Λεωνίδας Ιασονίδης: Ο έντιμος, ο αληθινός, ο αγωνιστής πολιτικός

Ο Λεωνίδας Ιασονίδης ήταν γόνος εύπορης οικογένειας. Τα πρώτα γράμματα τα έμαθε στη γενέτειρά του, την Πουλαντζάκη. Κατόπιν φοίτησε στο ημιγυμνάσιο της Κερασούντας και μετά στο «Φροντιστήριο της Τραπεζούντας», από όπου κι αποφοίτησε ως αριστούχος. Στη συνέχεια πήγε στη Νομική σχολή του Πανεπιστημίου της Κωνσταντινούπολης, από την οποία πήρε το πτυχίο Νομικής, το 1912, με βαθμό «άριστα». Τέλος, έγινε διδάκτωρ της νομικής σχολής Παρισίων.
Το 1913 ο Οικουμενικός Πατριάρχης, ύστερα από σύσταση του Υπουργείου Εσωτερικών της Τουρκίας, προτείνει στον Ιασονίδη να θέσει βουλευτική υποψηφιότητα στο ν. Τραπεζούντας, αλλά εκείνος αρνείται. Δύο χρόνια μετά, το 1915, πηγαίνει στην ομόθρησκη Ρωσία, όπου ζούσαν τότε πεντακόσιες χιλιάδες Έλληνες ποντιακής καταγωγής. Τον Μάρτιο του 1920 μαζί με τον Κ. Λαζαρίδη επισκέφθηκαν το Καρς, ως αντιπρόσωποι της Εθνοσυνέλευσης του Βατούμ, για να συσπειρώσουν τους δεινοπαθούντες Έλληνες της περιοχής. Το 1921, στις 21 Σεπτεμβρίου, καταδικάζεται ερήμην σε θάνατο από το κεμαλικό στρατοδικείο της Αμάσειας, μαζί με όλη την πνευματική, θρησκευτική και πολιτική διανόηση του Ποντιακού Ελληνισμού. Η συνεχιζόμενη κεμαλική γενοκτονία σε όλο τον Πόντο αναγκάζει τον Λεωνίδα Ιασονίδη, αλλά και όλη την ποντιακή ηγεσία της Κωνσταντινούπολης, να καταφύγουν σε ποικίλες εκδηλώσεις διαμαρτυριών για τη διεθνοποίηση του προβλήματος και τον ξεσηκωμό της διεθνούς κοινής γνώμης.
Στις 24 Απριλίου 1922 στον ιερό ναό του Αγίου Νικολάου του Γαλατά της Κωνσταντινούπολης εκφωνεί τον ιστορικό επιμνημόσυνο λόγο υπέρ των σφαγιασθέντων Ποντίων κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, ενώπιον του Πατριάρχη Μελετίου Μεταξάκη, αρχίζοντας με τα εξής αξιομνημόνευτα: «Μελανίστιος εκ πένθους η Αργώ παραπλέει του Πόντου τας ακτάς, ρίπτει την λύραν ο Ορφεύς, ο δε Ιάσων στηρίζων περίλυπος την κεφαλήν του επί του πηδαλίου της ολκάδος, χύνει δάκρυ θαλερόν». Και παρακάτω: «Οι Πόντιοι εζήτησαν άρτον και έλαβον πέτραν, εζήτησαν ιχθύν και έλαβον όφιν, εζήτησαν την ζωήν και έλαβον τον θάνατον, εζήτησαν την ελευθερίαν και έλαβον την δουλείαν, αρχάγγελον εζήτησαν και δαίμων τοις εστάλη, βοήθειαν εζήτησαν και νώτα τοις εστράφησαν… Υπέρ τούτων, υπέρ των μυριάδων τούτων Νεομαρτύρων, τω ξίφει και πυρί και πείνη και ασθενεία και γυμνώσει..τοις μεσογείοις, εν όρεσι και σπηλαίοις και ταις οπαίς της Γης και εν θαλάσσαις και ποταμοίς τελειωθέντων πατέρων και αδερφών ημών ετελέσθη το μνημόσυνον τούτο.».
Αυτόπτης μάρτυρας της μεγάλης προσφυγικής συμφοράς ο Ιασονίδης δεν έμεινε απαθής, αλλά αντέδρασε ακαριαία. Παροιμιώδες έμεινε το τηλεγράφημα που έστειλε στον αρχηγό της επανάστασης, Νικόλαο Πλαστήρα, και τον Ελευθέριο Βενιζέλο: «Εις τας κορυφάς του Ολύμπου θεοί ευωχούνται και εις τας υπωρείας αυτού πρόσφυγες λιμού απόλλυνται».
Στις 2 Ιανουαρίου 1924 ορκίσθηκε πληρεξούσιος βουλευτής Θεσσαλονίκης στη Δ΄ Συντακτική Εθνοσυνέλευση των Ελλήνων. Σε όλη του τη ζωή αφιερώθηκε στην αποκατάσταση των προσφύγων και στην προστασία της φτωχολογιάς. Έζησε πάντα στην πρώτη γραμμή, ανάμεσα στη δόξα και τις καλύβες των προσφύγων.
«Το 1924 είναι η δυσκολότερη περίοδος της προσφυγιάς. Διακόσιαι οικογένειαι προσφύγων – εκ Βεζίνκιοϊ του Καυκάσου – μετά πολυμήνους ταλαιπωρίας και αποδεκατισμόν εις Χαλκίδα, όπου τους έρριξεν η μοίρα μετά τον επαναπατρισμόν, επέτυχεν την άδειαν εγκαταστάσεως εις το υπό απαλλοτρίωσιν αγρόκτημα Γιάννες (το σημερινό Μεταλλικό, Κιλκίς). Τούτο όμως απήρεσκεν εις τον ιδιοκτήτην του αγροκτήματος, έχοντα εις την αυτήν θέσιν την αγροικίαν και τας εγκαταστάσεις του… Η αντιδικία μεταξύ των προσφύγων και του ιδιοκτήτη εξελίχθη εις απηνή πόλεμον εγγράφων και κατέληξεν εις διαταγήν προς τας Αρχάς Κιλκίς να διαλύσουν δια της βίας τας προσφυγικάς εγκαταστάσεις.
Η αντιδικία μετεφέρθη κατόπιν εις Θεσ/νίκην. Γενικός Δ/ντής Εποικισμού ήτο τότε ο Αδοσίδης. Η μεροληψία υπέρ του ιδιοκτήτου ήταν καταφανής. «Αργότερα επληροφορήθημεν» λέει ο Επαμ. Σωτηριάδης «ότι ήτο συγγενής του…». Όταν ο Αδοσίδης εν οργή εδήλωσεν προ του γραφείου του ότι θα στείλη στρατόν και με λόγχας θα διαλύση συνοικισμόν, έλαβεν από τον Ιασονίδη την εξής απάντηση: «Εσύ θα στείλης Ελληνικάς λόγχας να διαλύσης προσφυγικόν συνοικισμόν; Έξω, ανάξιε!» Και αρπάσας τον Αδοσίδην από τον γιακά τον εξέβαλε του γραφείου, απωθήσας αυτόν προς την κλίμακα. Αι υπηρεσίαι του Εποικισμού ανεστατώθησαν. Και αυθημερόν ανεχώρησαν εις Αθήνας οι βουλευταί και ο Αδοσίδης. Ο τελευταίος παρητήθη και δεν επανήλθεν εις την θέσιν του, ο δε συνοικισμός παρέμεινεν εκεί όπου τον ηθέλησαν οι κάτοικοι, εις χώρον υγιεινόν, κατάφυτον και με πηγαίον ύδωρ πόσιμον και μεταλλικόν». (Επαμ. Σωτηριάδης Λεωνίδας Ιασονίδης, Σωματείο «Παναγία Σουμελά» Θεσσαλονίκη 1983).
Το 1927 ο Λ. Ιασονίδης με νωπά ακόμη τα δεινά της προσφυγιάς, μαζί με άλλες φωτισμένες ποντιακές φυσιογνωμίες που συναισθάνονται την επιτακτική ανάγκη διάσωσης του λαϊκού πολιτισμού και της αιωνόβιας παράδοσης του Ποντιακού Ελληνισμού, ίδρυσαν την «Επιτροπή Ποντιακών Μελετών», την κορυφαία επιστημονική οργάνωση των Ποντίων, στο διοικητικό συμβούλιο της οποίας συμμετείχε επί πολλά χρόνια.
Ήταν ιδρυτικό μέλος της «Ευξείνου Λέσχης Θεσσαλονίκης» με ουσιαστική προσφορά στο έργο της και την επίτευξη των σκοπών της. Επί υπουργίας του παραχωρήθηκε στον Σύλλογο Ποντίων «Αργοναύται – Κομνηνοί» το οικόπεδο, όπου τώρα δεσπόζει το μεγαλοπρεπές κτήριο του Συλλόγου.
Ουσιαστική ήταν η συμμετοχή του Λ. Ιασονίδη στη μεταφορά της εικόνας της Παναγίας Σουμελά από το παρεκκλήσι της Αγίας Βαρβάρας, το γνωστό μετόχι του ιστορικού μοναστηριού, στο οποίο ήταν κρυμμένη από τους μοναχούς πριν από την έξοδο, στο βυζαντινό Μουσείο Αθηνών ως το 1951, οπότε στήθηκε ο θρόνος της στα υψώματα της Καστανιάς στο Βέρμιο. Το τοπογραφικό των 500 στρεμμάτων το έκανε δωρεάν ο τοπογράφος μηχανικός Δημοσθένης Ξιφιλίνος το 1952.
Το 1931 ο πρωθυπουργός της Τουρκίας Ισμέτ Ινονού, ανταποδίδοντας την επίσκεψη του Έλληνα πρωθυπουργού Ελευθερίου Βενιζέλου στην Άγκυρα, επισκέφθηκε την Αθήνα. Ο Ελ. Βενιζέλος παρακάλεσε τον Ιασονίδη να προσφωνήσει τον Τούρκο πρωθυπουργό τουρκιστί. Ο Λ. Ιασονίδης εκφώνησε τότε έναν από τους λαμπρότερους λόγους σε άπταιστη τουρκική φιλολογική γλώσσα. Με τη γνωστή γλαφυρή ευγλωττία του καταγοήτευσε τον Τούρκο πρωθυπουργό, ο οποίος απευθυνόμενος στο Βενιζέλο εξέφρασε την κατάπληξή του λέγοντας ότι ο Ιασονίδης τον ξεπέρασε στα τουρκικά. Ο Ισμέτ Ινονού ενθουσιάστηκε πολύ και ρώτησε τον Ιασονίδη, αν έχει καμιά επιθυμία από την πατρίδα του, τον Πόντο, για να την ικανοποιήσει. Ο Ιασονίδης, ορμώμενος από τα πατριωτικά και θρησκευτικά του αισθήματα, ζήτησε την άδεια για τη μεταφορά της ιστορικής εικόνας της Παναγίας Σουμελά από τον Πόντο στην Ελλάδα. Ο Τούρκος πρωθυπουργός έδωσε την άδεια και ο βαθύς πόθος του αείμνηστου Ιασονίδη και όλων των Ποντίων ικανοποιήθηκε.
Το 1932, ενώ ήταν υπουργός Κοινωνικής Πρόνοιας, δύο αδέρφια, οι Σκαλτσογιάννηδες, κίνησαν γη και ουρανό για να γίνει άρση αναγκαστικής απαλλοτρίωσης μιας μεγάλης έκτασης επί της Λεωφόρου Συγγρού. Η άρνηση του Ιασονίδη στις απαιτήσεις τους, οδήγησε τους δύο αδερφούς να πάνε στο γραφείο του αρχηγού της Επανάστασης Νικολάου Πλαστήρα, ο οποίος στη συνέχεια επισκέφθηκε το Λ. Ιασονίδη στο υπουργείο του, ζητώντας την άρση της απαλλοτρίωσης αυτής. Η απάντηση του υπουργού Ιασονίδη ήταν: «Αρχηγέ μου αυτήν την στιγμήν διατάξατέ με να απέλθω του Υπουργικού μου θώκου παρά να αρθεί η απαλλοτρίωσις αύτη, διότι η απαλλοτρίωσις επιβάλλεται την στιγμήν αυτήν κατά την οποίαν 1.500 οικογένειαι προσφύγων δεινοπαθούν από τα πισσόχαρτα και τας λαμαρίνας εν καιρώ ιδία χειμώνος και υπό τας πλέον ανθυγιεινάς συνθήκας». Μετά τη λακωνική αυτή απάντηση, κοιτάζοντας κατάματα τον υπουργό του ο αείμνηστος Πλαστήρας είπε: «Ας θεωρηθεί ότι δεν σας επισκέφθην». Δίκαια, λοιπόν, ο Λ. Ιασονίδης θεωρείται ως σήμερα ο Πατριάρχης και προστάτης όλων των προσφύγων, ο πλέον αγαπημένος εκπρόσωπος των Ποντίων. Υπήρξε αληθινός, τίμιος, αλτρουιστής, πραγματικός αγωνιστής των αιτημάτων των προσφύγων. Αγωνιζόταν για να βρουν στην κατεστραμμένη Ελλάδα τον δικό τους δρόμο. Παροιμιώδης είναι η φράση του: «παμπροσφυγικέ λαέ, σύρον την ρομφαίαν σου, κόψον και κατάκοψον τους εντοπίους σου και διάνειμον τας γαίας».
Η δικτατορία του Ι. Μεταξά οδήγησε το Λ. Ιασονίδη στις φυλακές του Ωρωπού, αφού τον καταδίκασε σε κάθειρξη οκτώ ετών. Το Μάιο του 1939, σε ηλικία 55 ετών, αναχώρησε στην Αγγλία για σπουδές, επειδή το πολιτικό κλίμα της Ελλάδας δεν τον εξέφραζε. Για μια εξαετία παρακολούθησε μαθήματα στα πανεπιστήμια της Οξφόρδης και του Λονδίνου.
Σωστοί άνθρωποι με σωστές ιδέες κάνουν σωστή πολιτική. Στη φορολογική του δήλωση σχετικά με το «πόθεν έσχες», θα απαντούσε: «Ουδέν ουδαμόθεν έσχον». Σε άρθρο του με τον τίτλο «Ο Πόντος» στην Ποντιακή Εστία το 1954 έγραφε: «Ουδέποτε λησμονώ τον Πόντον του οποίου είμαι γέννημα και θρέμμα και, όπως έλεγα κάποτε από του βήματος της βουλής, θα αποθάνω νοσταλγός, θα αποθάνω πρόσφυξ, θα αποθάνω Πόντιος. Ξηρανθήτω ημίν ο λάρυγξ εάν επιλαθώμεθά σου ω Πάτριος Ποντία γη».