ΣΕΛΕΥΚΟΣ Α΄Ο ΝΙΚΑΤΩΡ (354/358–281 π. Χ.) Ένας σπουδαίος άνδρας από την αρχαία Ευρωπό

Γράφει ο Χρήστος Ίντος

Μετά την αξιόλογη πρωτοβουλία της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ν. Κιλκίς για την επαναλειτουργία του αρχαιολογικού χώρου της Ευρωπού, τα εγκαίνια του εκεί κέντρου ενημέρωσης (10/11/2019), καθ΄ όλα τέλειου και αναγκαίου, όπως επίσης και το πλήθος των πληροφοριών που ανάρτησε στο διαδίκτυο (φωτογραφικό, βίντεο, κείμενα), κατέστησε ευρύτερα γνωστό και έναν σπουδαίο άνδρα της αρχαίας πόλης της περιοχής μας, τον Σέλευκο τον Α΄ τον Νικάτορα.

Με το παρακάτω κείμενό μας που στηρίζεται σε κάποια βιβλιογραφία, δεν κομίζουμε πρωτόγνωρα στοιχεία για τον συγκεκριμένο άνδρα της αρχαιότητας, ας είναι όμως ελάχιστη συμβολή στην προσπάθεια πληροφόρησης και ενημέρωσης του ευρύτερου κοινού για την αρχαία Ευρωπό και γενικότερα την ιστορία του τόπου μας. Το κύριο μέρος του κειμένου προϋπήρχε από ετών ενταγμένο σε ανέκδοτη εργασία σχετική με την περιοχή μας.

Ο Σέλευκος Α΄, ο Νικάτωρ, γεννήθηκε στην αρχαία πόλη Ευρωπός της Μακεδονίας, του σημερινού Ν. Κιλκίς, από ευγενή οικογένεια. Υπόψη πως στη Μακεδονία υπήρχε και άλλη πόλη με το ίδιο όνομα, Ευρωπός, στη σημερινή επαρχία Αλμωπίας. Ο πατέρας του Σέλευκου ονομάζονταν Αντίοχος, ήταν στρατηγός του Φιλίππου, η δε μητέρα του ονομάζονταν Λαοδίκη. Ήταν συνομήλικος περίπου του Μεγάλου Αλεξάνδρου και τον ακολούθησε στην εκστρατεία εναντίον της Ασίας. Γεννήθηκε μεταξύ των ετών 354 και 358 πΧ. Ανήκε στην τάξη των “εταίρων” “η παρουσία των οποίων στην Ευρωπό επιβεβαιώνεται από την επιβλητική παρουσία ενός συλημένου και κατεστραμμένου σήμερα Μακεδονικού τάφου” (Σαββοπούλου, 1998).

Δούρα Ευρωπός (πηγή, gr.wikipedia).

Ο Σέλευκος Α΄ διακρίθηκε ως επικεφαλής των υπασπιστών, δηλαδή του πεζικού της βασιλικής φρουράς του Μ. Αλεξάνδρου, στη διάβαση του ποταμού Υδάσπη (326 πΧ). Λίγο αργότερα τέθηκε επικεφαλής φάλαγγας και στους πολλαπλούς γάμους που διοργάνωσε ο Αλέξανδρος θέλοντας να μυήσει τους εταίρους του στα ανατολικά ήθη νυμφεύοντάς τους με Περσίδες, ο Σέλευκος νυμφεύθηκε την Απάμα το 324 πΧ, κόρη του Βακτριανού Σπιταμένη. Το όνομα της συζύγου του πιθανόν εξελληνίστηκε σε Αντιοχίς. Σε μεγάλη ηλικία, το 299 πΧ, νυμφεύτηκε στην Πιερία τη νεαρά Στρατονίκη που έμεινε γνωστή στην ιστορία με το όνομα Στρατονίκη της Συρίας.

Το όνομά του Σέλευκου μνημονεύεται στον κατάλογο των φίλων του Μ. Αλεξάνδρου, οι οποίοι συμβουλεύτηκαν τον Βηλ Σέραπη, όταν ο μεγάλος βασιλιάς ασθένησε. Τότε κατείχε το αξίωμα του αρχηγού των νέων της βασιλικής φρουράς και από τη θέση του προστάτευσε τον στρατηγό Περδίκκα από τους επαναστάτες που τον καταδίωξαν μέχρι την είσοδο του θαλάμου, όπου κείτονταν νεκρός ο Αλέξανδρος (323 πΧ).

Ο Περδίκκας τον αντάμειψε και τον προήγαγε στον βαθμό του διοικητή των ιππέων των εταίρων, μεγάλο αξίωμα, το οποίο πριν από αυτόν είχαν ο Ηφαιστίονας και ο ίδιος ο Περδίκκας. Την περίοδο εκείνη ο Σέλευκος ήταν τριάντα (30) ετών. Μορφή ωραία, επιβλητική, ολιγόλογος, ψύχραιμος και ρωμαλέος. Αναφέρεται πως κατόρθωσε άοπλος να συλλάβει μαινόμενο ταύρο! Το αξίωμα που προαναφέρθηκε το διατήρησε τρία χρόνια και ακολούθησε τον Περδίκκα στην Καππαδοκία, την Πισιδία και την Αίγυπτο, όπου τελικά συμπαρατάχθηκε μεταξύ των επαναστατών που κινήθηκαν εναντίον του Περδίκκα. Κατέλαβε μία από τις πρώτες θέσεις στη διαδοχή του Μ. Αλεξάνδρου.

Αποψη του ρωμαϊκού και παλαιοχριστιανικού νεκροταφείου στον αρχαιολογικό χώρο Ευρωπού.

Στις μεταξύ των διαδόχων συγκρούσεις, μακροχρόνιος αγώνας για τον οποίο υπάρχουν πολλές αναφορές και λεπτομερείς καταγραφές σε πλούσια βιβλιογραφία, αναδείχθηκε βασιλιάς της Συρίας (305-271 πΧ), αρχηγέτης δυναστείας και ιδρυτής του κράτους των Σελευκιδών. Μετά από πολλούς αγώνες εδραίωσε την κυριαρχία του στη Μικρά Ασία, εισέβαλε στη Θράκη το 281 πΧ κατευθυνόμενος προς τη Μακεδονία, όπου επιθυμούσε να διέλθει το υπόλοιπο της ζωής του. Στην πόλη Λυσιμάχεια δολοφονήθηκε από τον Πτολεμαίο Κεραυνό, διότι δεν τον βοήθησε, όπως του είχε υποσχεθεί, να καταλάβει τον θρόνο της Αιγύπτου. Το σώμα του Σέλευκου, που τότε ήταν 75 ετών, το εξαγόρασε ο Φιλέταιρος της Περγάμου. Το μετέφερε στη Σελεύκεια που βρίσκονταν επί του Ορόντη ποταμού, το έθαψε και ανήγειρε επιτάφιο ναό που έμεινε γνωστός με το όνομα Νικατόρειον.

Τον Σέλευκο Α΄ στον θρόνο της Συρίας τον διαδέχθηκε ο γιος και διάδοχός του Αντίοχος ο Α΄, ο επικαλούμενος Σωτήρ. Στην όλη δυναστεία των Σελευκιδών πέραν των άλλων βασίλεψαν έξι με το όνομα Σέλευκος, τελευταίος ο Σέλευκος Στ΄ ο Επιφανής, και δεκατρείς με το όνομα Αντίοχος, με τελευταίο τον Αντίοχο τον ΙΓ΄ τον Ασιατικό στις ημέρες του οποίου καταλύθηκε το ονομαστό βασίλειο από τους Ρωμαίους.

Ο Σέλευκος ο Νικάτωρ υπήρξε σημαντική ηγετική προσωπικότητα. Από όλους τους αρχαίους συγγραφείς εκθειάζονται η ανδρεία, η τόλμη, η φιλανθρωπία, η γενναιοδωρία και η ευγενική του συμπεριφορά. Πολλές πόλεις με ψηφίσματά τους του εξέφρασαν την ευγνωμοσύνη τους και σε άλλες, όπως στο Ίλιον (Τροία) και στη Μίλητο, του αποδόθηκαν θεϊκές τιμές.
Είχε δώσει εντολή για την εξερεύνηση της Κασπίας θάλασσας και της Ινδίας, ίδρυσε περισσότερες από τριάντα πόλεις στην Ασία, στις οποίες έδωσε ονόματα του πατέρα του Αντίοχου (Αντιόχεια), της μητέρας του Λαοδίκης (Λαοδίκεια), της συζύγου του Απάμας (Απάμεια), της ιδιαίτερης πατρίδας του Ευρωπού (Ευρωπό (Δούρα) στην Άνω Συρία, Ευρωπό Μεσοποταμίας και Ευρωπό Μηδίας), πόλεις με ονόματα πόλεων της Μακεδονίας, (Πέλλα, Κύρος, Έδεσσα, Απολλωνία, Βέροια), και άλλων πόλεων της Ελλάδας (Λάρισα). Τον ποταμό Ορόντη τον ονόμασε Αξιό και σε μεγάλη έκταση της επικράτειάς του έδωσε το όνομα Πιερία.

Την σύζυγό του Απάμα, Βακτριανή πριγκίπισσα, την κράτησε κοντά του σε αντίθεση με τους άλλους διαδόχους του Αλεξάνδρου, οι οποίοι μετά το θάνατο του μεγάλου βασιλιά χώρισαν τις περσίδες γυναίκες. Από την εποχή του διασώθηκαν νομίσματα με σύμβολα της στρατιωτικής και πολιτικής του δράσης, όπως και ανδριάντες του. Παιδιά του ήταν οι: Αντίοχος Α΄ ο Σωτήρ, Αχαιός, Φίλα, Λαοδίκη, Αλέξανδρος, Απάμα.

Στους κύκλους της Ιστορίας:
Στον Πόντο υπήρχε πόλη Λαοδίκεια. Είχε το όνομα της Λαοδίκης, συζύγου του βασιλιά του Πόντου Μιθριδάτη Ε΄ του Ευεργέτη. Η Λαοδίκη ήταν απόγονος του βασιλιά της Συρίας Σέλευκου Α΄, για τον οποίο κάναμε λόγο και είχε καταγωγή από την αρχαία Ευρωπό. Μετά την Μικρασιατική καταστροφή εκριζωμένοι Πόντοι από τις πατρογονικές τους εστίες εγκαταστάθηκαν σε περιοχές της μητέρας Ελλάδας και κάποιοι στον Ν. Κιλκίς.

Το χωριό του Νομού μας που εγκαταστάθηκαν ονομάστηκε , Λαοδικηνό. Τι παιχνίδια και κύκλοι της ιστορίας! Αρχαία Ευρωπός, Σέλευκος ο Νικάτωρ, Συρία, Λαοδίκη, Λαοδίκεια πόλη του Πόντου, Λαοδικηνό Κιλκίς! Και μόνο από τα ονόματα και τις ωραίες αυτές ιστορικές συμπτώσεις που συντελέστηκαν μέσα στους αιώνες, από τα προχριστιανικά χρόνια ίσαμε με τον 20ο αιώνα, διαπιστώνεται το κύρος των Σελευκιδών αλλά και η επιστροφή του ονόματος γόνου της οικογένειας μετά από 23 αιώνες στη Μακεδονία, στον Ν. Κιλκίς, όπου ανήκει και η σύγχρονη κωμόπολη της Ευρωπού. Ευρωπός και Λαοδικηνό, οικισμοί του Ν. Κιλκίς, έχουν κάτι κοινό.

Συμπέρασμα – προτάσεις:
Αναμφισβήτητα ο Σέλευκος Α΄ ο Νικάτωρ υπήρξε σπουδαία προσωπικότητα του Μακεδονικού βασιλείου, του επιτελείου του Μ. Αλεξάνδρου και θεμελιωτής του κράτους των Σελευκιδών στη Μέση Ανατολή.
Στα εγκαίνια του Κέντρου Πληροφόρησης Αρχαίας Ευρωπού τον παρελθόντα Νοέμβριο (2019) από υπεύθυνα χείλη ανακοινώθηκε η αναγκαιότητα συνέχισης των ανασκαφών στην Ευρωπού, η γη της οποίας σίγουρα κρύβει πολλά από το παρελθόν της, η φιλοτέχνηση και τοποθέτηση στη σημερινή ομώνυμη κωμόπολη ανδριάντα του Σεύλευκου Α΄ του Νικάτορα, η αποπεράτωση του εκεί εγκαταλελειμμένου χρόνια τώρα Συνεδριακού Κέντρου. Οι εξαγγελίες θα πρέπει και να υλοποιούνται μέσα σε εύλογα χρονικά διαστήματα.

Και κάτι τελευταίο:
Για την ευκολότερη μετακίνηση των επισκεπτών στον τόπο μας με σκοπό να επισκεφθούν τα αξιοθέατα και κάθε τι το ενδιαφέρον στην περιοχή της Παιονίας πρέπει επί τέλους ο επαρχιακή οδός Ευρωπού – Γουμένισσας να γίνει σύγχρονη. Δεκαετίες ακούμε για το έργο, δεν βλέπουμε όμως να προχωρά. Έχει τελματώσει! Τι άραγε συνέβαινε και συμβαίνει με τον δρόμο αυτόν; Και άλλες φορές γράψαμε για το συγκεκριμένο θέμα, απάντηση καμία!

Βιβλιογραφία
Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια Δρανδάκη, τ. ΚΑ, σ. 644-45.
Εκπαιδευτική Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια/Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό, τ. 9Α, σ. 225-6.
Δημήτριος Λάμπρου, Ευρωπός, ιστορία – εξέλιξη, 1997.
Θ. Σαββοπούλου, Αρχαιολογική περιήγηση στο Νομό Κιλκίς, 1998.
Ευρωπός, Ιστορία 5.000 χρόνων, Δήμος Ευρωπού 2005.
https://el.wikipedia.org).