Τα μνημεία διηγούνται Ιστορία… – Το Διασυμμαχικό Μνημείο πεσόντων 1916 – 1918 στο Πολύκαστρο

Έρευνα – παρουσίαση: Θεόδωρος Π. Μποράκης

Το Διασυμμαχικό Μνημείο Πολυκάστρου βρίσκεται στο ύψος του 60ου χιλιομέτρου της νέας Εθνικής Οδού Θεσσαλονίκης – Ευζώνων, στο ρεύμα προς Θεσσαλονίκη. Η πινακίδα που ενημερώνει για την θέση του μνημείου αναγράφει: «Μνημείο Μακεδονικού αγώνα 1916 – 1918 συμμάχων χωρών Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου Μ. Βρετανίας, Γαλλίας, Ελλάδος, Ιταλίας, Σερβίας».
Το μνημείο αποτελείται από μια πεντάπλευρη μαρμάρινη στήλη και σε κάθε πλευρά της είναι γραμμένη ομοιότυπη εγγραφή για κάθε σύμμαχο χώρα, κατά σειρά Ελλάδα – Μ. Βρετανία- Γαλλία – Ιταλία – Σερβία: «Στα ηρωικά τέκνα της Ελλάδος, της Γαλλίας, της Μεγάλης Βρετανίας, της Ιταλίας και της Σερβίας τα οποία πιστά στις επιταγές των προγόνων τους αγωνίστηκαν σε αυτά τα μέρη και έπεσαν για την ελευθερία και την παγκόσμια ειρήνη 1916 – 1918».
Στο χώρο του μνημείου βρίσκονται οι προτομές των πρωθυπουργών: α) της Ελλάδας Ελευθέριος Βενιζέλος, της Γαλλίας Αριστείδης Μπριάν, της Ιταλίας Βιττόριο Εμανουέλε Ορλάνδο, της Σερβίας Νίκολα Πάσιτς και της Μεγάλης Βρετανίας Ντεϊβιντ Λόιντ Τζώρτζ.
Το μνημείο έχει ανεγερθεί με πρωτοβουλία του τέως Διευθυντού ΔΕΠΑΘΑ/ΓΕΕΘΑ και ήδη από το 1980 Υπάτου Προέδρου των Ενώσεων Συμμάχων Πολεμιστών του Μακεδόνικου Μετώπου 1916-18 (ΕΣΠ-ΜΜ) στρατηγού ε.α. Δεμέστιχα Δημητρίου, αναγέρθηκε το έτος 1977, με δαπάνες των συμμάχων χωρών.
Ο χώρος του μνημείου, εκτάσεως 14 περίπου στρεμμάτων, που κατά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο ήταν μέσα στη ζώνη μάχης των αντιπάλων, παραχωρήθηκε από τον ευπατρίδη Καραθόδωρο Χρήστο.

Σχέση του μνημείου με την Ιστορία – Το μνημείο έχει ανεγερθεί στη μνήμη των πεσόντων 40.000 νεκρών και 100.000 περίπου τραυματιών, αναπήρων και αγνοουμένων στρατιωτικών των συμμάχων χωρών της ΑΝΤΑΝΤ.
Το Μακεδονικό Μέτωπο, γνωστό και ως Μέτωπο της Θεσσαλονίκης, του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου άνοιξε στις 5 Οκτωβρίου του 1915 με την απόβαση της Γαλλικής Στρατιάς της Ανατολής της Τριπλής Συνεννόησης (Αντάντ) στην Θεσσαλονίκη με σκοπό να συνδράμει τη Σερβία που βρισκόταν εγκλωβισμένη από την τριπλή επίθεση της Γερμανίας, της Αυστροουγγαρίας, αλλά και της Βουλγαρίας που είχε μόλις προσχωρήσει στις Κεντρικές Δυνάμεις (Σεπτέμβριος του 1915), μέτωπο που παρέμεινε σχετικά σταθερό μέχρι τη νικηφόρα συμμαχική επίθεση, 3 χρόνια αργότερα, και που έληξε με την απελευθέρωση της Σερβίας και την παράδοση της Βουλγαρίας (Σεπτέμβριος και Νοέμβριος του 1918, αντίστοιχα).
Κατά το διάστημα του πολέμου, μετά την κάθοδο των Βουλγάρων στην Ανατολική Μακεδονία, η Βενιζελική παράταξη, με τη στήριξη της Αντάντ, προχώρησε σε πραξικόπημα που διατήρησε τη Θεσσαλονίκη και την ελληνική Μακεδονία στα χέρια του Βενιζέλου. Απ’ αυτό το σημείο, η Ελλάδα είχε δύο κυβερνήσεις, με την επίσημη βασιλική κυβέρνηση στην Αθήνα και την «επαναστατική» Βενιζελική Κυβέρνηση Εθνικής Αμύνης στη Θεσσαλονίκη (Αύγουστος 1916 – Ιούνιος 1917).
Οι μάχες εκείνης της περιόδου που διεξήχθησαν επί ελληνικού εδάφους, με την συμμετοχή ελληνικών στρατευμάτων κατά των Κεντρικών Δυνάμεων ήταν: του Σεμέν ντε φερ, του Ραβινέ, του Σκρα και της Δοϊράνης.

Πηγές:
1. Βλάσης Βλασίδης – Μεταξύ μνήμης και λήθης [Μνημεία και κοιμητήρια του Μακεδονικού Μετώπου]. Θεσσαλονίκη 2016. Μουσείο Μακεδονικού Αγώνα.
2. Ιστοσελίδα Digital Glyptotheque (https://www.digitalglyptotheque.gr).
3. Ιστοσελίδα Στα Πλάγια Παιονίας (http://plagia-paionias.blogspot.com).
4. Ιστοσελίδα: Βικιπαίδεια

Φωτογραφία: Θεόδωρος Π. Μποράκης