Αρναούτκιοϊ Ανατολικής Θράκης – Ψηφίδες αλησμόνητων πατρίδων στο Κιλκίς

22 Νοεμβρίου, 2023

Έρευνα – παρουσίαση: Θεόδωρος Π. Μποράκης

Αφιερώνεται στην γενιά των ξεριζωμένων Ελλήνων, των όπου γης πατρίδων, που διαλύθηκαν στη θύελλα της Ιστορίας κι έγιναν σκόρπιες ψηφίδες στον κόσμο, μα στάθηκαν όρθιοι στην άκρη της Ελλάδας. Έναν αιώνα τώρα, ζωντανές ψηφίδες, στολίζουν το ψηφιδωτό του Κιλκίς με τα ήθη και τα έθιμα των αλησμόνητων πατρίδων τους.

Το Αρναούτκιοϊ (Παπτσού) της Ανατολικής Θράκης

Το χωριό Αρναούτκιοϊ βρίσκεται στην Ανατολική Θράκη. Το Αρναούτκιοϊ (Arnaout kevi σε χάρτη του 1850), (Arnautkioi σε χάρτη του 1890) είναι χτισμένο στη δυτική όχθη του ποταμού Βορβύση (Alibey), κοντά στο χωριό Βογάζκιοϊ. Ἀπέχει 25 χιλιόμετρα βορειοδυτικά του Οικουμενικού Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως, βρίσκεται σε υψόμετρο 158 μέτρων και είναι χτισμένο βόρεια του δάσους Samlar.

Ήταν ελληνικό χωριό που προϋπήρχε από τον 19ο αιώνα. Το 1873 – 74 είχε πληθυσμό 106 οικογένειες ή 600 άτομα. Κατά τα έτη 1910 – 1912 καταγράφηκαν στο χωριό 972 Έλληνες κάτοικοι και κανένας Τούρκος, στην ίδια πηγή αναφέρεται ως πιθανή προέλευση του ονόματος του χωριού η αλβανική εθνικότητα των πρώτων οικιστών του, ενώ ως εκκλησία του χωριού αναγράφεται ο Ιερός Ναός του Αγίου Αθανασίου που πανηγύριζε την 2^α Μαΐου (Ανακομιδή Ιερών Λειψάνων του Αγίου Αθανασίου).

Με τη συνθήκη των Σεβρών που υπογράφηκε στις 10 Αυγούστου του 1920, το Ἀρναούτκιοϊ δεν υπάχθηκε στην Ελλάδα και απείχε περί τα 15 χιλιόμετρα ανατολικά από τα καθορισμένα ελληνικά σύνορα. Υπήρξε μία από τις 36 κοινότητες της Μητροπόλεως Δέρκων που ο πληθυσμός της διώχθηκε στην Ελλάδα με την ανταλλαγή πληθυσμών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, βάσει της συνθήκης της Λωζάνης το 1923.

Οι κάτοικοι του χωριού ασχολούνταν με τη γεωργία, την κτηνοτροφία, τη μελισσοκομία και την παραγωγή ξυλανθράκων (κάρβουνων). Τα προϊόντα που παρήγαγαν ήταν: λινάρι, σιτάρι, σταφύλι κ.α. Το Αρναούτκιοϊ της επαρχίας Δέρκων δεν πρέπει να συγχέεται με τη συνοικία Αρναούτκιοϊ (Μέγα Ρέμα) της Κωνσταντινούπολης στην περιοχή Μπεσίκτας, που κατά την αρχαιότητα ονομαζόταν Εστίαι ή Ανάπλους, αλλά ούτε και με το χωριό Αρναούτκιοϊ της περιοχής Αδριανουπόλεως.

Για το Αρναούτκιοϊ αναγράφονται τα εξής στο περιοδικό «Θρακικά»: «Αρναούτκιοϊ ή Παπτσού· οι κάτοικοι Παπτιανίτες. Μεσόγειον χωρίον ΝΑ και πλησιέστατα προς το Αγιασματάκι, από το οποίον είναι και μεγαλύτερον. Είχε ναόν του Αγίου Αθανασίου, πανηγυρίζοντα την 2^α Μαΐου, οπότε εγίνετο με πλειοδοσίαν περίεργον η δωρεάν προσφορά λαδιού προς τον ναόν από τους κατοίκους! Κατά την πανήγυρίν των όλοι εμαγείρευον αρνί ψητό.

Και το χωρίον αυτό είχεν εκδόσει χάρτινα «αντικαταστατικά» ή «παράδες της εκκλησίας» κατά τα δύο χρόνια της τραγικής ζωής των Κωνσταντινουπολιτών και των περιχώρων επί ρωσοτουρκικού πολέμου· αντίτυπον αξίας 20 παράδων, κατέχει η συλλογή του Μουσείου Μπενάκη.

Το 1884 είχεν 130 οικογενείας· το μικρόν μικτόν σχολείον του είχε 50 παιδιά με διδάσκαλον, αντί 30 λίρες Τουρκίας ετησίως, προερχομένων από τα κοινοτικά κτήματα. Το 1909 – 1911 είχε περί τας 160 οικογενείας ορθοδόξων, που συνετήρουν εις διώροφον οίκημα σχολείον τριτάξιον δημοτικόν, αλλ’ ακατάρτιστον […]»

Σχετικά με την εκκλησία του χωριού, σύμφωνα με την έρευνα του Άρη Τσοκώνα: «Με την προτροπή και φροντίδα της Μητρόπολης Δέρκων η εκκλησία (Ι. Ν. Αγίου Αθανασίου) του χωριού ανεγέρθηκε από τα θεμέλιά της. Η οικοδομή άρχισε το 1886 και αποπερατώθηκε μόλις το 1895. Στις 19 Αυγούστου έγιναν τα εγκαίνια του ναού.

Με την ανταλλαγή πληθυσμών η πλειονότητα των κατοίκων του Αρναούτκιοϊ εγκαταστάθηκαν στο χωριό Άγιος Διονύσιος (Διονυσίου) Χαλκιδικής, στην Πέλλα και στο χωριό Καρασινάν (Πλάγια) Παιονίας Κιλκίς.

Πηγές:

Άρης Τσοκώνας «Μητρόπολις Δέρκων», εκδόσεις Ιστός και Ιερά Μητρόπολις Δέρκων, Πόλη 2015.
«ΘΡΑΚΙΚΑ, σύγγραμα περιοδικόν εκδιδόμενον υπό του εν Αθήναις «Θρακικού Κέντρου». Τόμος 12ος , Εν Αθήναις 1939». Θεματική ενότητα: «Από την Ανατολικήν Θράκην – Η επαρχία Δέρκων» του Αθ. Γαϊτάνου – Γιαννιού.
Θεόδωρος Π. Μποράκης, «Κοινότης Πλαγίων εν Παιονία Κιλκίς» – Ιδιωτική έκδοση 2002.

Εικόνα: Σύγχρονη όψη του ιερού ναού του Αγίου Αθανασίου του Αρναούτκιοϊ που πλέον έχει μεταβληθεί από της τουρκικές αρχές σε μουσουλμανικό τέμενος. Πηγή: Διαδίκτυο.