Βαγγέλης Παπαθανασίου: Το παγκόσμιο έργο του μεγάλου Έλληνα συνθέτη

Θλίψη σκόρπισε η είδηση σε ολόκληρο τον κόσμο ότι ο Βαγγέλης Παπαθανασίου πέθανε στα 79 του χρόνια.

Όπως ανακοίνωσε το δικηγορικό του γραφείο, ο μουσικός έφυγε από την ζωή αργά το βράδυ της Τρίτης 17 Μαΐου. Όπως μετέδωσε αργότερα και το Αθηναϊκό Πρακτορείο Ειδήσεων, ο Παπαθανασίου απεβίωσε σε νοσοκομείο της Γαλλίας.

Τα διεθνή ΜΜΕ αποχαιρετούν τον σπουδαίο Vangelis
Με μια διεθνή καριέρα σαν αυτή του Βαγγέλη Παπαθανασίου -που ο κόσμος γνώρισε ως Vangelis- η είδηση του θανάτου του δεν μπορούσε παρά να φιγουράρει στους τίτλους διεθνών μέσων.

Το Reuters αναμετέδωσε την είδηση από το ΑΠΕ-ΜΠΕ, ανατρέχοντας στο βιογραφικό του συνθέτη. «Κάποτε ο Vangelis είπε ότι το μουσικό κομμάτι, που του χάρισε ένα Όσκαρ και ήταν στην κορυφή των charts για εβδομάδες, ήταν εν μέρει ένας φόρος τιμής στον πατέρα του, ο οποίος ήταν δεινός ερασιτέχνης δρομέας», αναφέρει στο τηλεγράφημά του το Reuters.

Το Γαλλικό Πρακτορείο με έκτακτο τηλεγράφημά του γνωστοποίησε την είδηση του θανάτου του Vangelis, μεταδίδοντας την δήλωση του Έλληνα πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη.

O βρετανικός Guardian μετέδωσε με την σειρά του την είδηση, κάνοντας λόγο για «τον Έλληνα συνθέτη που με το βασισμένο σε synths έργο του προσέθεσε τεράστια δραματικότητα σε soundtracks ταινιών όπως το “Blade Runner” και το “Οι Δρόμοι της Φωτιάς”».

Το BBC με την σειρά του δημοσίευσε το νέο του θανάτου του, καθώς και το Variety, που υπογράμμισε την επιτυχία που είχε το soundtrack από τους «Δρόμους της Φωτιάς» όχι μόνο λόγω του Όσκαρ που απέσπασε, αλλά και επειδή βρέθηκε στο νο. 1 των charts του Billboard.

Η Daily Mail επίσης έγραψε για τον μεγάλο συνθέτη, ανατρέχοντας στους σημαντικότερους σταθμούς της καριέρας του.

Το ελληνικό αντίο
Γνωστές προσωπικότητες έσπευσαν να αποχαιρετήσουν τον σπουδαίο συνθέτη. Ανάμεσα σε αυτές, ο Φοίβος Δεληβοριάς που ανέβασε τους τίτλους τέλους του «Blade Runner» γράφοντας: «Αληθινά σπουδαίος. Και με τεράστιους θησαυρούς (ιδιαίτερα από την πληθωρική δισκογραφία του στα 70s) που θα τους βρούμε μπροστά μας. Όπως θα βρίσκουμε μπροστά μας συνεχώς, με χίλιους τρόπους, αυτή την ταινία. Μ’αυτή τη μουσική».

O Στέφανος Κορκολής, με τη σειρά του, ανέβασε ένα βίντεο στο οποίο παίζει το θέμα από τους «Δρόμους της Φωτιάς» στο πιάνο, συνοδεύοντάς το με το εξής κείμενο: «Είχα την ευλογία να τον γνωρίσω από κοντά. Να παίξουμε μουσική. Εκείνος στα συνθεσάϊζερ και εγώ στο πιάνο. Παρούσα η μεγάλη Ειρήνη Παπά που μας έφερε κοντά. Τα λόγια που μου είπε τα κρατάω σαν φυλακτό. Η μουσική του ταξιδεύει και πέρα από τα σύνορα της γης. Μεγαλοφυής! Φτωχύναμε περισσότερο. Αντίο μέγιστε-παγκόσμιε Vangelis».

Ο σημαντικός σολίστ, Λεωνίδας Καβάκος, ανέβασε μια φωτογραφία του μαζί με τον Παπαθανασίου και έγραψε: «Πένθος για ένα μέγιστο σύγχρονο Έλληνα που έφυγε από τη ζωή. Ο Βαγγέλης Παπαθανασίου ήταν ένας τεράστιος μουσικός, εμπνευσμένος δημιουργός και ένα ανήσυχο πνεύμα που ενέπνευσε τους πάντες όσο ήταν εν ζωή. Η μουσική του μας έφερε και θα μας φέρνει πιο κοντά στο υπερπέραν, θα μας ταξιδεύει στο διάστημα. Η σκέψη του και το πνεύμα του θα μας εμπνέουν και καθοδηγούν προς αυτά… Τον αποχαιρετούμε με βαθύ πόνο, απέραντη αγάπη και ευγνωμοσύνη για όσα μας χάρισε όσο ήταν εν ζωή, και τεράστιο σεβασμό για αυτό που ήταν ως άνθρωπος, ως πνεύμα και ως Έλλην. Αιωνία του η μνήμη!».

Το δικό του αντίο είπε με την σειρά του και ο πολιτικός κόσμος.

Ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης στο μήνυμά του αναφέρει: «Ο Βαγγέλης Παπαθανασίου δεν είναι, πια, κοντά μας. Για όλον τον κόσμο, η θλιβερή είδηση δηλώνει πως το παγκόσμιο μουσικό στερέωμα έχασε τον διεθνή Vangelis. Τον πρωτεργάτη του ηλεκτρονικού ήχου, των Όσκαρ, της Μυθωδίας και των μεγάλων επιτυχιών. Για εμάς του Έλληνες, όμως, που ξέρουμε ότι το δεύτερο όνομά του ήταν Οδυσσέας, σημαίνει ότι ξεκίνησε το μεγάλο ταξίδι του στους Δρόμους της Φωτιάς. Από εκεί θα μας στέλνει πάντα τις νότες του».

Το γραφείο Τύπου του ΣΥΡΙΖΑ, εξέδωσε ανακοίνωση στην οποία διαβάζουμε, μεταξύ άλλων: «Ο Βαγγέλης Παπαθανασίου υπήρξε ένας παγκόσμιος Έλληνας, που στη μουσική του αποτυπώθηκε η αδελφοσύνη των λαών και η φυσική αγωνία της ανθρωπότητας για την κατάκτηση της συμπαντικής γνώσης».

Ο Αλέξης Τσίπρας έκανε κι αυτός μία δημοσίευση στα κοινωνικά του μέσα γράφοντας: «Λίγοι μπορούν να έχουν στο όνομά τους δίπλα τη λέξη “παγκόσμιος”. Ο Βαγγέλης Παπαθανασίου ήταν Παγκόσμιος Έλληνας. Από τους Aphrodite’s Child μέχρι τη μυθική σόλο καριέρα. Από το Blade Runner μέχρι το 1492. Από το Όσκαρ μέχρι τα δεκάδες τιμητικά βραβεία. Από τις Ωδές μέχρι τη Μυθωδία. Από τη γη μέχρι τους αστερισμούς όπου έφτασε η μουσική του. Πρωτοπόρος της ηλεκτρονικής μουσικής, αλλά πάντα σε επαφή με τις ρίζες της μουσικής παράδοσης. Μία τεράστια απώλεια. Αλλά ταυτόχρονα μία παρουσία που ξεπερνάει τον χώρο και τον χρόνο».

Ο Νίκος Ανδρουλάκης, επικεφαλής του ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ, έγραψε στην σχετική ανάρτησή του: «Ο Βαγγέλης Παπαθανασίου, μια μεγάλη μουσική ιδιοφυΐα, ένας σπουδαίος καλλιτέχνης και παγκόσμιος Έλληνας, έφυγε από τη ζωή. Θα μας συντροφεύει για πάντα η οσκαρική του μουσική στους δικούς μας Δρόμους της Φωτιάς».

Μόλις ενημερώθηκε για την απώλεια του Βαγγέλη Παπαθανασίου, η υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού, Λίνα Μενδώνη, έκανε την ακόλουθη δήλωση: «Ελάχιστοι καλλιτέχνες στην πορεία τους, στο πέρασμα του χρόνου, κέρδισαν τον σεβασμό, την εκτίμηση, την αποδοχή, τη δημοφιλία του Βαγγέλη Παπαθανασίου. Ο Βαγγέλης Παπαθανασίου ήταν οικουμενικός. Η μαεστρία και η θυελλώδης έμπνευσή του στη δημιουργία ήχων, απολύτως πρωτότυπων, δημιούργησαν ένα παγκόσμιο κοινό. Οι συνθέσεις του συνέδεσαν τους ελληνικούς παραδοσιακούς ρυθμούς με τις δονήσεις της ηλεκτρονικής μουσικής. Οι δημιουργίες του ακούστηκαν σε κάθε άκρη του κόσμου. Συγκίνησαν ανθρώπους διαφορετικής προέλευσης, εθνικότητας, κουλτούρας.

»Σαν Οδυσσέας, όπως ήταν το δεύτερο όνομά του, ξεκίνησε από την Ελλάδα με τους Forminx και τους Afrodite’s Child και ταξίδεψε με τις συνθέσεις του, σε όλο τον πλανήτη. Τίμησε την Ελλάδα κερδίζοντας το Οσκαρ Μουσικής με το εμβληματικό μουσικό θέμα για τους “Δρόμους της Φωτιάς”. Συνέδεσε το έργο του με σπουδαία επιτεύγματα του κινηματογράφου, με παγκόσμιες αθλητικές διοργανώσεις, με τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Εφτασε στον βυθό των ωκεανών, συνεργάτης του Ζακ-Υβ Κουστό και ταξίδεψε στο διάστημα, επενδύοντας μουσικά αποστολή της NASA, χαρίζοντας το όνομά του στον αστεροειδή 6354 “ως ένδειξη εκτίμησης και σεβασμού στη μουσική του προσφορά, αλλά και στην αγάπη του για το διάστημα”.

»Το πλήθος τιμών, διακρίσεων και βραβείων επιβεβαιώνει τη σημασία της καλλιτεχνικής του προσφοράς και της οικουμενικής επιδραστικότητάς του. Αυτό όμως που ξεχώρισε τον Βαγγέλη Παπαθανασίου, ήταν ότι έκανε το ελληνικό διεθνές, δημιουργώντας μία απολύτως προσωπική μουσική ταυτότητα, ξεχωριστή και διαχρονική, παράδειγμα για τις νέες γενιές. Τον ευχαριστούμε για την προσφορά του στη μουσική και στον σύγχρονο ελληνικό πολιτισμό. Εκφράζω τα θερμά μου συλλυπητήρια στους οικείους του και στους πολλούς φίλους του».

Ο υφυπουργός Πολιτισμού, Νικόλας Γιατρομανωλάκης δήλωσε τα εξής: «Αθάνατος όποιος γίνεται ένα με το σύμπαν. Ο πιο διεθνής Έλληνας του 21ου αιώνα, ο οικουμενικός Vangelis, έδωσε το όνομά του και στον αστεροειδή 6354 ως “ένδειξη εκτίμησης και σεβασμού στη μουσική του προσφορά, αλλά και στην αγάπη του για το διάστημα”. Μία από τις αναρίθμητες διακρίσεις, στη λαμπρή πορεία στο διεθνές μουσικό στερέωμα. Οσκαρ για τους Δρόμους της Φωτιάς, τίτλος τιμής από την NASA, τίτλος του Τάγματος της Λεγεώνας της Τιμής της Γαλλικής Δημοκρατίας, τίτλος του πιο επιτυχημένου Έλληνα συνθέτη διεθνώς σύμφωνα με τα World Music Awards, αναγόρευση του σε Ομότιμο καθηγητή από το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, για την εξαιρετική συμβολή του στην μουσική παιδεία του ελληνικού λαού, είναι μερικές μόνο από τις διακρίσεις του.

»Κινηματογράφος, θέατρο, χορός, τηλεόραση, αναρίθμητα άλμπουμ, Ολυμπιακοί αγώνες, μυθικές, ιστορικές συναυλίες, και συνεργασίες με εμβληματικές προσωπικότητες, από τον Κώστα Γαβρά και τον Ρίντλεϊ Σκοτ, στον Ολιβερ Στόουν, τον Ρομάν Πολάνσκι, τον Ζακ-Υβ Κουστό, τον Μιχάλη Κακογιάννη, την Ειρήνη Παππά και τόσους ακόμα. Η μουσική του υπηρέτησε όλα τα είδη τέχνης, η έμπνευσή του θυελλώδης και το ταλέντο του αστείρευτο. Ο Βαγγέλης Παπαθανασίου θα συνεχίσει να εμπνέει νέους δημιουργούς και να φωτίζει από τους ουρανούς τα όνειρά μας με ένα soundtrack ηλεκτρονικό και ηλεκτρισμένο, μαγικό, συμπαντικό, μα και βαθιά ελληνικό. Θερμότατα συλλυπητήρια στην οικογένεια του και στους οικείους του».

Το μεγάλο έργο του μόνου Έλληνα που ακούστηκε στο διάστημα
Λίγα ελληνικά ονόματα μπορούν να καυχιούνται ότι είναι γνωστά σε ολόκληρο τον κόσμο. Και του Βαγγέλη Παπαθανασίου είναι ένα από αυτά.

Σε μια καριέρα 5 δεκαετιών, ο Βαγγέλης Παπαθανασίου, ή απλά Vangelis για το διεθνές του κοινό, πέρα από το να καταφέρει να γίνει ένας από τους πρωτοπόρους της ηλεκτρονικής μουσικής, ασχολήθηκε με πολλά: από το progressive μέχρι την ορχηστρική μουσική.

Γεννήθηκε το 1943 στον Βόλο και έκανε τις πρώτες συνθετικές του προσπάθεις ήδη από τα 4 του χρόνια. Ήταν όμως η δεκαετία του ’60, με συγκροτήματα όπως οι Forminx και οι Aphrodite’s Child που έφτιαξε με τον Ντέμη Ρούσσο, το όχημα για τα πρώτα του επαγγελματικά βήματα στην μουσική. Με τους δεύτερους κυκλοφόρησε τον δίσκο «666», ένα άλμπουμ-ορόσημο για τον progressive ήχο, αλλά και το λάκτισμα για την διεθνή του καριέρα.

Άλλωστε, στα μέσα της δεκαετίας του ’70 ο Βαγγέλης Παπαθανασίου άφησε τους Aphrodite’s Child και μετακόμισε στο Λονδίνο – νωρίτερα, είχε μετοικίσει στο Παρίσι μαζί με τον Ντέμη Ρούσσο.

Το 1967, ο Παπαθανασίου έγραψε πρώτη φορά μουσική για την μεγάλη οθόνη και το «Vortex ή Το Πρόσωπο της Μέδουσας» του Νίκου Κούνδουρου, εγκαινιάζοντας έτσι μια μακρά πορεία στα κινηματογραφικά soundtrack, που περιλαμβάνει αυτά του «Blade Runner», του «Alexander», του «Ελ Γκρέκο», μα φυσικά και αυτό του «Οι Δρόμοι της Φωτιάς», με το οποίο απέσπασε και το Όσκαρ Πρωτότυπης Μουσικής το 1982 – ανάμεσα στα δεκάδες βραβεία που του απονεμήθηκαν στην ζωή του.

Ήταν τη δεκαετία του ’70 που διεύρυνε περισσότερο τους ορίζοντες του. Το 1973 ξεκίνησε μία επιτυχημένη συνεργασία με τον σκηνοθέτη Φρέντερικ Ροσίφ για μία σειρά ντοκιμαντέρ για την άγρια φύση.

Το 1978 συνεργάστηκε με την Ειρήνη Παππά στο άλμπουμ με τίτλο «Ωδές», που περιέχει παραδοσιακά ελληνικά τραγούδια, ενώ το 1986 συνεργάστηκαν ξανά στο άλμπουμ «Ραψωδίες». Αυτές δεν είναι οι μόνες φορές που οι δρόμοι τους συναντήθηκαν, μιας και το 1983 ο Παπαθανασίου έγραψε την μουσική για την παράσταση «Ηλέκτρα» που σκηνοθέτησε ο Μιχάλης Κακογιάννης και ανέβηκε στο Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου, με πρωταγωνίστρια την Ειρήνη Παππά.

Φυσικά ο Βαγγέλης Παπαθανασίου κυκλοφόρησε και προσωπικές δουλειές μεταξύ των οποίων τα «Heaven and Hell» (1975), «Albedo 0.3» (1976), «Beaubourg» (1978), «China» (1979) αλλά και το «Spiral» (1977) για το οποίο βραβεύτηκε με το διεθνές βραβείο MIDEM Instrumental.

Από τις συνεργασίες του, ξεχωρίζει αυτή με τον Γιον ‘Αντερσον που διήρκησε για 4 άλμπουμ: το «Short Stories» (1978), το «The Friends of Mr Cairo» (1981), το «Private Collection» (1983) και το «Page of Life» (1991).

Το διάστημα ήταν κάτι που γοήτευσε τον μουσικό ήδη από την παιδική του ηλικία. Έτσι, πέρα από την μουσική για την αμερικανική τηλεοπτική σειρά «Cosmos: A Personal Voyage» (1980) του Καρλ Σαγκάν, που είχε ως κύριο θέμα τη θέση του ανθρώπου στο σύμπαν και την ύπαρξη εξωγήινης ζωής, με εκατομμύρια θεατές ανά τον κόσμο και βραβεία Grammy στο ενεργητικό της, ο Βαγγέλης Παπαθανασίου έγραψε και κυριολεκτικά μουσική για το διάστημα.

Το καλοκαίρι του 2001 ο Παπαθανασίου παρουσίασε το έργο «Μυθωδία» στους στύλους του ολυμπίου Διός. Η μουσική του έργου δημιουργήθηκε ώστε να συνοδεύσει τη διαστημική αποστολή της NASA «2001: Οδύσσεια στον Άρη”.
Ήταν τότε που η γαλλική κυβέρνηση, την οποία εκπροσώπησε ο υπουργός παιδείας Ζακ Λανγκ, απένειμε στον Παπαθανασίου τον τίτλο του Τάγματος της Λεγεώνας της Τιμής σε μία τελετή που έλαβε χώρα στο περιστύλιο του Ζαππείου. Δύο χρόνια αργότερα, η NASA του απένειμε το μετάλλιο δημόσιας συνεισφοράς σε αναγνώριση εξαιρετικής συνεισφοράς στο όραμα της. Το βραβείο αποτελεί την υψηλότερη τιμή από τον Αμερικανικό οργανισμό για μη κυβερνητικά πρόσωπα.

Κι αυτή δεν ήταν η μόνη φορά που η NASA επέλεξε την μουσική του. Το 2013, ένα πρωτότυπο μουσικό έργο του δημιουργήθηκε για να πλαισιώσει το βίντεο από την αποστολή «Ήρα (Τζούνο)». Το βίντεο απαθανατίστηκε κατά τη διάρκεια της αποστολής καθ’ οδόν για το σύστημα του πλανήτη Δία.

Και οι μουσικές του περιπέτειες δεν σταματούν εδώ: το 1982, ο Παπαθανασίου έγραψε το μουσικό σήμα των δελτίων ειδήσεων της ΕΡΤ. Το 2002 έγραψε την μουσική για το Παγκόσμιο Κύπελλο Ποδοσφαίρου. Όσο για τους Ολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας το 2004, ανέλαβε να γράψει την μουσική που συνόδευσε την παρουσίαση του επίσημου εμβλήματος αλλά κι αυτή της τελετής παράδοσης της Ολυμπιακής Φλόγας.

Πέρα από την μουσική, ο Βαγγέλης Παπαθανασίου είχε εκφράσει και άλλες καλλιτεχνικές του ανησυχίες. Το 1997 σκηνοθέτησε την τελετή έναρξης του 6ου Παγκόσμιου Πρωταθλήματος Ανοιχτού Στίβου, ενώ είχε εκθέσει και εικαστικά του έργα.