Ομαδοκεντρική διδασκαλία: Μία μέθοδος συνεργασίας και οργάνωσης
Υπάρχουν τρεις τρόποι κοινωνικής οργάνωσης της τάξης: Ο ανταγωνιστικός, ο ατομικιστικός και ο συνεργατικός. Η συνεργατική δομή οργάνωσης έχει αποδειχθεί μέσα από εκατοντάδες έρευνες ότι είναι πολύ πιο αποτελεσματική από τις άλλες δομές τόσο στη σχολική επίδοση όσο και στην προώθηση της ψυχικής υγείας και των διαπροσωπικών σχέσεων.
Στην εποχή, στην οποία ζούμε με διαπιστωμένα τα ελλείμματα κοινωνικοποίησης, τις τάσεις εγωκεντρισμού και της αποξένωσης και με δοσμένη την πολυπολιτισμικότητα, η ανάγκη συνύπαρξης και συνεργασίας γίνεται ολοένα πιο επιτακτική.
Η συνεργατική μάθηση είναι ένα σύστημα μεθόδων που έχουν ως κοινό χαρακτηριστικά την αλληλεπίδραση, την αλληλεξάρτηση, την επίτευξη κοινών στόχων, την προσωπική και συλλογική ευθύνη, τις κοινωνικές δεξιότητες και την αυτοαξιολόγηση της ομάδας.
Το συνεργατικό σχολείο προωθεί την συνεργασία σε όλα τα επίπεδα της σχολικής ζωής. Είναι μια αληθινή κοινότητα μάθησης, ανοικτή στην τοπική και παγκόσμια κοινωνία, που σέβεται εμπράκτως τη διαφορετικότητα και εφαρμόζει το ολιστικό πρότυπο εκπαίδευσης.
Ο άνθρωπος ως «κοινωνικόν ον» αισθάνεται την ανάγκη της κοινωνίας και επικοινωνίας με τους άλλους ανθρώπους και της κοινωνικής αποδοχής και αναγνώρισης που συμβάλλουν στην αυτοαναγνώριση και αυτοεπιβεβαίωση. Η έλλειψη της ικανοποίησης αυτής της ανάγκης συνήθως προκαλεί ψυχολογικά προβλήματα, όπως αίσθηση ανασφάλειας με συνέπεια την αυτοαπομόνωση και την περιθωριοποίηση. Σε αυτήν ακριβώς την ανάγκη, θεμελιώνεται η ομαδοκεντρική διδασκαλία την οποία αξιοποιεί, για να επιτύχει αποτελεσματικότερα τους παιδαγωγικούς της σκοπούς και μαθησιακούς στόχους.
Από την στιγμή που αρχίζει να λειτουργεί μία ομάδα με άξονα την συνεργασία των μελών της, για να επιτύχουν συνεργαζόμενοι κοινούς σκοπούς, αρχίζει να λειτουργεί μία δύναμη αλληλεπίδρασης. Το κάθε μέλος της ομάδας επηρεάζει και επηρεάζεται από τα άλλα μέλη, βοηθεί και βοηθείται, συμπληρώνει τις απόψεις των άλλων και τις δικές του. Η δύναμη, λοιπόν, της αλληλεπίδρασης, που δημιουργείται από τη συνεργασία των μελών μιας ομάδας, χαρακτηρίζεται ως δυναμική των ομάδων.
Το κύριο χαρακτηριστικό της ομαδοκεντρικής διδασκαλίας είναι η συνεργασία των μελών της ομάδας που, συνήθως, αποτελείται από τρία μέχρι και έξι άτομα. Στην ομαδοκεντρική διδασκαλία εφαρμόζεται η σύγχρονη διδακτική αρχή της ομαδοσυνεργατικής μάθησης που εξυπηρετεί και τους δύο βασικούς σκοπούς της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, δηλαδή την ανάπτυξη της κριτικής και δημιουργικής σκέψης, καθώς και την ανάπτυξη της κοινωνικής συνείδησης.
Σύμφωνα με την σύγχρονη διδακτική αρχή της συνεργατικής μάθησης, πρωταρχικός σκοπός ενός εκπαιδευτικού είναι να καταστήσει τους μαθητές του ικανούς και αυτόνομους στην διαδικασία της συνεργατικής μάθησης, ώστε αξιοποιώντας αποτελεσματικά και παραγωγικά τη δυναμική της σκέψης τους να ανακαλύπτουν, να κατακτούν και να αξιοποιούν δημιουργικά τη γνώση λύνοντας τα μαθησιακά τους προβλήματα.
Το κύριο χαρακτηριστικό της ομαδοκεντρικής διδασκαλίας είναι η συνεργασία για την πραγματοποίηση συγκεκριμένων σκοπών και στόχων. Η συνεργασία είναι αποτέλεσμα συστηματικής οργάνωσης των μαθητών μιας τάξης σε ομάδες σχολικής εργασίας μαθητών. Η απλή συνύπαρξη των μαθητών σε μία ομάδα δεν σημαίνει σχολική δυναμική ομάδα. Το να παρακαθήσουν από τρεις μέχρι έξι μαθητές σε ένα τραπέζι δεν σημαίνει αυτόματα δυναμική ομάδα. Δεν μπορεί να νοηθεί ομάδα χωρίς συνεργασία. Η συνεργασία είναι αποτέλεσμα λειτουργικής οργάνωσης με σκοπό την εντατικότερη μαθησιακή ενεργοποίηση των μελών της ομάδας για την κατάκτηση και δημιουργική αξιοποίηση της γνώσης. Όχι, βεβαίως, γνώση για την γνώση αλλά γνώση για την εξυπηρέτηση της ζωής. Εκείνο που έχει μεγαλύτερη σημασία είναι η συστηματική και μεθοδική ενεργοποίηση της σκέψης για τη λύση μαθησιακών προβλημάτων που έχει ως αποτέλεσμα να αναπτυχθεί η σκέψη, ώστε να μπορεί ο άνθρωπος να λύνει με επιτυχία τα προβλήματα της ζωής, να προοδεύει και να ευτυχεί.
Η οργάνωση των μαθητών σε ομάδες σχολικής εργασίας δεν γίνεται τυχαία αλλά σύμφωνα με συγκεκριμένα κριτήρια, όπως φιλίες, συμπάθειες, κοινά ενδιαφέροντα και κλίσεις, πνευματική στάθμη, φύση της διδακτέας ύλης κ.ά. Οι υπάρχουσες κοινωνικές σχέσεις μεταξύ των μαθητών είναι το πιο σημαντικό κριτήριο. Δεν είναι οργάνωση παιχνιδιού ούτε οργάνωση ομάδας θεάτρου ή ψυχαγωγίας αλλά οργάνωση σχολικής εργασίας που σημαίνει ότι οι μαθητές οργανώνονται για να συνεργαστούν και να φέρουν σε πέρας σχολικές εργασίες μάθησης. Επομένως, ο κύριος σκοπός είναι η εργασιακή-συνεργατική μάθηση με απώτερο σκοπό την επιτυχία των σκοπών της σχολικής αγωγής.
Τα μέλη των ομάδων με τη συνεργασία τους αναπτύσσουν μία ομαδική συνείδηση και ευθύνη, που είναι ένα από τα πιο σημαντικά χαρακτηριστικά της οργανωμένης ομάδας. Με την συνεχή κοινωνία και επικοινωνία τους αναπτύσσουν την προσωπικότητά τους και ως προς την κοινωνικότητά της, ώστε να κινείται άνετα και δημιουργικά μέσα στην κοινωνία.
Η κοινωνική, λοιπόν, και παιδαγωγική λειτουργία της ομαδοκεντρικής διδασκαλίας θεμελιώνεται στις κοινωνικές ανάγκες, το φυσικό φαινόμενο της κοινωνικότητας των μαθητών και στην κοινωνική δυναμική που αναπτύσσεται στα μέλη της οργανωμένης ομάδας.
Τέλος, αξίζει να σημειωθεί, ότι το αυθόρμητο ενδιαφέρον, ο σεβασμός και η αποδοχή, με τα οποία ο παιδαγωγός επεξεργάζεται εξατομικευμένα το κάθε ζήτημα στην ομαδική εργασία παιδιών, εδραιώνουν το κλίμα εμπιστοσύνης, διευκολύνουν το μοίρασμα εμπειριών και ενισχύουν την διαδικασία της μάθησης.
