Δομές κοινωνικής φροντίδας: Ελλείψεις και παραλείψεις

Το μέγεθος των προβλημάτων που καλούνται να αντιμετωπίσουν οι κοινωνικές υπηρεσίες, καθιστά αναγκαία τη συνεργασία των ειδικών και των υπηρεσιών για την καλύτερη δυνατή αντιμετώπιση των περιστατικών. Πολλές φορές, το επιστημονικό προσωπικό των κοινωνικών δομών ανακαλύπτει, ότι ασχολείται με άτομα και οικογένειες για κάποιο χρονικό διάστημα, ταυτοχρόνως ή διαδοχικά με άλλους συναδέλφους, με αποτέλεσμα να γίνονται αποσπασματικές ενέργειες.
Σε αρκετές οικογένειες συνυπάρχουν θέματα οικονομικής δυσχέρειας, κακής ψυχοσωματικής υγείας των μελών, κακές ενδοοικογενειακές σχέσεις, άσχημες συνθήκες διαβίωσης, προβληματικές συμπεριφορές, εξαρτήσεις, κλπ. και όταν εμπλέκονται θέματα παιδιών τα πράγματα γίνονται ακόμη και δύσκολα. Οι ειδικοί συχνά βρίσκονται μπροστά σε δύσκολες αποφάσεις και αισθάνονται τεράστια την ευθύνη τους, ενώ έχουν λιγοστά εφόδια για την αντιμετώπιση της κατάστασης.
Η συνεργασία και ο συντονισμός των παρεμβάσεων είναι αναγκαία και αντιληπτή. Κανείς δεν είναι αρκετός από μόνος του. Χρειάζεται ένας χώρος διαλόγου των περιστατικών. Ένας χώρος όπου θα σκέφτονται όλοι μαζί οι επαγγελματίες λύσεις παρέμβασης. Δομές που θα παρέχουν περισσότερο συντονισμένες ενέργειες και πραγματική βοήθεια σε καταστάσεις κρίσεων.
Οι ελλείψεις που εντοπίζονται στις κοινωνικές δομές της χώρας μας αλλά και, πιο συγκεκριμένα, του τόπου μας, δεν είναι λίγες. Οι ελλείψεις σε επιστημονικό και διοικητικό προσωπικό είναι εξαιρετικά σημαντικές και επιδρούν στην ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών. Η κάλυψη κενών οργανικών θέσεων σε υπηρεσίες καθώς και η στελέχωση υπηρεσιών με περισσότερες ειδικότητες (π.χ. ιατροί, ψυχολόγοι, κοινωνικοί λειτουργοί, φυσιοθεραπευτές) κρίνεται επιτακτική. Έχει παρατηρηθεί, ότι το υπάρχον επιστημονικό προσωπικό επιφορτίζεται με διοικητικό έργο γεγονός που εγκλωβίζει τον ειδικό σε έναν στατικό «γραφειοκρατικό» ρόλο με αποτέλεσμα την χαμηλή ποιότητα παρεχόμενων υπηρεσιών. Στις περισσότερες δομές, οι κοινωνικοί επιστήμονες εκτελούν διοικητικά καθήκοντα, με αποτέλεσμα να διαστρεβλώνεται ο ρόλος τους και να ελαχιστοποιείται η παροχή κοινωνικών υπηρεσιών στους πολίτες.
Παράλληλα, η διαφοροποίηση στις συμβάσεις, στις αμοιβές, στον τρόπο πληρωμής και η απουσία νομικής κατοχύρωσης για τα ευρωπαϊκά προγράμματα προσδίδουν το χαρακτήρα του πρόσκαιρου, με αντίκτυπο τόσο στο προσωπικό, όσο και στους εξυπηρετούμενους των προγραμμάτων.
Επίσης, η απουσία καθηκοντολογίου και εσωτερικού κανονισμού στις υπηρεσίες και τα Ευρωπαϊκά προγράμματα έχουν ως αποτέλεσμα την ασάφεια των αρμοδιοτήτων και των ορίων της κάθε ειδικότητας και τη δημιουργία προβληματικών σχέσεων μεταξύ του προσωπικού.
Δεν είναι λίγες και οι ελλείψεις σε υλικοτεχνική υποδομή σχεδόν σε όλες τις κοινωνικές δομές. Η έλλειψη κρατικού υπηρεσιακού αυτοκινήτου (ή η χρησιμοποίησή του από τρίτους), η απουσία επαγγελματία οδηγού για τις κατ’ οίκον επισκέψεις, ο ανεπαρκής αριθμός Η/Υ, η μη πρόσβαση στο διαδίκτυο, η απουσία εξειδικευμένων προγραμμάτων Η/Υ, η ακαταλληλότητα χώρων και οι μη-προσβάσιμοι χώροι σε ΑμΕΑ, είναι μερικά μόνο από τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι κοινωνικοί επιστήμονες. Επί πλέον, έχει διαπιστωθεί ότι οι επαγγελματίες ψυχικής υγείας υποδέχονται εξυπηρετούμενους σε κοινόχρηστα γραφεία, τα οποία χρησιμοποιούνται από διοικητικούς υπαλλήλους, λόγω έλλειψης διαθέσιμων χώρων.
Είναι σημαντικό, ακόμη, να επισημάνουμε την απουσία δομών ή υπηρεσιών στελεχωμένων με κοινωνικούς επιστήμονες που στοχεύουν στην αντιμετώπιση καταστάσεων κρίσης (π.χ. ψυχολογική υποστήριξη σε περίπτωση βιασμού ανηλίκου, διαπραγμάτευση σε περιπτώσεις απαγωγής ή ομηρίας, αυτοκτονικές ιδέες ή αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές σε εφήβους ή ενηλίκους κ.α.). Στις περιπτώσεις κρίσης, τα άτομα βρίσκονται σε κατάσταση ψυχοσυναισθηματικής αστάθειας, λόγω ενός ή περισσοτέρων στρεσογόνων παραγόντων. Αυτές οι επείγουσες καταστάσεις είναι συχνές και καμιά κοινωνική ομάδα δεν εξαιρείται από τέτοια γεγονότα. Στον νομό Κιλκίς δεν υπάρχει κάποια δομή παρέμβασης σε περιπτώσεις κρίσης. Κανείς φορέας δεν απασχολεί εξειδικευμένους επαγγελματίες ψυχικής υγείας που να είναι διαθέσιμοι όλο το 24ωρο (τύπου εφημεριών).
Η κάλυψη κενών οργανικών θέσεων επαγγελματιών ψυχικής υγείας (ψυχολόγοι, κοινωνικοί λειτουργοί, κοινωνιολόγοι) σε όλες τις κοινωνικές υπηρεσίες, καθώς και ο εμπλουτισμός των οργανισμών με νέες ειδικότητες, πρέπει να είναι πρωταρχικός στόχος ενός κοινωνικού κράτους. Παράλληλα, απαραίτητη είναι η στελέχωση των δομών με το κατάλληλο διοικητικό προσωπικό, ούτως ώστε το επιστημονικό προσωπικό να ασχολείται αποκλειστικά με το αντικείμενο, γιά το οποίο έχει προσληφθεί.
Η παροχή κοινωνικών υπηρεσιών στις Περιφέρειες αλλά και στους Δήμους στηρίζεται, κυρίως, σε επιστήμονες με συμβάσεις ορισμένου χρόνου. Παρέχονται, με άλλα λόγια, στον πολίτη υπηρεσίες με ημερομηνία λήξης. Η απορρόφηση των συμβασιούχων σε οργανικές θέσεις των κοινωνικών δομών, καθιστά δυνατή την αντιμετώπιση περισσότερων περιστατικών και την διασφάλιση της καλύτερης λειτουργίας της κάθε δομής.
Ας μην παραβλέπουμε, όμως, και το ζήτημα της συνεχούς επιμόρφωσης του επιστημονικού προσωπικού. Όλοι οι φορείς θα πρέπει να διευκολύνουν και να παρέχουν κίνητρα όπως κάλυψη εξόδων κίνησης και διαμονής στο επιστημονικό προσωπικό που απασχολούν και το οποίο επιθυμεί να συμμετάσχει σε επιμορφωτικά σεμινάρια, συνέδρια και ημερίδες που αφορούν θέματα σχετικά με το αντικείμενο εργασίας τους.
Ας μην εθελοτυφλεί, λοιπόν, η αργοκίνητη κρατική μηχανή. Καλές προθέσεις υπάρχουν, προτάσεις σχεδιάζονται, ας φτάσουμε, αισίως, κάποτε και στην υλοποίηση τους…