Δημήτριος Χρυσουλίδης: Ο αγωνιστής φιλόλογος του Φροντιστηρίου Τραπεζούντος

Ο Δημήτριος Χρυσουλίδης, καθηγητής φιλολογίας στο «Φροντιστήριο της Τραπεζούντος», από το 1905 ως το 1922, με καταγωγή την Ίμερα του Πόντου, είναι μακρινός πρόγονος των Χρυσουλιδαίων του Χωρυγίου Κιλκίς, που κατάγονται επίσης από την Ίμερα.
Ο Δημήτριος Χρυσουλίδης ήταν ένας εξαίρετος φιλόλογος και σπουδαίος παιδαγωγός. Αυστηρός, αλλά και εξαιρετικά χρήσιμος στους μαθητές του, τους οποίους βοηθούσε με κάθε τρόπο. Μετά την εγκατάστασή του από τον Πόντο στην Ελλάδα εργάστηκε στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση στη Θεσσαλονίκη, όπου διέπλασε καλούς χαρακτήρες κι έπλασε χρηστά ήθη. Μεταλαμπάδευσε τη σοφία και τη γνώση του κι από τα χέρια του βγήκαν λαμπροί επιστήμονες.
Ο Δημήτρης Ψαθάς, σε απόσπασμα από το βιβλίο του «Η Γη του Πόντου», αναφερόμενος στο Φροντιστήριον της Τραπεζούντος και στον καθηγητή του Δημ. Χρυσουλίδη μεταξύ άλλων αναφέρει: «Το φημισμένο φροντιστήριο της Τραπεζούντος ήταν ένα βαρυσήμαντο γεγονός για τη μαθητική ζωή, ένας σταθμός, μια κρίσιμη καμπή, όπου ο μαθητής ένιωθε μια γενική αλλαγή της ατμόσφαιρας μαζί μ’ ένα γερό ταρακούνημα νεύρων. Εκεί στην πρώτη Γυμνασίου, δεν είχαμε πια συντροφιά μας τους καλόβουλους συγγραφείς των Νεοελληνικών Αναγνωσμάτων», τον Παπαδιαμάντη τον Ξενόπουλο τον Καρκαβίτσα, τον Ροΐδη, τον Νιρβάνα, ούτε τον Σολωμό, τον Παλαμά και τον Βαλαωρίτη.
Στην πρώτη Γυμνασίου μας περίμενε ο Ξενοφών, μας περίμεναν τα βαριά, χοντρά βιβλία με τις στερεότυπες εκδόσεις των αρχαίων κειμένων, μάς περίμεναν τα «εις μι και περισπώμενα» και, προ πάντων, μας περίμενε ο καθηγητής Χρυσουλίδης – η δόξα και το φόβητρο του Φροντιστηρίου Τραπεζούντος…
Μάς δίδασκε αρχαία ελληνικά και κυρίως την Κύρου Ανάβαση που διάβαζε με μια φωνή μακρόσυρτη και παθιασμένη, τραβώντας τραγουδιστά όλες τις λέξεις με τα δύο σύμφωνα – Έλλλλλληνες – για να υποδηλώνει την ορθογραφία, ενώ κυκλοφορούσε είτε μπροστά στην έδρα, είτε ανάμεσα στα θρανία. Η πιο πρόχειρη τιμωρία που μάς έβαζε, ήταν να αντιγράψουμε πέντε ή δέκα φορές «τα εις μι και περισπώμενα…
Είχα δοκιμάσει πολλές φορές εκείνους τους μπάτσους, παρ’ όλον ότι με αγαπούσε ο Χρυσουλίδης, ίσως γιατί ήμουν καλός μαθητής, αλλά και ίσως γιατί έψελνα στο Μετόχι, όπου εκκλησιαζόταν και ο ίδιος τους εσπερινούς του Σαββάτου, κι έψελνε – έξω από το στασίδι μας των ψαλτών – μόνο, όμως, ένα τροπάρι. «Κατευθυνθήτω η προσευχή μου/Ως θυμίαμα ενώπιόν Σου/Έπαρσις των χειρών μου/Θυσία εσπερινή. Το έλεγε κατανυκτικά, με μια φωνή αρκετά παράτονη, βραχνή και με το κεφάλι του που τιναζόταν ελαφρά προς τα πίσω σε κάθε φράση. Ήταν – όπως λέγανε – ένας χρυσός άνθρωπος στο βάθος του, σοφότατος φιλόλογος…»
Κρίνοντας την κάθε εποχή με τα δεδομένα της θεωρούμε ότι οι παιδαγωγικές αρχές της εποχής εκείνης ήταν αρκετά αυστηρότερες από τις σημερινές. Η παροιμία «το ξύλο βγήκε από τον παράδεισο», ήταν σύνηθες παιδαγωγικό μέτρο, προηγούμενων καιρών και είχε ευρεία εφαρμογή στα σχολεία.
«Σε κάθε περίπτωση πρόκειται για μία από τις χαρακτηριστικότερες φυσιογνωμίες του Φροντιστηρίου όχι μόνο λόγω ιδιοσυγκρασίας αλλά και λόγω μακρού χρόνου διδασκαλίας και επομένως είναι ένας από αυτούς τους οποίους θυμούνται περισσότερο οι Πόντιοι πρώτης γενιάς, που έχουν φοιτήσει για μικρό ή μεγάλο χρονικό διάστημα στο Φροντιστήριο. Πολλοί πιστεύουν πως, αν έμαθαν καλά την ελληνική γραμματική, το οφείλουν κυρίως στον Δμη. Χρυσουλίδη σύμφωνα με τη μαρτυρία του Σπυράντη». (Πηγή: Περιοδικό Αρχείον του Πόντου, Παράρτημα 24, Κοινωνία και Εκπαίδευση, Αντώνη Υ. Παυλίδη).
Στα «Ποντιακά Φύλλα», σε άρθρο του Μ. Μεταλλείδη, το 1938, διαβάζουμε ότι ο Δημ. Χρυσουλίδης ήταν: «μία ξεχωριστή φυσιογνωμία, συνδεδεμένη άριστα με την πνευματική ιστορία της πατρίδας μας και ειδικότερα με την ιστορία του Φροντιστηρίου Τραπεζούντος και, πως επί σειρά ολόκληρων δεκαετηρίδων δίδαξε νουθέτησε και μόρφωσε γενεάς γενεών Ποντίων».
Ο πρόεδρος της «Ευξείνου Λέσχης», ιατρός κ. Θ. Θεοφύλακτος στον επικήδειο λόγο του για το Δημήτριο Χρυσουλίδη ανάφερε πως ήταν ένας «εμψυχωμένος αγωνιστής ημίσεος και πλέον αιώνος εις τον μορφωτικόν και κοινωνικόν στίβο, καθώς και σύμβολο μιας εποχής ευγενών οραματισμών στην Τραπεζούντα. Μορφωμένος όσον ολίγοι, τελειόφοιτος της Μεγάλης του Γένους Σχολής, υποδιευθυντής μόνιμος και διευθυντής εις ανωμάλους περιστάσεις του περιωνύμου Φροντιστηρίου διεξήγαγε ευόρκως πάντοτε και επιτυχώς την εθνικήν εντολήν». Ο Δημ. Χρυσουλίδης έσβησεν ήσυχα την 18ην Φεβρουαρίου 1938 στην Καλαμαριά.