βίαιη φάση του σχεδίου αφανισμού των Ελλήνων. Την ίδια ημερομηνία έχουν καθιερώσει και οι Τούρκοι ως «γιορτή της νεολαίας» αλλά και του ξεριζωμού των Ελλήνων. Μάλιστα στα περίχωρα της Σαμψούντας έχουν ιδρύσει χωριό που φέρει την ονομασία «19 Μαΐου».

Η Γενοκτονία του ποντιακού Ελληνισμού σε επίπεδο κρατών έχει αναγνωριστεί μόνον από την Κύπρο, ενώ η αρμενική έχει αναγνωριστεί σε πάνω από 70. Έχει αναγνωριστεί όμως από τις Πολιτείες της Ν. Υόρκης, του Νιού Τζέρσεϋ και της Κολούμπια το 2002, της Γεωργίας και της Πενσυλβανίας το 2004, του Οχάιο το 2005 και της Μασαχουσέτης το 2006.

Η καταλληλότερη έκφραση, η οποία συνοψίζει όλες τις πράξεις, αλλά κυρίως τα συναισθήματα αυτού το σημαντικότατου γεγονότος είναι η εξής: « ΦΥΓΑΜΕ ΚΑΙ ΜΑΖΙ ΠΗΡΑΜΕ ΜΟΝΟ ΤΙΣ ΨΥΧΕΣ ΜΑΣ ».