Γουμένισσα: Όταν το Φθινόπωρο του 1912 έφερε την …«Άνοιξη» στις καρδιές των πατριωτών
Γράφει ο Κώστας Ίντος
Η περίοδος 1912-13, η οποία είναι γνωστή ως περίοδος των Βαλκανικών Πολέμων, είναι μια από τις σημαντικότερες του νεωτέρου Ελληνισμού. Είναι εκείνη κατά την οποία το μικρό ελληνικό κράτος, σε ελάχιστο χρονικό διάστημα, μπόρεσε να συμπεριλάβει στην επικράτειά του την Ήπειρο και την Μακεδονία.
Το γεγονός αυτό και η μεγάλη επιτυχία του δεν ήταν κάτι το συμπτωματικό και τυχαίο. Είχε προηγηθεί η ανασυγκρότηση του κράτους και ο εξοπλισμός των ελληνικών στρατιωτικών δυνάμεων, όπως είχε ζητηθεί από το κίνημα που εκδηλώθηκε στο Γουδή, το 1909.
Στους κατοίκους των υπόδουλων περιοχών, Ηπείρου, Μακεδονίας, Θράκης, Νησιών Αιγαίου, είχε καλλιεργηθεί η προσδοκία της απελευθέρωσης από την οθωμανική σκλαβιά. Καρτερούσαν την μεγάλη ώρα για την οποία οι ίδιοι και οι πρόγονοί τους είχαν δώσει μακροχρόνιους αγώνες.
Στην περιοχή μας για παράδειγμα, από τα μέσα της δεκαετίας του 1870, είχε ξεκινήσει άνιση πάλη του Ελληνισμού, όχι μόνο εναντίον των προαιώνιων κατακτητών, αλλά και απέναντι σε όλους αυτούς που εποφθαλμιούσαν τη Μακεδονία μας. Αποκορύφωμα εκείνου του αγώνα, ήταν η ένοπλη φάση, που είναι γνωστή ως Μακεδονικός Αγώνας της περιόδου 1904-1908.
Με αυτές τις βασικές παραμέτρους, η Ελλάδα συμμάχησε με τα άλλα βαλκανικά κράτη, Σερβία, Μαυροβούνιο και Βουλγαρία.
Τον Οκτώβριο του 1912 άρχισαν κοινό αγώνα εναντίον της οθωμανικής αυτοκρατορίας, η οποία καταδυνάστευσε την περιοχή για περίπου πέντε αιώνες. Ήταν η εποχή κατά την οποία κατέρρεε το αχανές κράτος των Οθωμανών και οι υπόδουλοι Χριστιανοί, όπως και άλλοι λαοί, εύρισκαν την ελευθερία τους.
Μεταξύ των συμμάχων δεν είχε ορισθεί ακριβές το πεδίο και η έκταση των πολεμικών δραστηριοτήτων τους. Προείχε η ήττα του αντιπάλου και η απελευθέρωση των περιοχών που ο κάθε εμπλεκόμενος ήθελε, για τους δικούς του εθνικούς και ιστορικούς λόγους, να συμπεριλάβει στην επικράτειά του.
Οι Βαλκάνιοι σύμμαχοι, τον Οκτώβριο του 1912, πέτυχαν σημαντικά και αξιόλογα αποτελέσματα, εις βάρος του κοινού αντιπάλου.
Ο ελληνικός στρατός, με αρχιστράτηγο τον διάδοχο Κωνσταντίνο και πολιτικό ηγέτη τον Ελευθέριο Βενιζέλο, στις 5 Οκτωβρίου 1912 πέρασε τα σύνορα. Έδωσε την μάχη της Ελασσόνας, νίκησε στο Σαραντάπορο και ελευθέρωσε σειρά πόλεων και κωμοπόλεων.
Στις 18 του ίδιου μήνα έφθασε στον κάμπο των Γιαννιτσών. Κάτω από αντίξοες συνθήκες, μέσα στη λάσπη και κάτω από συνεχή βροχή, για δύο ολόκληρες ημέρες, πολέμησε σκληρά. Νίκησε και κατέλαβε την πόλη των Γιαννιτσών. Η μάχη ήταν πολύνεκρη. Οι απώλειες και των δύο πλευρών μεγάλες.
Για τους Έλληνες άνοιξε ο δρόμος για την Θεσσαλονίκη, αφού ο κύριος όγκος των αντιπάλων διασκορπίσθηκε.
Ο Τούρκος στρατηγός Ταξίν Πασάς, στη Γέφυρα του νομού Θεσσαλονίκης, μετά απο πολυήμερες διαπραγματεύσεις, υπέγραψε την παράδοση της πρωτεύουσας της Μακεδονίας. Στις 26 Οκτωβρίου 1912, ημέρα της εορτής του πολιούχου της Αγίου Δημητρίου, η Θεσσαλονίκη ήταν στα χέρια των Ελλήνων.
Ο ελληνικός στρατός, όσο διεξαγόταν η μεγάλη και άνιση μάχη των Γιαννιτσών, με τμήματά του είχε εισχωρήσει για λόγους πολεμικής τακτικής στην περιοχή της Γουμένισσας.
Οι βουλγαρικές δυνάμεις, ενώ είχαν στρέψει το κύριο βάρος τους στην Ανατολική Θράκη, ξαφνικά άλλαξαν τακτική. Ανακόπτοντας τις σερβικές δυνάμεις που κατέρχονταν προς την Μακεδονία, έθεσαν στόχο τους την Θεσσαλονίκη. Ήδη στην κυριότητά τους είχαν περιέλθει η Στρώμνιτσα και η Γευγελή και προγραμματιζόταν η κάθοδός τους στην Αριδαία και την Γουμένισσα.
Μπροστά σε αυτή την απειλή, αντιπροσωπεία προυχόντων της κωμόπολής μας, έσπευσε προς το αρχηγείο του στρατού μας και ζήτησε την άμεση αποστολή τμήματός του, για να εγκαταστήσει φρουρά. Είχαν συγκεντρωθεί εφόδια, τρόφιμα και είδη πρώτης ανάγκης, τα οποία προσφέρθηκαν για την ανακούφιση των στρατιωτών. Ήταν μικρό δείγμα σεβασμού, εκτίμησης και αγάπης των κατοίκων της περιοχής προς τους μαχόμενους οπλίτες.
Ζητήθηκε από την διοίκηση να σταλεί φρουρά και να παραλάβει από τους Τούρκους την αρχή, προλαβαίνοντας τους κατερχόμενους από τον Βορρά συμμάχους. Το αρχηγείο ανταποκρίθηκε αμέσως στο αίτημα.
Στις 23 Οκτωβρίου 1912 έγινε η επίσημη παράδοση της Γουμένισσας από τις τοπικές τουρκικές αρχές στον ελληνικό στρατό. Την ημέρα εκείνη άρχιζε μια νέα περίοδος για τον τόπο μας, αλλά και για την ευρύτερη περιοχή.
Μπορεί μέσα στην Γουμένισσα να μην διεξήχθησαν μάχες, αλλά σε όλη τη διαδρομή από τα Γιαννιτσά μέχρι την κωμόπολή μας και τον ποταμό Αξιό, καταδιώκονταν τα τμήματα του τουρκικού στρατού, ο οποίος και υποχωρούσε ατάκτως.
Ελευθερώθηκε το διοικητικό κέντρο της περιοχής, η Γουμένισσα, ακολούθησε η Αξιούπολη και μετέπειτα πραγματοποιήθηκε η κατάληψη της γέφυρας του ποταμού Αξιού.
Η προσπάθεια αυτή ματαίωσε τα σχέδια των εχθρών, να ανασυγκροτηθούν, να ανασυνταχθούν και να επιτεθούν εκ νέου κατά των Ελλήνων.
Όπως προαναφέρθηκε, από τον Βορρά κατέρχονταν βουλγαρικές δυνάμεις, με κύριο στόχο την είσοδό τους στη Θεσσαλονίκη. Στη διαδρομή τους εγκαθιστούσαν δικές τους φρουρές, αξιώνοντας και απαιτώντας συγκυριαρχία με τους Έλληνες, σε πόλεις που ήδη είχαν ελευθερωθεί από τον ελληνικό στρατό.
Στη Γουμένισσα, οι προστριβές με τις βουλγαρικές δυνάμεις συνεχίστηκαν μέχρι το καλοκαίρι του 1913, οπότε στη μάχη του Κιλκίς, με την ήττα των Βουλγάρων και τη μετέπειτα διαμορφωθείσα συνθήκη του Βουκουρεστίου, τον Ιούλιο του 1913, καθορίστηκαν τα σύνορα μεταξύ των δύο χωρών.
Οι Βαλκανικοί Πόλεμοι έφεραν την ελευθερία στις βόρειες ελληνικές επαρχίες, μετά από αιώνες, διπλασιάζοντας την έκταση και τον πληθυσμό της χώρας. Η επιτυχία τους οφείλεται, όπως όλοι ομολογούν, στην άξια τότε ηγεσία των Ελλήνων, στην ομοψυχία του λαού, στην αγωνιστικότητα του στρατού και στην επιθυμία όλων να προσφέρουν και να εργαστούν για το κοινό καλό. Για την ελευθερία και την πρόοδο της Πατρίδας.
Αυτό είναι το δίδαγμα του 1912-13, που πρέπει να μας διδάσκει πάντα, ως Έθνος και Κράτος, πολύ περισσότερο στη σημερινή δύσκολη εποχή.
Εκατόν έξι χρόνια ελεύθερη Γουμένισσα. Ημερομηνία-ορόσημο η 23η Οκτωβρίου 1912. Η αποκρουστική και καταπιεστική επιβουλή των αδίστακτων τυράννων, έλαβε τέλος. Το ματωμένο σώμα της ένδοξης μακεδονικής γης αρνήθηκε να συνθηκολογήσει και να υποκύψει. Η βαλτώδης ζούγκλα που δημιούργησε ο δυνάστης στα σώματα και τις ψυχές των προγόνων μας, δεν μπορούσε να γίνει ανεκτή. Απλοί άνθρωποι της καθημερινότητας, με την αδάμαστη πίστη τους, την πύρινη θέλησή τους, την αδούλωτη ψυχή τους, βρέθηκαν στον καλοφώνα της δόξας.
Τιτανοτεράστιες οι αγωνιώδεις προσπάθειες από ακραιφνείς Έλληνες πατριώτες, που επιθυμούσαν διακαώς το αυτονόητο: Να βαδίσουν στα μονοπάτια της ελευθερίας με οποιοδήποτε κόστος και τίμημα, απελευθερώνοντας την πατρώα γη. Η αδημονία για το ιδανικό της λευτεριάς, αφύπνισε συνειδήσεις, ύψωσε αγέρωχα αναστήματα, δελέασε μπαρουτοκαπνισμένους ανθρώπους να αποτολμήσουν την υπέρβαση, προέτρεψε σκλαβωμένους να μετατραπούν σε διεκδικητές της υπερήφανης μακεδονικής Ιστορίας.
Το χώμα βάφτηκε κόκκινο. Μοναδική αμοιβή των Ελλήνων ηρώων το δαφνοστεφάνωμα και η είσοδός τους στο πάνθεον των αθανάτων. Σαρωτική η συντριβή των σφετεριστών, από Μακεδόνες γίγαντες με ασήμαντο στρατιωτικό εξοπλισμό και πενιχρά μέσα της εποχής. Δρομολόγηση θετικών εξελίξεων που ξεπερνά κάθε φαντασία.
23 Οκτωβρίου 1912: Το Φθινόπωρο έφερε την Ανοιξη στις καρδιές υπερήφανων και αδούλωτων πατριωτών. Ακόμη και ο φθοροποιός χρόνος είναι ανήμπορος να αλλοιώσει την άσβεστη ιστορική μνήμη. Καλοσσιαίες οι φιγούρες των προγόνων μας, μας συντροφεύουν και μας δίνουν κουράγιο, 106 χρόνια μετά.
Ζήτη η Γουμένισσα, Ζήτω η Μακεδονία, Ζήτω η Ελλάδα.
* Δασκάλου
