Στους σημερινούς χαλεπούς καιρούς ο αγώνας των ηρώων προγόνων του 1913 στην επική Μάχη του Κιλκίς μας «γεμίζει» αυτοπεποίθηση»*
Εκφωνήθηκε από την πρόεδρο του Δικηγορικού Συλλόγου Κιλκίς, Ευρώπη Αρτόγλου στον ιερό μητροπολιτικό ναό Μεταμορφώσεως του Σωτήρος.
“Η Μάχη Κιλκίς-Λαχανά διεξήχθη μεταξύ ελληνικών και βουλγαρικών δυνάμεων κατά την διάρκεια του Β’ Βαλκανικού Πολέμου.
Στις 17 Ιουνίου 1913, οι βουλγαρικές δυνάμεις κατείχαν την γραμμή Βερτίσκου-Πολυκάστρου, ενώ παράλληλα σχεδίαζαν την κατάληψη της Θεσσαλονίκης στις 19 του ίδιου μήνα.
Ο ελληνικός στρατός αντέδρασε εγκαίρως και με επιθετικές ενέργειες ανάγκασε τη βουλγαρική πλευρά σε άμυνα στην τοποθεσία Κιλκίς-Λαχανά. Η μορφολογία της τοποθεσίας προσφερόταν γιά αποτελεσματικό αμυντικό αγώνα, ενώ ταυτοχρόνως παρουσίαζε μεγάλες δυσκολίες στις κινήσεις τμημάτων πεζικού. Το σχέδιο επίθεσης των ελληνικών δυνάμεων προέβλεπε την προέλαση βορείως και ανατολικώς: Πέντε μεραρχίες, καθώς και η ταξιαρχία ιππικού θα κατευθύνονταν προς το Κιλκίς. Η δεύτερη βουλγαρική στρατιά εγκατέστησε αμυντικώς μία μεραρχία και τρεις ταξιαρχίες πεζικού, ενώ διέθετε και ένα σύνταγμα ιππικού γιά την εκτέλεση αντεπιθέσεων.
Τα ελληνικά τμήματα απώθησαν τις βουλγαρικές προφυλακές από το πρωί της 19ης Ιουνίου. Το βράδυ της ίδιας ημέρας οι ελληνικές μεραρχίες είχαν καταλάβει το ύψωμα Γερμανικό, το χωριό Όσσα Θεσσαλονίκης και την περιοχή Σκεπαστού. Το πρωί της επομένης εξαπολύθηκε η κύρια ελληνική επίθεση.
Στο Κιλκίς ο ελληνικός στρατός, ύστερα από επίμονες μάχες, υποχρέωσε την βουλγαρική πλευρά σε σύμπτυξη με αποτέλεσμα την κατάληψη των βουλγαρικών προφυλακών από την πρώτη ημέρα. Το πρωί της 20ης Ιουνίου παρ’ όλη τη γενική επίθεση, που εξαπολύθηκε, η διάσπαση της αμυντικής γραμμής δεν επετεύχθη. Όμως, έως το απόγευμα οι ελληνικές μεραρχίες πλησίασαν σε απόσταση εφόδου έχοντας προωθηθεί στη γραμμή Κάστρο – Μεγάλη Βρύση – Κρηστώνη – Κάτω Ποταμιά – Ακροποταμιά. Το ελληνικό Γενικό Επιτελείο, στοχεύοντας στην ταχεία κατάληψη του Κιλκίς, διέταξε την πραγματοποίηση νυκτερινής επίθεσης. Με την αυγή, στις 21 Ιουνίου, εξαπολύθηκε σφοδρή επίθεση από το σύνολο των διατιθέμενων μεραρχιών με συνεχείς εφόδους. Στις 9.30 το πρωί διασπάστηκε η βουλγαρική αμυντική γραμμή, και ο ελληνικός στρατός απελευθέρωσε το Κιλκίς.
Η Μάχη του Κιλκίς υπήρξε από τις φονικότερες της νεώτερης ελληνικής Ιστορίας. Οι απώλειες του ελληνικού στρατού ήταν 8.828 νεκροί και τραυματίες. Παράλληλα η μάχη αυτή, αποτελεί από τις πιό ένδοξες σελίδες της Ιστορίας, που επιτεύχθηκε ως απόρροια του υψηλού ηθικού, ηρωισμού και ανδρείας των ελληνικών τμημάτων.
Το Κιλκίς αποτελεί ορόσημο ελευθερίας και ζωής. Ελευθερίας διότι με την εποποιία, που «γράφτηκε» τον Ιούνιο του 1913 σώθηκε γιά την Ελλάδα η Θεσσαλονίκη, κατοχυρώθηκε η ελευθερία της Μακεδονίας και καθορίστηκαν τα σημερινά βόρεια σύνορα της Ελλάδας. Μετά το έπος του 1913 το Κιλκίς και η Μακεδονία προσφέρθηκαν γιά ελεύθερη ζωή στον κόσμο των προσφύγων, έναν κόσμο που επαναπατρίζεται εκών άκων από τις πανάρχαιες εστίες του Ελληνισμού.
Είναι ο κόσμος ο δικός μας, που μετά την απελευθέρωση εγκαταστάθηκε στα ιερά χώματα του, γι’ αυτό το Κιλκίς δικαιούται να χαρακτηρισθεί ως ιερός τόπος, και μάλιστα δύο φορές, μία για την δόξα στην Ελλάδα, όταν έπεσε ύστερα από τις επιθέσεις αυτές του ηρωισμού, αλλά και τις τεράστιες θυσίες και μία διότι ανέστησε εκ νέου τον Ελληνισμό, όταν υποδέχθηκε στα αιματοβαμμένα χώματα του, τους νέους οικιστές του. Δεν είναι υπερβολή να λεχθεί, ότι πάνω στο χάλασμα του Κιλκίς οικοδομήθηκε μία νέα Βόρεια Ελλάδα.
Η πόλη μας, έγινε παρανάλωμα του πυρός, αλλά η πυρά δεν είναι πάντοτε όλεθρος. Αποδείχτηκε πυρά αναγέννησης, διότι πάνω στις στάχτες της κτίστηκε το νέο Κιλκίς. Και όταν οι πρώτοι πρόσφυγες θέλησαν να το «βαφτίσουν» Νέα Στρώμνιτσα για να τους θυμίζει την παλιά πατρίδα τους, το εθνικό κέντρο απέρριψε την μετονομασία και δήλωσε, ότι θα παραμείνει Κιλκίς, για να θυμίζει τον αγώνα και την σημασία της νίκης, γιά την οποία θυσιάστηκε το άνθος της ελληνικής νιότης.
Το Κιλκίς είναι σπαρμένο με τα κόκκαλα των Ελλήνων τα ιερά, που σημάδεψαν καθοριστικές καμπές της νεώτερης Ιστορίας. «Ω διαβάτα, που περνάς στου Κιλκίς τα ύψη …Χύσε δυο δάκρυα για τιμή στα ανδρεία παλληκάρια που έπεσαν ηρωικώς στη μάχη σαν λιοντάρια» λέει ένα επιτύμβιο επίγραμμα, που γράφτηκε το 1963.
Ένα απέραντο εθνικό νεκροταφείο, που «κρύβει» στα «σπλάχνα» του κορμιά χιλιάδων παλληκαριών είναι ο τόπος μας. Και πάνω στα κορμιά αυτά στήθηκαν τα θεμέλια αυτής της πόλης. Κάθε λόφος γύρω μας και ένας κρανίου τόπος. Κάθε χωράφι και ένας αγρός αίματος. Τα πρώτα χρόνια μετά την μεγαλειώδη μάχη, τα αλέτρια που όργωναν τη γη έφερναν στην επιφάνεια λευκά κόκαλα Ελλήνων ιερά αντάμα με σκουριασμένες ξιφολόγχες και δερμάτινες παλάσκες περασμένες σε ζωστήρες που έζωναν κάποτε γερά κορμιά παλικαριών. Αυτό είναι το Κιλκίς …. μπορεί το αδυσώπητο πέρασμα του χρόνου να έχει ξεθωριάσει την πολύτιμη μνήμη της επικής μάχης της 21ης Ιουνίου του 1913, όμως κρύβει ακόμα στα σπλάχνα του τους τιμαλφής αγώνες των Ελλήνων για την απελευθέρωση της Μακεδονίας μας.
Λένε ότι οι επέτειοι ορίζονται για να καλλιεργούν τα ιδανικά ενός λαού, διατηρώντας την ιστορική του μνήμη. Νομίζω όμως ότι οι επέτειοι υπάρχουν από μια εσωτερική ανάγκη, την οποία μας δημιουργεί ο ίδιος ο τόπος, που μας μιλά χωρίς ήχους, με την ιστορική μνήμη που φέρει, τη μνήμη του αγώνα και της θυσίας για χάρη της Ελευθερίας. Ο Σολωμός, στους «Ελεύθερους Πολιορκημένους», μιλάει για τον ανάκουστο κελαϊδισμό. Ίσως είναι η αίσθηση του χρέους, γιατί γνωρίζουμε ότι τα αγαθά που απολαμβάνουμε, της ανεξαρτησίας, της ελευθερίας, της δημοκρατίας, της δικαιοσύνης τα οφείλουμε σε αυτούς, που σε κάποια στιγμή αποφάσισαν ότι οι ιδέες και τα ιδανικά ξεπερνούσαν τον φόβο για την προσωπική τους τύχη και την τύχη των ανθρώπων τους. Και γιατί γνωρίζουμε ότι τα αγαθά που παραλάβαμε, έχουμε την ιερή υποχρέωση να τα παραδώσουμε στις επόμενες γενιές, οι οποίες δεν αποτελούν θολές εικόνες του μέλλοντος, αλλά ζουν μέσα μας ήδη και από εμάς θα γεννηθούν και θα διαμορφωθούν, ως προς τις αξίες και τα ιδανικά τους. Με αυτές τις αξίες, πορεύεται ανέκαθεν η Ελλάδα εδώ και χιλιάδες χρόνια. Και με αυτές τις αξίες έχει διαμορφώσει τον πολιτισμό της.
Σήμερα βρισκόμαστε εδώ, όχι λόγω ανάγκης υπόμνησης, αλλά λόγω μνήμης, της ιστορικής αυτής μνήμης που είναι στοιχείο στα κύτταρά μας, για όσα γνωρίζουμε και θυμόμαστε, χωρίς να τα έχουμε ζήσει. Γιατί όπως λέει ο Καζαντζάκης «..Το Ελληνικό Γένος, αν σώθηκε ως τα σήµερα, αν επέζησε ύστερα από τόσους εχτρούς, ύστερα από τόσους αιώνες, …. σκλαβιά και πείνα, το χρωστάει, όχι στη λογική αλλά στην ακοίµητη σπίθα, που καίει µέσα στα σωθικά της Ελλάδας, που αψηφάει τις φρόνιµες συµβουλές της λογικής και όταν φτάσει το γένος στα χείλια του γκρεµού βάζει φωτιά σε ολόκληρη την ψυχή και φέρνει το θάµα.
Στα θάµατα χρωστάει η Ελλάδα τη ζωή της…». Οι ίδιοι οι Βαλκανικοί Πόλεμοι αποτελούν το μεγαλύτερο στρατηγικό επίτευγμα του Ελληνισμού μετά το 1821, ένα απίστευτο αλλά πραγματικό θαύμα, καθώς, μέσα σε διάστημα μικρότερο των δέκα μηνών, η Ελλάδα διπλασίασε την έκταση της, υπερδιπλασίασε τον πληθυσμό της και πολλαπλασίασε τις πλουτοπαραγωγικές πηγές της. Αυτό το δίδαγμα και το μήνυμα στέλνει σήμερα η ιστορία. Στους χαλεπούς καιρούς εμπνέει την περηφάνια και την αυτοπεποίθηση, φανερώνει ότι μέσα σε ελάχιστο αλλά πυκνό ιστορικό χρόνο, το έθνος των Ελλήνων μπορεί και πάλι να υπερβεί την οποιαδήποτε καταστροφή και να εξέλθει από την ταπείνωση και να επιτύχει πάλι ένα θαύμα αρκεί να το πιστέψει, να ενωθεί και να αγωνιστεί σκληρά σε όλα τα επίπεδα λαού και ηγεσίας, για την ελευθερία.
Για την ελευθερία που υμνεί ο Σολωμός και οι στίχοι του αποτελούν τον Εθνικό μας Ύμνο. Την ελευθερία για την οποία γράφει ο Σικελιανός στην ωδή στο Μακρυγιάννη ότι «Τὴ λευτεριά μας τούτη δὲν τὴν ἥβραμε στὸ δρόμο, καὶ δὲ θὰ μποῦμε εὔκολα στοῦ αὐγοῦ τὸ τσόφλι, γιατὶ ……….. ἐγίναμε πουλιὰ καὶ τώρα πιὰ στὸ τσόφλι δὲ χωροῦμε».Για να θυμόμαστε ότι η ιστορία αλλάζει όταν ο καθένας υπερβεί το εγώ του για χάρη του κοινού καλού.
Η ιστορική μνήμη ενισχύει το ηθικό, ανατάσσει την αξιοπρέπειά μας, υπηρετεί αξίες και αποτελεί, εκ των πραγμάτων, συστατικό στοιχείο της έννοιας και του περιεχομένου της πατρίδας και του έθνους. Γεμάτη είναι η ιστορία μας από τους αγώνες του ελληνικού λαού για τη λευτεριά, την προκοπή και την κοινωνική απελευθέρωση. Αποτελούν οι αγώνες αυτοί πολύτιμα στοιχεία της ιστορικής μας μνήμης, στοιχεία που συγκροτούν την ταυτότητα μας. Γεμάτος είναι ο τόπος μας από τέτοιες μνήμες. Όπως γράφει και ο μεγάλος μας ποιητής Οδυσσέας Ελύτης στο κορυφαίο του ποιητικό έργο “Άξιον Εστί”: “Τα θεμέλια μου στα βουνά, και τα βουνά σηκώνουν οι λαοί στους ώμους τους, και πάνω τους η μνήμη καίει άκαυτη βάτος”. Για να γνωρίζουμε πώς δημιουργήθηκε η σύγχρονη Ελλάδα.
Όμως όχι, η δύναμη των λόγων δεν παύει. Για όλους εμάς τους μεταγενέστερους, τα γραπτά όσων έζησαν από κοντά τις ηρωικές μάχες και την αγαλλίαση της νίκης είναι ένας αγωγός μνήμης, μέσα από τον οποίο περνάει και σε μας η βιωμένη εμπειρία τους, μας συγκινεί και μας συνεγείρει. Και κάθε φορά που τιμάμε τις κορυφαίες στιγμές και τα ηρωικά πρόσωπα της ιστορίας μας επιβεβαιώνουμε τη συνεχή παρουσία του παρελθόντος στο παρόν μας, το αναζωογονούμε με το νόημά του, βαθαίνουμε την ιστορική μας συνείδηση.
Η απελευθέρωση της πόλης μας κορυφαία στιγμή της νεότερης ιστορίας μας, δεν είναι μόνο μια στρατιωτική και πολιτική επιτυχία. Είναι, κυρίως, επιτυχία πνευματική. Αυτή την πνευματικότητα, και την αγάπη για την πρόοδο συναντά και σήμερα κανείς σε κάθε του βήμα στην πόλη του Κιλκίς . Ένα σπουδαίο σπήλαιο του Αγίου Γεωργίου, έξοχα μουσεία, όπως το πολεμικό, το αρχαιολογικό, τα διάφορα λαογραφικά μουσεία, και τόσα άλλα …που διαφυλάσσουν την ιστορική και πολιτιστική κληρονομιά μας και αναδεικνύουν το Κιλκίς.
Η πόλη μας, όπως και όλη η Ελλάδα, επλήγη από την οικονομική κρίση και η ανάπτυξή της ανακόπηκε, ενώ δοκιμάστηκε από την πανδημία. Ωστόσο λίγο απέχουμε από την υπέρβαση της υγειονομικής κρίσης, από την επανεκκίνηση της οικονομίας και την επανέναρξη της κοινωνικής μας δραστηριότητας.
Ο τόπος θα επανέλθει σύντομα σε κανονικές συνθήκες λειτουργίας και το Κιλκίς μπορεί να παίξει πρωταγωνιστικό ρόλο στην ανάπτυξη. Πιστεύω πως όπως άλλοτε, έτσι και σήμερα, θα κάνει το θαύμα. Δεν μπορούμε συμπολίτες μου να μιλάμε για τη μάχη του Κιλκίς αν δεν μιλάμε για το σήμερα, αν δεν αγωνιζόμαστε σήμερα. Καθένας μας πρέπει να συνεχίζει να αγωνίζεται για τα ίδια πράγματα. Τη δυνατότητα του να ζει με αξιοπρέπεια. Τη δημοκρατία και την εθνική ανεξαρτησία. Την κοινωνική δικαιοσύνη και απελευθέρωση. Ο καθένας από μας καλείται να δώσει αυτόν τον αγώνα, για το αύριο, για το χαμόγελο στα χείλη των παιδιών του. Γιατί πάντοτε έρχεται η αμείλικτη κρίση της Ιστορίας, γιατί ο κόσμος είναι ατέλειωτος.
Τα λέει όλα στο «Άξιον Εστί» ο Οδυσσέας Ελύτης:
«Νυν των λαών το αμάλγαμα και ο μαύρος Αριθμός
Αιέν της Δίκης το άγαλμα και ο μέγας Οφθαλμός
Νυν η ταπείνωση των Θεών, Νυν η σποδός του Ανθρώπου Νυν Νυν το μηδέν και Αιέν ο κόσμος ο μικρός, ο Μέγας!»
Τώρα σε αυτές τις δύσκολες εποχές, ας ενώσουμε, ας αναζητήσουμε, ας αφυπνίσουμε, ας συνθέσουμε όλες εκείνες τις δυνάμεις που θα προτείνουν, διεκδικήσουν δουλέψουν, και θα υλοποιήσουν ένα σχεδιασμό ανάδειξης του Κιλκίς μακράς πνοής.
Με το βλέμμα στραμμένο στο μέλλον και με οδηγό την ιστορική διαδρομή αυτής της πόλης ας κάνουμε ένα άλμα μπροστά, ας ξεπεράσουμε τις αντιθέσεις μας, τους εγωισμούς μας. Ας βάλουμε το ΕΜΕΙΣ πάνω από το ΕΓΩ…. το οφείλουμε στην γενιά μας, κυρίως όμως στις γενεές που έρχονται.
Ας μας αξιώσει ο Θεός να εορτάσουμε και την επόμενη χρονιά τα 109 ελεύθερου και ελληνικού και δημιουργικού Κιλκίς μας.
ΧΡΟΝΙΑ ΠΟΛΛΑ”.
*Πανηγυρικός της ημέρας του εορτασμού της 108ης επετείου της επικής Μάχης του Κιλκίς
