Οι «υπερτροφές» στη ζωή μας

Γράφει η διατροφολόγος Μαρία Μαχαίρα
Ως “υπερτροφές” (super foods) χαρακτηρίζονται οι τροφές που περιέχουν πολύ περισσότερα θρεπτικά συστατικά σε σύγκριση με άλλες, συστατικά απαραίτητα για την καλή λειτουργία του ανθρώπινου οργανισμού και με επιπλέον θετικές επιδράσεις.
Υπόσχονται περισσότερη φυσική ενέργεια, μεγαλύτερη ζωτικότητα, ευεξία, αύξηση της ερωτικής διάθεσης, διατήρηση της νεανικότητας, αποτοξίνωση, αναζωογόνηση, μεγαλύτερη ανθεκτικότητα στις ασθένειες και γενικότερα βελτίωση της υγείας. Τονίζουν μάλιστα ότι σε αρκετές περιπτώσεις οι ευεργετικές τους ιδιότητες στην υγεία συγκρίνονται με εκείνες πολλών φαρμάκων, χωρίς όμως τις παρενέργειές τους, αφού πρόκειται για εντελώς φυσικές τροφές.
Δεν υπάρχει επίσημος ορισμός της υπερτροφής (superfood), αλλά θεωρείται ότι είναι ένας όρος του μάρκετινγκ που χρησιμοποιείται για να περιγράψει τρόφιμα, τα οποία υποτίθεται ότι προσφέρουν ιδιαίτερα οφέλη για την υγεία.
Από το 2007 η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει απαγορεύσει τη χρήση του όρου «υπερτρόφιμα» στη συσκευασία προϊόντων για διαφημιστικούς σκοπούς, εκτός αν προσδιορίζονται οι ευεργετικές τους ιδιότητες βάσει επιστημονικών στοιχείων, ενώ οργανισμοί όπως ο βρετανικός Cancer Re¬search τα έχουν χαρακτηρίσει «εργαλεία μάρκετινγκ χωρίς ιδιαίτερη επιστημονική βάση». Το δεδομένο είναι ότι την τελευταία δεκαετία έχει διαπιστωθεί ότι η αύξηση στην κατανάλωσή τους ξεπερνά διεθνώς το 20%,
Πού σταματά η επιστήμη και που αρχίζει η υπερβολή για την κυρίαρχη διατροφική τάση της εποχής;
Στη πραγματικότητα πολύ δύσκολα θα βρούμε φυσικές τροφές που δεν έχουν πολύτιμα θρεπτικά συστατικά. Όμως, στη σύγχρονη εποχή, οι άνθρωποι τρέφονται κυρίως με επεξεργασμένα και συχνά φτωχά σε θρεπτικά συστατικά τρόφιμα. Υπάρχει λοιπόν ένα διατροφικό κενό το οποίο, έως ένα βαθμό, θα μπορούσε να καλυφθεί από τις υπερτροφές, οι οποίες κατόπιν κλινικών μελετών σε ανθρώπους αποδεικνύεται ότι περιέχουν σε συμπυκνωμένη μορφή πολύτιμα αντιοξειδωτικά, φωτοχημικά, βιταμίνες, μέταλλα, ωμέγα 3 λιπαρά οξέα, φυτικές ίνες και η συστηματική ένταξη στην καθημερινή διατροφή, σε βάθος χρόνου μπορεί να λειτουργήσει περιοριστικά στον κίνδυνο εμφάνισης παθήσεων όπως καρδιαγγειακές και νευρολογικές, καρκίνος, παχυσαρκία, διαβήτης.
Θα πρέπει, φυσικά, να τονιστεί ότι οι «σούπερ» αυτές τροφές δεν μπορούν να αντικαταστήσουν την όποια φαρμακευτική αγωγή λαμβάνει ένας ενήλικας. Και ούτε μπορούν να υποκαταστήσουν την αναγκαιότητα για μια ισορροπημένη και ποικίλη διατροφή. Να διώξουν δηλαδή από το καθημερινό τραπέζι τα υπόλοιπα φρούτα και λαχανικά, το κρέας, το ψάρι, το γάλα και τα παράγωγά του.
Μερικές από αυτές τις υπερτροφές είναι το ελαιόλαδο, τα αμύγδαλα, τα κράνα, το ρόδι, ο κρόκος Κοζάνης, η μαύρη κορινθιακή σταφίδα, η κάπαρη, τα βατόμουρα, μούρα, κράνα, το μπρόκολο, λάχανο, σπανάκι και πράσινα φυλλώδη, τα φασόλια, ο σολομός και άλλα λιπαρά ψάρια, τα δημητριακά ολικής άλεσης, τα αμύγδαλα, καρύδια, φυστίκια Αιγίνης και καρποί, το τσάι και τα αρωματικά βότανα, η κανέλλα, το σκόρδο, η μαύρη σοκολάτα, τα μήλα, τα αυγά, το κόκκινο κρασί, το ιπποφάες, η αλόη, η σπιρουλίνα, το μέλι και προϊόντα μελιού, βασιλικός πολτός, το γιαούρτι, η μαστίχα Χίου.
Η κατανάλωση των υπερτροφών θα πρέπει να γίνεται με μέτρο και σύνεση,
ως μέρος μιας πλούσιας και ισορροπημένης διατροφής και εφ’ όσον είναι αποδεδειγμένες οι ευεργετικές τους ιδιότητες. Είναι αναγκαία η ενημέρωση του γιατρού, ειδικά όταν εφαρμόζεται θεραπευτική αγωγή, με μεγάλη προσοχή η χρήση στα παιδιά, και φυσικά η υπερβολική κατανάλωση ενδέχεται να έχει και σοβαρές παρενέργειες, όπως και η επίδραση με φάρμακα.
Η Ελλάδα, είναι τόπος πλούσιος σε βότανα και αρωματικά φυτά, και άλλες υπερτροφές. Τα βουνά και οι ραχούλες μοσχοβολούν θυμάρι, ρίγανη, τσάι κ.α. Αυτά τα αρωματικά φυτά χρησιμοποιούνται από τον ελληνικό λαό εμπειρικά και παραδοσιακά για εκατοντάδες χρόνια, ως τσάγια, ροφήματα και άλλες μορφές. Είναι, επίσης, πολύτιμα για τα αιθέρια έλαιά τους. Παρ’ όλη τη δραματική μείωσή τους, η συλλογή και η αξιοποίησή τους μπορούν να προσφέρουν μια διέξοδο στην αγροτική οικογένεια.
Πολύ δε περισσότερο η καλλιέργεια ελληνικών παραδοσιακών (ή και ξενικών) ποικιλιών υπερτροφών στην Ελλάδα, τα «καινοτόμα», και η παραγωγή, η βιομηχανική επεξεργασία των προϊόντων θα μπορούσαν να δώσουν προοπτική σε νέους καλλιεργητές, έχουν μεγάλα περιθώρια ανάπτυξης εξ αιτίας της αυξανόμενης διεθνούς ζήτησής τους. Να αξιοποιηθούν πολλές αναξιοποίητες ημιορεινές πλαγιές και εγκαταλελειμμένα χωράφια από νέους καλλιεργητές και να ανθίσουν μαζί με τα ωφέλιμα για θρέψη και θεραπεία φυτά και η παραμελημένη ελληνική ύπαιθρος.