Αγιασματάκι – Ψηφίδες αλησμόνητων πατρίδων στο Κιλκίς

Έρευνα – παρουσίαση: Θεόδωρος Π. Μποράκης

Αφιερώνεται στην γενιά των ξεριζωμένων Ελλήνων των όπου γης πατρίδων, που διαλύθηκαν στη θύελλα της Ιστορίας και σκόρπισαν στον κόσμο, μα στάθηκαν όρθιοι κι έγιναν ακρίτες της Ελλάδας. Έναν αιώνα τώρα οι απόγονοί τους, ζωντανές ψηφίδες, στολίζουν το ψηφιδωτό του Κιλκίς με τα ήθη και τα έθιμα των αλησμόνητων πατρίδων τους.

Το Αγιασματάκι της Ανατολικής Θράκης

Το Αγιασματάκι, χωριό της Ανατολικής Θράκης, απέχει περί τα 29 χλμ βορειοδυτικά από το Οικουμενικό Πατριαρχείο.

Ήταν παλιός ελληνικός οικισμός για τον οποίο κάνει λόγο και ο Evliya Çelebi. Ήταν χτισμένος στην όχθη ρέματος που σήμερα φέρει την τουρκική ονομασία Türkköşe. Στα οθωμανικά κτηματολογικά αρχεία καταγράφονται ως κάτοικοι του χωριού Αγιασματάκι 12 χριστιανικά νοικοκυριά.

Ήταν χτισμένο δίπλα και βορειοδυτικά από τα επίσης ελληνικά χωριά Αρναούτκιοϊ και Βογάζκιοϊ και οι κάτοικοί του υποχρεώθηκαν να το εγκαταλείψουν κατά την ανταλλαγή των πληθυσμών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας βάσει της συνθήκης της Λωζάνης το 1923. Σήμερα η περιοχή του χωριού υπάγεται στον Δήμο Arnavutköy.

Σύμφωνα με τον Μιλτιάδη Σαραντή, κατά το διάστημα των ετών 1910 – 1912 το χωριό αριθμούσε 683 Έλληνες κατοίκους, κανέναν Τούρκο και κανέναν Βούλγαρο, ενώ υπαγόταν στην Μητρόπολη Δέρκων και ως εκκλησία του χωριού καταγράφεται ο Ιερός Ναός του Αγίου Γεωργίου.

Η προέλευση των κατοίκων του χωριού Αγιασματάκι καταγράφεται στο βιβλίο «Ποιοι είστε εσείς;» Τις δραματικές στιγμές της Άλωσης στης Πόλης, στις 29 Μαΐου 1453, κάποιοι από τους χριστιανούς που είχαν συγκεντρωθεί στην Παναγία των Βλαχερνών αποφάσισαν να εγκαταλείψουν με τις οικογένειές τους την Πόλη για να σωθούν κι έτσι εγκαταστάθηκαν στον τόπο που μέχρι το 1924 βρισκόταν το Αγιασματάκι.

Στο βιβλίο «Μητρόπολις Δέρκων» αναφέρονται τα παρακάτω σχετικά με το χωριό: «Το Αγιασματάκι ήταν χτισμένο στα ανατολικά υψώματα του Χαντίμκιοϊ και βορειοδυτικά του Αρναούτκιοϊ. Το 1873-1874 το κατοικούσαν 50 οικογένειες, δηλαδή 300 περίπου ομογενείς που συντηρούσαν εκκλησία του Αγίου Γεωργίου και σχολείο με 15 μαθητές».

Από καταγραφή των αγιασμάτων της περιοχής της Θράκης προκύπτει πως στο χωριό Αγιασματάκι υπήρχε το αγίασμα του Προφήτη Ηλία που είχε την τιμητική του στις 20 Ιουλίου.

Στο ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟΝ του 1906 αναγράφονται: Αγιασματάκιον – Περιλαμβάνει περί τας 80 οικογενείας ορθοδόξων. Έχει εκκλησίαν τιμωμένην επ’ ονόματι του Αγίου Γεωργίου και μικρόν δημοτικόν Σχολείον, ου το κτίριον νεόδμητον. Ο διδάσκαλος είναι και ψάλτης της εκκλησίας, ως εν πάσι τοις χωρίοις συμβαίνει…

Από το Αγιασματάκι καταγόταν ο επιχειρηματίας Χρήστος Ι. Φωτιάδης (1861 – 1931) που δραστηριοποιήθηκε στη Ρωσία στα τέλη του 18^ου – αρχές 19^ου αιώνα και στάθηκε συμπαραστάτης και χορηγός του ελληνισμού του Καυκάσου. Στο απόγειο της δράσης του έφτασε να διοριστεί από την Ρωσική Τσαρική Κυβέρνηση σύμβουλος της αυτοκρατορικής Τράπεζας. Με το ξέσπασμα της επανάστασης των Μπολσεβίκων εγκατέλειψε την περιουσία του και επέστρεψε στην ιδιαίτερη πατρίδα του.

Οι κάτοικοι του χωριού Αγιασματάκι βάσει της ανταλλαγής των πληθυσμών υποχρεώθηκαν να εγκαταλείψουν το χωριό τους στις 6 Ιουνίου 1924 και να εγκατασταθούν στην Έλλάδα στις περιοχές Περδίκκα Φλώρινας, Σίνδος Θεσσαλονίκης, Θεσσαλονίκη, Παιονία Κιλκίς κλπ.

Φωτογραφία: Χάρτης των περιχώρων της Κωνσταντινούπολης. Στο κόκκινο πλαίσιο το χωριό Αγιασματάκι. (Πηγή: Διαδίκτυο)

Μπορείτε να διαβάσετε στον παρακάτω σύνδεσμο και τα υπόλοιπα μέρη της ενότητας «Ψηφίδες αλησμόνητων πατρίδων στο Κιλκίς» που δημοσιεύτηκαν στην ιστοσελίδα της εφημερίδας Μαχητής του Κιλκίς:

https://maxitis.gr/author/theodorosplagiotis/?fbclid=IwAR0c1Cl3dxl8H7j3TiXQRZ1uq6k7PYWKhgxEF7NGxgHHvGcRR8tRCLZXz5A_aem_AZGwkOLqjXhyHiw-dveZIjIyBNGqDW0icJhEWWalA_UilgY4gXDRufUFWFK9BhWNnrTt6F2Xood8aD9Xyw1c252B

Πηγές:

1. Περιοδικό Θρακικά, τόμος 19, Αθήνα 1944, σελ. 199. [Μιλτιάδης Σαραντής «Το δέλτα του Βυζαντίου»].
2. Ηλίας Χρ. Κίτσος – «Ποιοι είστε εσείς;» – Μνήμες από το Αγιασματάκι Ανατολικής Θράκης – Περδίκκας 2012.
3. Άρης Τσοκώνας, «Μητρόπολις Δέρκων», εκδόσεις Ιστός και Ιερά Μητρόπολις Δέρκων, Πόλη 2015.
4. Περιοδικό Θρακικά, τόμος 18, Αθήνα 1943, σελ. 219. [«Από τα αγιάσματα της Θράκης» Ελπινίκη Σταμούλη – Σαράντη.]
5. Εθνικά Φιλανθρωπικά Καταστήματα εν Κωνσταντινουπόλει – ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟΝ 1906 – Εν Κωνσταντινουπόλει 1905. «Η Μητρόπολις Δέρκων», σελ. 145.
6. Περιοδικό Θρακικά, τόμος 4, Αθήνα 1933, σελ.360. [Μνημόσυνα].