Την αλυσίδα τη συγκροτούν πολλοί κρίκοι μαζί
Σχετικά με τον πολιτισμό ενός λαού θα μπορούσαν να γραφούν πολλά, καθώς πολιτισμός σημαίνει σχεδόν τα πάντα: Από τη δημιουργία ως την καταστροφή κι από το φως έως το χάος. Από τα μικρά άλματα ως τα θαύματα, κι από τα κατορθώματα ως τα «περιττώματα» του ανθρώπου.
Όπου ο ήλιος του πολιτισμού βρίσκεται χαμηλά, εκεί η σκιά του αντικειμένου που φωτίζει μεγαλώνει. Ενώ, όπου ο ήλιος μεσουρανεί, εκεί η σκιά μικραίνει. «Πολιτισμός σημαίνει όλα όσα μπορούν να κάνουν οι άνθρωποι, αλλά δεν μπορούν να τα κάνουν οι μαϊμούδες», λέει ο Βρετανός ιστορικός Arnold Toynbee.
Με την καθημερινή χρήση του όρου «πολιτισμός» εννοούμε την καλλιέργεια του ανθρώπου. Την παιδεία που διαποτίζει μια κοινωνία, όπως το νερό ποτίζει το χώμα για να φέρει ανθό και να καρποφορήσει. «Ο Πολιτισμός είναι ανθρώπινο φαινόμενο» λέει ο Πλάτων.
Ειδικότερα για τον ποντιακό πολιτισμό και τον συνήθη τρόπο έκφρασής του, πέρα από το χορό, που είναι σημαντικός κι απαραίτητος, θα μπορούσε να βρει περισσότερους τρόπους έκφρασης. Τρόπους που ενισχύουν τη γλώσσα και την ιστορία, που προσφέρουν ψυχαγωγία και πλάθουν ήθη, όπως π.χ. το ποντιακό θέατρο. Ήδη μια σπουδαία προσπάθεια στην κατεύθυνση αυτή γίνεται εδώ και χρόνια από τους συλλόγους του Ελευθεροχωρίου και των Μουριών, με τη στήριξη άξιων προσώπων και συντελεστών. Μια δράση καθόλα αξιέπαινη που αξίζει πολλών συγχαρητηρίων…
Ένας άλλος τρόπος ανάδειξης της παράδοσης και του πολιτισμού μας είναι και η αξιοποίηση του τύπου και της τοπικής ραδιοφωνίας. Κάθε σύλλογος θα μπορούσε, για παράδειγμα, με την κατάλληλη προετοιμασία, να παρουσιάσει λαογραφικά στοιχεία, σχετιζόμενα με την προέλευση των κατοίκων του, τη δομή της κοινωνίας στον Πόντο και τον Καύκασο, το πότε ήρθαν κι εγκαταστάθηκαν στην Ελλάδα κι άλλα συναφή της ιστορίας του. Αυτό θα μπορούσε να γίνει από τον κάθε σύλλογο ξεχωριστά και να παρουσιαστεί συνολικά αποδελτιωμένη η προγονική μας ιστορία. Να γίνει γνωστή και να αξιοποιηθεί ως πηγή γνώσης κι ενημέρωσης, από τις τωρινές και τις επόμενες γενιές.
Εκτός από τους δύο προαναφερόμενους συλλόγους, του Ελευθεροχωρίου και των Μουριών, που με επιλεγμένα θεατρικά έργα, προβάλλουν τον ποντιακό πολιτισμό, έχουμε και το σύλλογο του Χωρυγίου, που ήδη άρχισε μαθήματα ποντιακής διαλέκτου, με απροσδόκητα μεγάλη ανταπόκριση, κι οσονούπω, ξεκινά μηνιαίες διαλέξεις σχετικά με την ιστορία του χωριού από τον Πόντο στον Καύκασο, τον ξεριζωμό, τον ερχομό στην Ελλάδα κλπ.
Είναι γνωστό πως κάθε συνεργασία, σε κάθε πεδίο κι επίπεδο της κοινωνίας, κοινωνικό, συνεταιριστικό ή συνδικαλιστικό, είναι δύσκολη. Γνωστό είναι επίσης πως μέλη της ίδιας κοινωνίας είναι και οι άνθρωποι των συλλόγων, με την επιπλέον διαφορά ότι στους συλλόγους υπάρχει μεγαλύτερη ανομοιογένεια, αφού τα μέλη τους δεν προέρχονται από τον ίδιο επαγγελματικό χώρο, αλλά από διαφορετικούς: Με διαφορετική εμπειρία και γνώση, σε μια κατακερματισμένη σε ιδέες κι απόψεις κοινωνία, από την εποχή των μηδικών χρόνων και του Πελοποννησιακού πολέμου, μέχρι την επανάσταση του 1821 και τη Μικρασιατική καταστροφή. Αλλά και στα νεότερα χρόνια οι Έλληνες απέδειξαν πως δεν μπορούν να συνεργαστούν σε εθνικό ή τοπικό επίπεδο.
Για να πάμε μπροστά αξιοκρατικά ως λαός και ως χώρα, ο καθένας μας οφείλει να αναλάβει το κομμάτι εκείνο που του αναλογεί και που ξέρει να κάνει καλύτερα, όπως ακριβώς και στον αθλητισμό, όπου και οι αθλητές του ιδίου αθλήματος ξεχωρίζουν μεταξύ τους. Άλλο για παράδειγμα οι δρομείς των μικρών αποστάσεων κι άλλο των μεγάλων, κι ας είναι δρομείς και οι δύο. Το ίδιο πρέπει να ισχύει και στα θέματα του πολιτισμού. Ο καθένας να επιδίδεται σ’ αυτό που ξέρει και κάνει καλύτερα. «Ο καθείς και τα όπλα του», λέει ο Ελύτης.
Κατά τ’ άλλα, κριτές πάντα θα υπάρχουν και λάθη πάντα θα γίνονται. Καλύτερα όμως μια δράση με λάθη παρά μια καθηλωτική απραξία. Άλλωστε, οι «πρόβες» και οι «δοκιμές» σ’ αυτό αποσκοπούν: Στο να βελτιωνόμαστε. Διαφορετικά θα αναρωτιόμαστε όπως και ο Παπαδιαμάντης, «αν φταίει η γλαύκα που θρηνεί επί των ερειπίων ή αν φταίνε εκείνοι που πλάσανε τα ερείπια». Και το χειρότερο όλων, θα μένουν πάντα επίκαιρα τα λόγια του Βάρναλη που μοιρολογεί λέγοντας: «Εδώ ‘ναι η στάχτη ενός λαού, που ήταν αιώνια φλόγα».
Σε μια κοινή πολιτιστική διαδρομή κάθε γενιά είναι κι ένας κρίκος. Αν σπάσει ένας κρίκος η αλυσίδα θα κοπεί, κι ας έχει ο κάθε κρίκος τη δική του αξία. Το σημαντικό στην περίπτωσή μας είναι πως την αλυσίδα την συγκροτούν όλοι οι κρίκοι μαζί.
