Πανηγυρικός της Ημέρας για τη Μάχη του Κιλκίς από τη δικηγόρο Μελαχροινή Στράντζαλη

Ο 19ος αιώνας ήταν μια περίοδος προικισμένη με βαθιά αισιοδοξία και εμπλουτισμένη από την ιδέα της προόδου. Ο 20ος αιώνας, μία περίοδος που θα έπρεπε να είναι περισσότερο ουμανιστική, διέλυσε τέτοιου είδους αισιοδοξίες. Μετά την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης τον Οκτώβριο του 1912, τη νικηφόρα προέλαση των ελληνικών στρατευμάτων στη Θεσσαλία και τη Μακεδονία, τη νικηφόρα λήξη του Α΄ βαλκανικού πολέμου για τα βαλκανικά κράτη, υπογράφηκε στις 17 Μαϊου 1913 στο Λονδίνο συνθήκη ειρήνης μεταξύ των βαλκανικών κρατών με την Τουρκία. Η τελευταία παραχωρούσε στα τέσσερα νικηφόρα κράτη (Σερβία, Μαυροβούνιο, Ελλάδα, Βουλγαρία) τα εδάφη που κατείχε δυτικά της γραμμής Αίνου- Μήδειας εξαιρουμένης της Αλβανίας. Τα εδάφη της βαλκανικής χερσονήσου επρόκειτο να κατανεμηθούν με συνθήκη ειρήνης μεταξύ της Βουλγαρίας και της Ελλάδας , αφήνοντας σοβαρές εκκρεμότητες. Η Σερβία αναγνώριζε τα δικαιώματα της Ελλάδας στα εδάφη που είχε απελευθερώσει ο Ελληνικός Στρατός, σε αντίθεση με τη Βουλγαρία που επιδίωκε να εκδιώξει την Ελλάδα και να εγκαθιδρύσει τη μεγάλη Βουλγαρία της συνθήκης του Αγίου Στεφάνου του 1878. Οι Βούλγαροι, που μετά την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης από τους Τούρκους κατέλαβαν το Κιλκίς, στο οποίο ζούσαν τότε περί τις 30 οικογένειες, προετοίμασαν χαρακώματα, πολυβολεία και άλλα οχυρωματικά έργα.

Ενώ Ελλάδα και Σερβία συνδέονται στις 19 Μαΐου 1913 με αμυντική συμμαχία, η Βουλγαρία έχει αποφασίσει αιφνιδιαστική επίθεση κατά του Ελληνικού και Σερβικού Στρατού. Την νύχτα 16 με 17 Ιουνίου 1913 οι Βούλγαροι χωρίς να κηρύξουν τον πόλεμο, επιτίθενται κατά των Ελλήνων και των Σέρβων, επιτυγχάνοντας να καταλάβουν τη Γευγελή και να διακόψουν κάθε επικοινωνία μεταξύ τους. Λόγω όμως της αποτυχίας τους να εκτοπίσουν τους Σέρβους πέρα από τον Αξιό, ματαιώνουν την κάθοδό τους προς τη Θεσσαλονίκη και εγκαθίστανται στα υψώματα της γραμμής Κιλκίς- Λαχανά, μια ευνοϊκή τοποθεσία για ανεμπόδιστη παρατήρηση με ακάλυπτο έδαφος. Πίσω τους βρίσκονταν οι περιοχές που κατείχαν, οι Σέρρες, το Σιδηρόκαστρο, η Δοϊράνη, ενώ ο ανεφοδιασμός τους ήταν εξασφαλισμένος αφού ήλεγχαν τις γέφυρες του Στρυμόνα.

Ο Ελληνικός Στρατός διέθετε 64 Τάγματα και 100 κανόνια. Την αμυντική γραμμή των Βουλγάρων υπερασπιζόταν η 2η Στρατιά υπό τον στρατηγό Ιβάνωφ, με δύναμη 88 Βουλγαρικών Ταγμάτων και 120 κανονιών. Ήταν ισχυρότεροι, καλύτερα οχυρωμένοι και διέθεταν ακόμη και πυροβολικό οχυρών.Όμως η αφοβία, αυτή η ευγενής δύναμη χάρη στην οποία η ανθρώπινη ψυχή αντιμετωπίζει τους χειρότερους κινδύνους,πρέπει να θεωρείται ως μια ιδιαίτερη δρώσα αρχή. Μ’ έναν στρατό καταγόμενο από έναν άφοβο λαό, μπορεί να επιχειρήσει κανείς πράγματα τελείως διαφορετικά απ’ ότι με έναν στρατό που αποξενώθηκε από αυτήν την αρετή. Κι όταν την αρετή αυτή τη συναντάμε στα ανώτερα κλιμάκια, εμπνέει μεγαλύτερο θαυμασμό.

• Το πρωί της 19ης Ιουνίου 1913 η 1η Μεραρχία με διοικητή τον αντιστράτηγο Μανουσογιαννάκη και η 6η Μεραρχία με διοικητή τον συνταγματάρχη Δελαγραμάτικα ενήργησαν επίθεση στον ορεινό τομέα του Λαχανά

• Η 2η Μεραρχία με διοικητή τον υποστράτηγο Καλάρη, η 3η Μεραρχία με διοικητή τον Υποστράτηγο Δαμιανό, η 4η Μεραρχία με διοικητή τον υποστράτηγο Μοσχόπουλο, η 5η Μεραρχία με διοικητή τον Συνταγματάρχη Γεννάδη διατέθηκαν για να επιχειρήσουν στο Κιλκίς.

• Η 10η Μεραρχία υπό τον συνταγματάρχη Παρασκευόπουλο επιτέθηκε κατά των υψωμάτων του Καλίνοβου (σημερινά Σουλτογιαννέικα). Η ταξιαρχία του Ιππικού υπό τον συνταγματάρχη Ζαχαρακόπουλο συνέδεε τις τέσσερεις μεραρχίες του «κέντρου» με την 10η.

Οι μάχες από την πρώτη στιγμή ήταν σφοδρές και πολλές φορές σώμα με σώμα και εφ’ όπλου λόγχη. Την νύχτα της 19ης Ιουνίου 1913 οι Ελληνικές Μεραρχίες και η Ταξιαρχία Ιππικού κινούνται με σκοπό την κατάληψη του Κιλκίς και συγκρούονται με τις βουλγαρικές προφυλακές, κερδίζοντας έδαφος. Το 1ο Σύνταγμα Πεζικού μάχεται στα υψώματα του χωριού Μάνδρες. Ανατολικά της Πικρολίμνης μάχεται το 16ο Σύνταγμα Πεζικού. Οι Μεραρχίες υφίστανται μεγάλες απώλειες, όμως στο τέλος οι Βούλγαροι υποχωρούν στη γραμμή Λειψυδρίου- Λόφου Μαυρονερίου-Γυναικοκάστρου , αλλά ο αγώνας δεν έχει κριθεί.

Ξημερώματα της 20ης Ιουνίου 1913,τα ηρωϊκά Συντάγματα της 5ης Μεραρχίας, ύστερα από σκληρό αιματηρό αγώνα καταλαμβάνουν το σιδηροδρομικό σταθμό Κρηστώνης, το νότιο τμήμα του χωριού και τα βοηθητικά του υψώματα. Παρά την ηρωική τους προσπάθεια δεν κατορθώνουν να προχωρήσουν προς το Κιλκίς, γιατί το έδαφος θερίζεται από τα βουλγαρικά πυρά. Η 4η Μεραρχία μαχόμενη γενναία, καταλαμβάνει το μεσημέρι τα υψώματα ανατολικά του χωριού Κρηστώνη και φτάνει μπροστά από την κύρια γραμμή αμύνης του εχθρού, έχοντας υποστεί μεγάλες ανθρώπινες απώλειες. Η 2η Μεραρχία προελαύνει κάτω από τα πυρά των Βουλγάρων και καταλαμβάνει τα υψώματα ανατολικά του χωριού Ποταμιά . Η 3η Μεραρχία, μετά από σφοδρό αγώνα, καταλαμβάνει τα χωριά Λεβεντοχώρι, Βαπτιστής και Μεγάλη Βρύση . Η 10η Μεραρχία καταλαμβάνει τη Γευγελή και τους Ευζώνους.

Παρά την νικηφόρα προέλαση του Ελληνικού Στρατού , το Κιλκίς βρίσκεται ακόμη υπό τον έλεγχο των Βουλγάρων. Tα ξημερώματα της 21ης Ιουνίου 1913, περί τις 03:30, η επίθεση προς το Κιλκίς αρχίζει. Οι Βούλγαροι απαντούν με πυκνά πυρά κατά των Ελλήνων. Μετά από σκληρό αγώνα στις 04:10 το πρωί κυριεύεται η πρώτη γραμμή αμύνης. Ακολουθεί η δεύτερη γραμμή με τους Έλληνες να δίνουν ακάθεκτοι τον αγώνα με λόγχες, για να την καταλάβουν τελικά στις 05.00 το πρωί. Στην τρίτη γραμμή αμύνης των Βουλγάρων ο αγώνας είναι ο φονικότερος. Οι Έλληνες προχωρούν με γενναιότητα κάτω από τα βουλγαρικά πυρά, παρά τις αντεπιθέσεις του βουλγαρικού στρατού. Τα Συντάγματα κερδίζουν διαρκώς έδαφος, καταλαμβάνουν τα χαρακώματα της τελευταίας γραμμής και διώχνουν από αυτά τους Βούλγαρους. Στις 11:00 το πρωί, το Κιλκίς καταλαμβάνεται από τον Ελληνικό Στρατό. Παράλληλα, τα στρατηγικής σημασίας υψώματα του Λαχανά καταλαμβάνονται από την 6η Μεραρχία. Παντού οι Βούλγαροι τρέπονται σε άτακτη φυγή. Η τριήμερη Μάχη του Κιλκίς, η φονικότερη των βαλκανικών πολέμων έληξε με 8.828 νεκρούς και τραυματίες για να ακολουθήσει στις 23 Ιουνίου η απελευθέρωση της Δοϊράνης.

Σήμερα , 111 χρόνια μετά , οφείλουμε να μνημονεύσουμε και να εκφράσουμε την ευγνωμοσύνη μας σε αυτούς που υπήρξαν πρότυπα αυτοθυσίας, αυτούς που υπερέβησαν τα ανθρώπινα όρια και με το μέγεθος του αγωνιστικού τους αναστήματος κατέθεσαν στο θυσιαστήριο της μάχης και την τελευταία ικμάδα τους. Ο Διοικητής του 8ου Συντάγματος Αντώνιος Καμπάνης που υπηρέτησε με τον γιό του Δημήτριο, ως στρατιώτη, ο Συνταγματάρχης Πεζικού Ιωάννης Παπακυριαζής, ο Ταγματάρχης Ιωάννης Βελισσαρίου, ο Αντισυνταγματάρχης Πεζικού Κωνσταντίνος Καραγιαννόπουλος, ο Ταγματάρχης Πεζικού Φωκίων Διαλέττης,ο Ταγματάρχης Πεζικού Αντώνιος Κουτήφαρης,ο Αντισυνταγματάρχης Πυροβολικού Ανδρέας Κορομηλάς και άλλοι άγνωστοι και γνωστοί, όπως ο Αιμίλιος Βεάκης, ο Βασίλης Ρώτας, ο Στρατής Μυριβήλης, έστειλαν το παράγγελμα που απορρίπτει την αδράνεια και δίνει εντολή εγρήγορσης και δράσης για τη φυσική και εθνική μας επιβίωση .

Στις 10 Αυγούστου 1913 (28 Ιουλίου 1913 με το παλιό ημερολόγιο) υπογράφηκε η συνθήκη του Βουκουρεστίου με την οποία ενισχύθηκε η θέση της Ελλάδας, που εξασφάλισε το μεγαλύτερο τμήμα της Μακεδονίας, και προέβλεπε την γραμμή των συνόρων μεταξύ της Ελλάδας και της Βουλγαρίας που θα ξεκινούσε από την κορυφογραμμή του όρους Μπέλλες και θα κατέληγε στις εκβολές του ποταμού Νέστου στο Αιγαίο Πέλαγος.

Είναι γεγονός ότι η Μάχη του Κιλκίς ανέκοψε την επεκτατική πορεία των Βουλγάρων, απέκρουσε τις βλέψεις της γείτονος χώρας στα ελληνικά εδάφη, συνέβαλε αποφασιστικά στην παγίωση του σχηματιζόμενου τότε χάρτη της Βαλκανικής και έδειξε ότι ο σεβασμός των συνόρων και η ειρηνική συνύπαρξη, είναι ο μόνος εφικτός δρόμος για τις χώρες της περιοχής.

Χρόνια Πολλά!