Αρθρογραφία

Είναι άναμμα ψυχής η ελληνική παιδεία

Γράφει ο Δημήτρης Νατσιός

Τι είναι η σχολική τάξη; Οι τοίχοι; Όχι. Τα θρανία, οι πίνακες; Όχι. Είναι πρόσωπα φωτεινά, δροσερές ελπίδες, γέλια τραγανιστά, είναι τα παιδιά, οι μαθητές μας. Όλο φως η αίθουσα. Και η λέξη αίθουσα, φως σημαίνει. Εκπληκτικά τα παιχνιδίσματα της γλώσσας μας. Το αρχαίο ρήμα αίθω, σημαίνει καίω, φωτίζω, ανάβω. Από το ρήμα αυτό παράγεται ο αίθριος και η αίθουσα. Μα και η Παιδεία, κατά τον Πλάτωνα αυτό σημαίνει: «Παιδεία εστί ου την υδρίαν πληρώσαι αλλά ανάψαι αυτήν». Η Παιδεία δεν είναι γέμισμα άδειου δοχείου –ο εγκέφαλος του μαθητή– αλλά άναμμα ψυχής, είναι φως. Την περίοδο της Τουρκοκρατίας οι δάσκαλοι ονομάζονται Φωτιστές του Γένους. «Να φτιάξετε σχολεία, να φωτίζονται τα παιδιά σας», κανοναρχούσε τους υπόδουλους Έλληνες ο άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός.

Όλοι μας περιμένουμε τον χαρισματικό, τον ηγέτη «για να μας βγάλει από την κρίση». Εις μάτην. «Το της πόλεως ήθος ομοιούται τοις άρχουσι». Αλλού βρίσκεται η λύση.

Από την τάξη, από την αθωότητα του παραδείσου, τα παιδιά, πρέπει να αρχίσει το ανέβασμα. (Είναι του Ντοστογιέφσκι η παρακάτω μυρίπνοος φράση: “Τρία πράγματα μας θυμίζουν τον χαμένο παράδεισο: το άρωμα των λουλουδιών, το κελάιδισμα των πουλιών και το γέλιο των παιδιών”).

Απαραίτητη προϋπόθεση η αίσθηση του Χρέους. Στην πατρίδα ανήκουμε, δεν μας ανήκει. Η ιθαγένεια είναι δάνειο, που όσο το υπηρετείς και το αποπληρώνεις, κάθε στιγμή της ζωής σου, συμβάλεις στην «τεκνογονία της αρετής». Είναι «ζυγός χρηστός και φορτίον ελαφρόν» η διακονία της πατρίδας.

Ας έχουμε πάντα κατά νου ότι ζούμε, έχει ειπωθεί από τον Χατζηδάκι, μια νέα Τουρκοκρατία, ύπουλη και δολερή. Ο εξευρωπαϊσμός μας ήταν το καλλιτεχνικό όνομα της νέας δουλείας. Η παιδεία, η διδαχή, γονέων και δασκάλων, να λάβει την μορφή του «Κρυφού Σχολειού». Δεν είναι ώρα για πολλές γραμματικές, οι φλυαρίες των ανεπαρκών σχολικών βιβλίων, οι ανούσιες παπαγαλίες. Ας κλείσει η τηλεόραση, το διαδίκτυο στα σπίτια μας και ας μιλήσει η καρδιά. Παλιά υπήρχε ένα μάθημα, που το έλεγαν «πατριδογνωσία». Αυτό δεν θέλουν σήμερα τα παιδιά μας, οι μαθητές μας; Να γνωρίσουν την πατρίδα τους. Αυτό που βλέπουμε και βλέπουν τα άγουρα μάτια σήμερα δεν είναι ο τόπος μας, «αλλά ένας εφιάλτης με ελάχιστα φωτεινά διαλείμματα, γεμάτα με μια πολύ βαριά νοσταλγία. Να νοσταλγείς τον τόπο σου, ζώντας στον τόπο σου τίποτε δεν είναι πιο πικρό», γράφει με θλίψη ανείπωτη ο Σεφέρης. Το μάθημα της «Πατριδογνωσίας», η νοσταλγία του τόπου, να γίνει νόστος («νόστιμο ήμαρ»), να γυρίσουμε πίσω, να επιστρέψουμε, «ελθόντες εις εαυτόν», στο ένδοξο καλυβάκι μας και να πιάσουμε το νήμα από την αρχή. Προλαβαίνουμε. Να θυμηθούμε τους παλιούς καλούς μας δασκάλους. Οι παλιοί δάσκαλοι, κρατούσαν στο ένα χέρι το Ευαγγέλιο και στο άλλο τον Όμηρο, μιλούσαν στους μαθητές τους για γλώσσα, πατρίδα και πίστη, έβλεπαν τον εαυτό τους θεματοφύλακα της ελληνικής παράδοσης, από τον τρωικό πόλεμο και τον Νικηφόρο Φωκά έως τον Καραϊσκάκη. Ο δάσκαλος αυτός δεν γνώριζε πολλά πράγματα από το τι γινότανε έξω από τα σύνορα του Έθνους, ούτε ξένες γλώσσες και υπολογιστές, κατείχε όμως τα αρχαία ελληνικά και την εθνική μας ιστορία και μετέδιδε τη φλόγα της ψυχής του, πολλές φορές με πολλή ρητορική, αλλά πάντοτε με εντιμότητα, φιλότιμο και ευθύνη. Τον τύπο αυτό του Έλληνα λογίου και δασκάλου, τον ειρωνεύτηκε, τον πολέμησε και τον κλόνισε στην ψυχή του Έθνους η λεγόμενη προοδευτική διανόησις. Με τις απανωτές εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις, αναπτερώσεις, αναγεννήσεις, ο παλιός εκείνος δάσκαλος, έφυγε λοιδωρημένος και συκοφαντημένος, γιατί δήθεν εκπροσωπούσε το πνεύμα μιας συντηρητικής εποχής. Αυτή όμως η εθνική διδασκαλία σώζει πατρίδες. Αυτήν να μιμηθούνε όσοι δάσκαλοι οραματίζονται μια σπουδαία Ελλάδα.

Έναν τέτοιο δάσκαλο περιγράφει ο λογοτέχνης Ι. Μ. Παναγιωτόπουλος, που γνώρισε στην Κύπρο, το πολύπαθο νησί μας. «Ο δάσκαλος ήρθε. Έφεραν το παιδάριο στο εντευκτήριο της φυλακής. Με τα χέρια σιδερωμένα. Ανάμεσα σε δυο δεσμοφύλακες: τον ένα Τούρκο, τον άλλο Άγγλο. Του έλυσαν τα χέρια. Ο δάσκαλος άπλωσε μπρος του τα χαρτιά, του έδωσε μολύβι να γράψει, περίμενε, με την καρδιά γεμάτη λυγμούς, να ξεμουδιάσουν τα χέρια του παιδιού. Το παιδί πήρε το μολύβι έγραψε. Έτσι, όπως τότε. Που καθόταν ήσυχα ήσυχα στο θρανίο του κι ο ήλιος έμπαινε πρόσχαρος από τα μεγάλα παράθυρα κι ήταν άνοιξη και τα χελιδόνια τιτίβιζαν και τα δέντρα θροούσαν απέξω. Έγραψε, τελείωσε.

Ο δάσκαλος προχώρησε στην προφορική εξέταση:

— Πρώτα τα Νέα μας Ελληνικά, του είπε.

Τον ρώτησε:

— Ποιος είναι ο ποιητής, που πιο πολύ σου αρέσει; Ο νεανίσκος αποκρίθηκε:

— Ο Διονύσιος Σολωμός.

— Τι έγραψε ο Σολωμός;

— Τον «Ύμνο εις την Ελευθερίαν»

— Μήπως θυμάσαι καμιά στροφή;

— Μάλιστα!

Κι ο νεανίσκος άρχισε ν’ απαγγέλλει μέσα στη φυλακή, ανάμεσα στους δεσμοφύλακες, που εκπροσωπούσαν τους παλιούς και τους νέους τυράννους, με καθάρια και αποφασιστική φωνή:

Απ’ τα κόκαλα βγαλμένη των Ελλήνων τα ιερά, και σαν πρώτα ανδρειωμένη…»

(Ι. Μ. Παναγιωτόπουλου, Η Κύπρος, ένα ταξίδι. Τo κείμενο περιεχόταν στα παλιά προ του 2006, βιβλία Ιστορίας Στ΄ Δημοτικού, αλλά εξοβελίστηκε, διότι προφανώς κρίθηκε ως εθνικιστικό…)

Ξέρουμε ότι το να διδάσκεις και να μιλάς σήμερα, «ψυχή και Χριστό», εν μέσω της ιδεολογικής τρομοκρατίας, που ασκούν οι ποικιλώνυμοι εκκλησιομάχοι και πατριδομάχοι, είναι δύσκολο. Στοχοποιείσαι. Μα θέλει αρετή και τόλμη και η ελεύθερη διδασκαλία. «Ουδείς καθεύδων έστησεν τρόπαιον» (Μέγας Βασίλειος) Ας τσιρίζουν οι… παιδοκτόνοι. (Παιδοκτόνους ονομάζει ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος τους γονείς και διδασκάλους, που αμελούν την σωστή αγωγή των παιδιών. «Τούτους εγώ… και αυτών των παιδοκτόνων χείρους είναι φαίην αν». Και από παιδοκτόνους χειρότεροι… ΕΠΕ 24, 468 «προς πιστόν πατέρα»). Αυτή η παιδοκτονία, η μη ανατροφή και μόρφωση των παιδιών με τα «παλιά, δικά μας πλούτη» (Παλαμάς), πρέπει, εσχάτη ώρα εστί, πρέπει να σταματήσει. Όσοι πιστοί, όσοι φιλότιμοι δάσκαλοι, πετάξτε τα βιβλία για μία ώρα την ημέρα στην άκρη. Το ίδιο και οι γονείς στο σπίτι. Μια ώρα μαθήματα Πατριδογνωσίας. Διηγούμαστε, οι γονείς, στα παιδιά τις μεγάλες στιγμές του Γένους. Διδάσκουμε, οι δάσκαλοι, στα παιδιά τι χάσαμε, τι έχουμε, τι μας πρέπει. Και δεν φοβόμαστε την… «Ουκ έδωκεν ημίν ο Θεός πνεύμα δειλίας, αλλά δυνάμεως». (Τιμ. 1,7). Να πιάσουμε πάλι την διήγηση από την αρχή, να τους διδάξουμε δύο ονόματα: Ελλάς και ελευθερία. Να αποστηθίσουν, ή καλύτερα, «να εσωστηθίσουν», όπως έλεγε ο άγιος Γέροντας Παϊσιος ο Αγιορείτης, αυτά τα δύο απαράμιλλα «μαθήματα». Για να ζήσει η Ελλάδα μας…

Περισσότερα
Δείτε ακόμα

Φωτοσχόλιο

Συνάντηση Σούλη Καζαντζίδη με Βαγγέλη Μαρινάκη

Δεν είναι ασυνήθιστα πολλά;

Ο δήμος Παιονίας αποφάσισε την ανάθεση συγγραφής του ιστορικού λευκώματός του στον καταλληλότερο γι’ αυτόν τον σκοπό ερευνητή και συγγραφέα, […]