Δίκαιη Ανάπτυξη και τα διλήμματα της εποχής μας

Γράφει ο Μιχάλης Βιδιαδάκης*

Κεντρικό ζήτημα που αφορά στην κοινωνική πολιτική μιας αριστερής διακυβέρνησης και από τους πυλώνες της κυβερνητικής πολιτικής του ΣΥΡΙΖΑ, είναι αυτό της “Δίκαιης Ανάπτυξης”.

Ο όρος “Ανάπτυξη”, αφορά πρώτιστα την οικονομική μεγέθυνση, την αύξηση του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος. Το σύνολο δηλαδή (σε αξία) των παραγόμενων προϊόντων και της παροχής υπηρεσιών σε ετήσια βάση στο εσωτερικό μιας χώρας. Προϋποθέτει ασφαλώς επενδύσεις- Δημόσιες και Ιδιωτικές- αύξηση της παραγωγικότητας, σταθερό πολιτικό περιβάλλον, ειδικευμένο επιστημονικό και εργατικό δυναμικό, ανταγωνιστικότητα. Θα μπορούσαμε να πούμε με ασφάλεια πως ο όρος είναι πολιτικά και ιδεολογικά “ουδέτερος”, καθώς είναι επιδίωξη κάθε χώρας από το Μπαγκλαντές έως την Κίνα και από τον Καναδά έως τη Βραζιλία και τη Δυτική Ευρώπη και ταυτόχρονα, “όραμα” κάθε τύπου διακυβέρνησης από απολυταρχικά καθεστώτα έως κοινοβουλευτικές δημοκρατίες και από στυγνά νεοφιλελεύθερες οικονομικές συνταγές έως αριστερές-σοσιαλιστικές κοινωνικές πολιτικές.

Εστιάζει αποκλειστικά στην αύξηση του παραγόμενου πλούτου χωρίς να εξετάζει κανέναν άλλο παράγοντα. Δεν ενδιαφέρει αν ο πλούτος παράγεται από καλλιέργεια ναρκωτικών, εμπορία οργάνων σώματος, παραγωγή οπλικών συστημάτων, μισθοδοσίες στρατών από μισθοφόρους, μόλυνση του περιβάλλοντος. Δεν εξετάζει αν η συγκέντρωση του πλούτου είναι αποκλειστικό προνόμιο μίας ολιγάριθμης οικονομικής και κοινωνικής ελίτ και ο υπόλοιπος πληθυσμός ζει στα όρια της φτώχειας ή σε καθεστώς εξαθλίωσης. Η επένδυση σε κατασκευές κτηρίων για τους Ολυμπιακούς Αγώνες που ερημώνουν, με την επένδυση σε δομές μόρφωσης και Υγείας έχουν, για τον όρο “Ανάπτυξη”, το ίδιο ακριβώς αποτέλεσμα…

Η “Δίκαιη Ανάπτυξη” ασφαλώς και προϋποθέτει την αύξηση στην παραγωγή προϊόντων και στην παροχή υπηρεσιών. Πως θα μπορούσε άλλωστε να υπάρχει “Δίκαιη Ανάπτυξη” χωρίς… Ανάπτυξη; Δύο ωστόσο διαφορετικοί παράγοντες κυριαρχούν στις πολιτικές που εφαρμόζονται με στόχο αυτή την διαφορετική Ανάπτυξη. Αρχικά οι κοινωνικές πολιτικές, το σύνολο δηλαδή των μέτρων από την πλευρά της πολιτείας που στοχεύουν στη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης της πλειονότητας των πολιτών, και στη συνέχεια, η αναδιανομή του εισοδήματος με στόχο την ουσιαστική μείωση των εισοδηματικών ανισοτήτων. Χαρακτηριστικό και των δύο παραπάνω παραγόντων είναι τα μακροπρόθεσμα οφέλη και η διάχυσή τους στο σύνολο ή το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού μιας χώρας. Η κοινωνική επένδυση στη δωρεάν παιδεία αποσκοπεί στο μακροπρόθεσμο όφελος του μορφωμένου πολίτη που θα γνωρίζει και θα διεκδικεί τα δικαιώματά του, σεβόμενος ταυτόχρονα τη διαφορετικότητα στην άποψη και τις επιλογές των συμπολιτών του. Που θα εντάσσει την καθημερινή του πρακτική στη συνολική άποψη πως, όταν ευημερεί συνολικά μια κοινωνία, προάγεται και το προσωπικό συμφέρον. Που θα αντιλαμβάνεται πως η ανέγερση π.χ μιας θηριώδους κατασκευής απέναντι από την Ακρόπολη μειώνει καταλυτικά το μεγαλείο της και πέρα από την αισθητική και την πολιτιστική διάσταση, καταλήγει συνεπάγεται μακροχρόνια και σε οικονομικές συνέπειες.

Οι επενδύσεις στην Υγεία, τις υποδομές, τα επιδόματα σε ευαίσθητες κοινωνικές ομάδες, οι αξιοπρεπείς συντάξεις, η προστασία του περιβάλλοντος, προϋποθέτουν βούληση από το πολιτικό σύστημα, κατανόηση, αποδοχή και ευρεία συναίνεση, από το κοινωνικό σύνολο. Απαιτούν επίσης μεταφορά πόρων από το “ατομικό πορτοφόλι”, στο “κοινωνικό ταμείο”. Οι πολιτικές αναδιανομής του εισοδήματος ( η κλιμακωτή φορολογία εισοδήματος, η φορολόγηση μεγάλης ακίνητης περιουσίας, η επιδότηση της ανεργίας, του ενοικίου, της θέρμανσης, η αύξηση του κατώτατου μισθού κ.α) είναι πολιτικές προς τον μετριασμό των ανισοτήτων που ολοένα και πιο βίαια το παγκόσμιο καπιταλιστικό σύστημα διευρύνει.

Τα σημερινά διλήμματα προς την κατεύθυνση της “Δίκαιης Ανάπτυξης” στον τόπο μας, έχουν να κάνουν αρχικά με το Παγκόσμιο και Ευρωπαϊκό περιβάλλον αλλά και κυρίαρχα ίσως, με τις εγχώριες παθογένειες, στρεβλώσεις και εμμονές του Ελληνικού παραγωγικού, οικονομικού και πολιτικού μοντέλου. Η προσέλκυση ιδιωτικών επενδύσεων μπορεί να είναι αυτοσκοπός; Η περίπτωση της καταστροφικής επένδυσης στις Σκουριές της Χαλκιδικής είναι ενδεικτική, οι συνέπειες στο φυσικό, πολιτιστικό περιβάλλον και την τοπική οικονομία σοβαρότατες, η σύμβαση, εξαιρετικά δεσμευτική και ετεροβαρής κατά του Ελληνικού Δημοσίου, παραπέμπει σε φαινόμενα αποικιοκρατίας, πέρα από κάθε έννοια Δίκαιης Ανάπτυξης.

Πόσο μπορεί ο Δημόσιος τομέας να συμβάλλει σε μια ριζική στροφή προσανατολισμού και κουλτούρας των στελεχών της Δημόσιας Διοίκησης στην κατεύθυνση προσέλκυσης αλλά και κυρίως ελέγχου, από άποψη δημόσιου συμφέροντος, των ιδιωτικών επενδύσεων; Το παράδειγμα της πετυχημένης τουριστικής πολιτικής των τελευταίων χρόνων, απέφερε εντυπωσιακά αποτελέσματα. Για μια μεγάλη χρονική περίοδο, το ψευδο-δίλημμα “Μετρό ή Αρχαία” -της αγοραίας αντίληψης για την ανάπτυξη στη Θεσσαλονίκη- είχε φρενάρει επικίνδυνα την πρόοδο των εργασιών. Η αποφασιστική απάντηση στην πράξη, “και Μετρό και Αρχαία” έδωσε το απτό παράδειγμα για το ότι μπορεί η Ανάπτυξη να συνδυαστεί με την ανυποχώρητη βούληση για την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς μιας περιοχής.

Η ψηφιοποίηση των υπηρεσιών, ο δραστικός περιορισμός της γραφειοκρατίας, το σταθερό φορολογικό και οικονομικό περιβάλλον, η διαρκής επιμόρφωση, η αξιολόγηση δομών, φορέων και στελεχών, είναι βήματα ώστε να καταδείξουν τον Δημόσιο τομέα ως πυλώνα Δίκαιων Αναπτυξιακών πολιτικών.
Στην περίοδο της οικονομικής κρίσης, μία άλλη παθογένεια του στρεβλού οικονομικού μοντέλου- αυτή της κρατικοδίαιτης επιχειρηματικότητας- δοκιμάστηκε με δραματικές συνέπειες στον τόπο μας. Τα τελευταία τρία χρόνια ωστόσο, με τη σταθερή αύξηση των εξαγωγών, αποδεικνύεται πως η στροφή στην εξωστρέφεια είναι και αναγκαία και δυνατή. Αξιοπρεπείς αμοιβές της εργασίας, δεν μειώνουν απαραίτητα την ανταγωνιστικότητα των προϊόντων. Το συγκριτικό πλεονέκτημα στο διεθνή ανταγωνισμό είναι η μεθοδική και συνεχής επένδυση στην έρευνα και την καινοτομία.

Και ένα τελευταίο, εξίσου σημαντικό ζήτημα, που αξίζει να μπει στη συζήτηση για την Δίκαιη Ανάπτυξη. Οι διεθνείς σχέσεις και η εξωτερική πολιτική διαμορφώνουν ασφαλώς όρους οικονομικής επέκτασης και εξωστρέφειας. Θα διαμορφώσουμε συνειδητά και με σχέδιο νέους ορίζοντες και προοπτικές με βάση μια άλλη αντίληψη για την εξωτερική μας πολιτική; Είναι η σταθερότητα στην περιοχή και οι σχέσεις καλής γειτονίας αναπτυξιακό εργαλείο; Η μοναδική ευκαιρία που διαφαίνεται, με την ενταξιακή στην Ε.Ε προοπτική των Δυτικών Βαλκανίων, θα αποτελέσει πεδίο πρωτοβουλιών από την πλευρά μας ώστε να διαμορφωθεί μια νέα αγορά που η χώρα μας θα έχει πρωτεύοντα ρόλο; Η θα μείνουμε στο γνωστό, καταδικασμένο από τις εξελίξεις αφήγημα, μιας χώρας περικυκλωμένης από εχθρούς, φοβικής και μίζερης, που ανακυκλώνει διαρκώς την εσωστρέφειά της και παρακολουθεί αμήχανη τα τρένα της αναβάθμισης να περνούν;

Έχοντας υπόψη τα παραπάνω σας προσκαλούμε για συζήτηση, όλων αυτών των διλημμάτων στην αυριανή πολιτική εκδήλωση – συζήτηση που διοργανώνει η Νομαρχιακή Επιτροπή ΣΥΡΙΖΑ Κιλκίς στο Συνεδριακό Κέντρο του Δήμου Κιλκίς στις 7:30 με κεντρικό ομιλητή τον Υπουργό Ψηφιακής Πολιτικής , Τηλεπικοινωνιών και Ενημέρωσης κ. Νίκο Παππά

*Οικονομολόγος
μέλος ΝΕ ΣΥΡΙΖΑ Κιλκίς