Το χωριό Πύλη (Δρέβενο) κι η εκκλησία των Αγίων Αναργύρων

Γράφει ο Θεόδωρος Π. Μποράκης

Το χωριό Πύλη (παλιά ονομασία Δρέβενο) βρισκόταν ανάμεσα στα παραμεθόρια χωριά της επαρχίας Παιονίας του Ν. Κιλκίς. Απείχε περίπου 8 χιλιόμετρα βορειοδυτικά της Αξιούπολης και περίπου 8 χιλιόμετρα νοτίως των ελληνοσκοπιανών συνόρων (Ειδομένη). Η περιοχή του Δρέβενου απέχει περίπου 1 χιλιόμετρο από την δυτική όχθη του Αξιού ποταμού.
Το χωριό εγκαταλείφθηκε για πρώτη φορά από τον τουρκικό πληθυσμό του κατά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο όταν η περιοχή αποτέλεσε πεδίο μάχης. Στην περιοχή είχαν εγκατασταθεί το διάστημα του πολέμου γαλλικές στρατιωτικές δυνάμεις. Την παρουσία των Γάλλων φανερώνει το πολυβολείο, τα μνήματα των πεσόντων στρατιωτών (που αποτυπώνονται σε φωτογραφία του 1917) και το στρατιωτικό μνημείο πεσόντων που βρίσκεται μέχρι σήμερα στη βόρεια πλευρά της εκκλησίας του χωριού, του Ι. Ν. των Αγίων Αναργύρων -που αποτελεί πλέον το μοναδικό κτίσμα που να θυμίζει πως στην περιοχή εκείνη υπήρχε κάποτε χωριό.

Από το Δρέβενο διέρχονταν και οι κάτοικοι των ακριτικών χωριών Πλαγίων, Ειδομένης, Δογάνη, Χαμηλού και Φανού που κατευθύνονταν προς την Αξιούπολη μέσω του δασικού δρόμου Πλαγίων – αγιάσματος Αγίας Παρασκευής – Δρέβενου.

Δρέβενο (Ι. Ν. Αγίων Αναργύρων) – Το μνημείο πεσόντων στα γαλλικά μνήματα το 1917 (διακρίνονται και οι τάφοι των στρατιωτών). Φωτογραφία από το αρχείο του Υπουργείου Πολιτισμού της Γαλλίας

Μια ιστορία της Κατοχής συνδέεται άμεσα με το Δρέβενο. Είναι η δραπέτευση δυο Αυστραλών στρατιωτών από γερμανικό τρένο τέλη Ιουλίου 1941. Κατάφεραν να δραπετεύσουν στην περιοχή των «Στενών της Τσιγγάνας», όταν το τρένο επιβράδυνε την ταχύτητά του. Οι Αυστραλοί διασώθηκαν από τον δάσκαλο του χωριού και τους Δρεβενιώτες κατοίκους, μέχρι την τελική διαφυγή τους στο Άγιον Όρος, στην Ίμβρο και τελικά στην Τουρκία τον Αύγουστο 1941.

Κατά τη διάρκεια της Κατοχής 1941 – 1944 στην ευρύτερη περιοχή του ανατολικού Πάικου υπήρξε έντονη η παρουσία των ανταρτών καθώς υπήρξαν σημαντικοί στρατιωτικοί στόχοι του γερμανικού στρατού (σιδηροδρομική γραμμή Θεσσαλονίκης – Γευγελής, στρατιωτικά πολυβολεία στις γέφυρες της σιδηροδρομικής διαδρομής στα «Στενά της Τσιγγάνας», το μεταλλείο στην περιοχή της Πηγής κλπ).
Η γνωστότερη από τις κρούσεις κατά του γερμανικού στρατού που πραγματοποιήθηκε σε μικρή απόσταση από το χωριό Δρέβενο ήταν αυτή της νύχτας 25/26 Δεκεμβρίου 1943. Άγγλοι καταστροφείς και αντάρτες του 30ου Συντάγματος του ΕΛ.Α.Σ. υπονόμευσαν σημεία της σιδηροδρομικής γραμμής Αξιούπολης – Ειδομένης και εκτροχίασαν αμαξοστοιχία που κατευθύνονταν μέσω των «Στενών της Τσιγγάνας» προς Ειδομένη. Την ίδια στιγμή, άλλη ομάδα ανταρτών, επιτέθηκε για αντιπερισπασμό στη φρουρά του μεταλείου «Μαυρόδεντρο» στο χωριό Πηγή.

Ο γερμανικός στρατός κατοχής, το 1944 πυρπόλησε τα σπίτια του Δρέβενου και οι κάτοικοί του -Έλληνες πρόσφυγες από τον Πόντο που είχαν εγκατασταθεί εκεί από το 1924- εγκαταστάθηκαν οριστικά στην Αξιούπολη. Οι τελευταίοι κάτοικοι εγκατέλειψαν το Δρέβενο το 1947.

Κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου 1946 – 1949, σε απόσταση 2 χιλιομέτρων από το Δρέβενο προς την Αξιούπολη, οι αντάρτες δολοφόνησαν τον πρόεδρο και τον αγροφύλακα του χωριού Πλάγια στις 29 Ιουλίου 1946.

Η εκκλησία των Αγίων Αναργύρων, μετά την εγκατάλειψη του χωριού, με το πέρασμα των χρόνων κατέρρευσε. Το 2001 με πρωτοστάτες τους ιερείς π. Ιγνάτιο Καλογεράκη και π. Δωρόθεο Πάπαρη και τη βοήθεια των απογόνων των Δρεβενιωτών ξεκίνησε η αναστύλωση του Ναού κι έτσι ξαναέγινε ο ναός λειτουργικός. Κατά την αναστήλωση είχαν βρεθεί στους τοίχους της εκκλησίας -και διατηρήθηκαν ανέπαφα μέχρι σήμερα- χαραγμένα μηνύματα από ξένους στρατιώτες που πέρασαν από την περιοχή κατά τη διάρκεια των πολέμων. Τα δε κεραμίδια της σκεπής του παλαιού ναού, οι απόγονοι των Δρεβενιωτών τα μετέτρεψαν σε έργα τέχνης και τα διασώζουν στις οικίες τους.

Σύμφωνα με μαρτυρία της κ. Ελένης Πούλου – Συμεωνίδου, η αναθηματική πλάκα του Γαλλικού μνημείου που είχε τοποθετηθεί από το 1917 στην πίσω πλευρά του Ναού, βρέθηκε ριγμένη σε παρακείμενη χαράδρα και χρειάστηκε η δύναμη τριών ανδρών με σχοινιά ώστε να ανασυρθεί και να τοποθετηθεί στο βάθρο της.

Η τοποθεσία Δρέβενο και ο ιερός Ναός Αγίων Αναργύρων βρίσκεται στον δασικό δρόμο Πλαγίων – Δρέβενου – Αξιουπόλεως σε απόσταση περίπου 4,5 χιλιόμετρα από τα Πλάγια.

Πηγές:
1. Ιστοσελίδα «Στα Πλάγια Παιονίας» http://plagia-paionias.blogspot.com
2. «Το 30ο Σύνταγμα του ΕΛΑΣ» Θανάσης Μητσόπουλος, εκδ. EDITEX, 1971, Γενεύη.
3. Ιστοσελίδα: https://www.abc.net.au/news/2021-07-11/the-anzacs-who-beat-the-odds-and-escaped-from-greece/100284226 Στοιχεία: Stephen Hutcheon , Alex Palmer και Katia Shatoba.
4. Άννα Χ. Συμεωνίδου, Παύλος Ι. Συμεωνίδης. «Αρχειακά σύνολα καταργημένων και συγχωνευμένων Δημοτικών Σχολείων – Γραφείου Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Ν. Κιλκίς με έδρα τη Γουμένισσα».