Ορθοδοντικά προβλήματα σε παιδιά και η αντιμετώπισή τους*

Γράφει η Παναγιώτα Γκόλιαρη **

Η Ορθοδοντική είναι η ειδικότητα της  οδοντιατρικής  που ασχολείται με τη διάγνωση, την πρόληψη και τη θεραπεία των ανωμαλιών που παρουσιάζονται στην οδοντοστοιχία. Στόχος της είναι  η  καλή λειτουργία της άνω και κάτω γνάθου με αποτέλεσμα την καλή μάσηση, κατάποση,  αναπνοή και φώνηση όσο και τη  βελτίωση της αισθητικής του προσώπου.

Τα αίτια των ορθοδοντικών προβλημάτων  μπορούμε να τα συμπυκνώσουμε σε τρεις κατηγορίες : Πρώτον στην κληρονομικότητα  (το μέγεθος των δοντιών και των γνάθων που κληρονομούμε από τους γονείς μας), δεύτερον  στις απώλειες δοντιών (π.χ από τερηδόνα, ατύχημα) και τρίτον  σε περιβαλλοντικούς παράγοντες (όπως π.χ. απομύζηση  δακτύλου, δάγκωμα νυχιών, χειλιών ή μολυβιών, χρήση πιπίλας κλπ).

Τα κυριότερα  ορθοδοντικά προβλήματα είναι : Η περίπτωση όπου ένα ή περισσότερα δόντια της επάνω γνάθου  βρίσκονται πιο πίσω από τα  αντίστοιχα δόντια της κάτω γνάθου(πρόσθια σταυροειδής σύγκλιση). Επίσης όταν η κάτω γνάθος είναι πιο φαρδιά από την επάνω (οπίσθια σταυροειδής σύγκλιση). Η περίπτωση όπου  τα δόντια της επάνω  γνάθου προεξέχουν, είναι ‘’πεταχτά’’(Αυξημένη οριζόντια πρόταξη). Η περίπτωση όπου η κάτω γνάθος και τα δόντια της προεξέχουν της επάνω γνάθου (Προγναθισμός κάτω γνάθου).

Η περίπτωση όπου  τα δόντια της άνω γνάθου υπερκαλύπτουν τα δόντια της κάτω γνάθου (Αυξημένη κατακόρυφη πρόταξη). Η περίπτωση όπου τα δόντια της επάνω και κάτω γνάθου δε συγκλίνουν (Χασμοδοντία). Η περίπτωση όπου τα δόντια είναι πολύ κοντά το ένα στο άλλο και το ένα καλύπτει μέρος του άλλου (Συνωστισμός).  Η περίπτωση που υπάρχει έλλειψη δοντιών ή υπερβολικά μικρά δόντια ή δυσαρμονία στο μέγεθος των δοντιών και των γνάθων (Αραιοδοντία).

Η πρόληψη των  ορθοδοντικών προβλημάτων μπορεί να περιλαμβάνει  τα ακόλουθα: Τη διακοπή κάποιων ‘’βλαβερών’’ συνηθειών, όπως η παρατεταμένη χρήση της πιπίλας, η απομύζηση του δαχτύλου και λοιπών αντικειμένων. Την έγκαιρη επέμβαση και αφαίρεση, σε περίπτωση που υπάρχουν διογκωμένα κρεατάκια και αμυγδαλές. Τον έγκαιρο ορθοδοντικό έλεγχο από την ηλικία των 8 ετών. Την καλή στοματική υγιεινή και διατήρηση των νεογιλών δοντιών. Και τέλος την προληπτική ορθοδοντική θεραπεία για αποφυγή μελλοντικών εξαγωγών των δοντιών.

Η ορθοδοντική θεραπεία σε παιδιά διακρίνεται στις εξής κατηγορίες: Στην  προληπτική ορθοδοντική θεραπεία, στην ορθοδοντική-ορθοπαιδική θεραπεία, στην κατασταλτική ορθοδοντική θεραπεία και στην επανορθωτική ορθοδοντική θεραπεία.  Η κάθε είδους θεραπεία  συνοδεύεται είτε από  κινητές ορθοδοντικές συσκευές, όπως τα «μασελάκια», το εξωστοματικό τόξο κ.α είτε από ακίνητες ορθοδοντικές συσκευές όπως τα «σιδεράκια», το γλωσσικό τόξο και τα μηχανήματα  διατήρησης  χώρου. Η κάθε συσκευή εξυπηρετεί συγκεκριμένες θεραπείες.

Η διάρκεια της θεραπείας εξαρτάται από το πρόβλημα του κάθε ασθενή, τη βιολογία του κάθε ατόμου, τη συνεργασία του με το γιατρό και το  κατά πόσο προσέχει τα σιδεράκια του και ακολουθεί το πρόγραμμα των επισκέψεων  του. Ο μέσος χρόνος μιας θεραπείας είναι 12-24 μήνες  και σε εξαιρετικές περιπτώσεις φτάνει τους 36 μήνες. Συνήθως οι επισκέψεις προγραμματίζονται κάθε 4-6 εβδομάδες.

Τις  πιο συνήθεις απορίες και ερωτήσεις  των ασθενών και των οικογενειών τους  κατά την πρώτη επίσκεψή τους στον Ορθοδοντικό  τις συνοψίζουμε στις ακόλουθες περιπτώσεις:

Σε ποια ηλικία μπορώ να βάλω σιδεράκια; Προκαλείται πόνος κατά την τοποθέτηση   και  τη διατήρησή τους;
Η απάντηση θα δοθεί ύστερα απο τον πρώτο ορθοδοντικό έλεγχο περίπου στην ηλικία των 8-9 ετών.Η ηλικία αυτή είναι η καταλληλότερη για έλεγχο, καθώς έχουν βγει τα πρώτα μόνιμα δόντια και μπορεί να πραγματοποιηθεί ακτινολογικός έλεγχος, εφόσον απαιτείται. Η τοποθέτηση και η αφαίρεση των ακίνητων μηχανισμών (σιδεράκια) δεν πονάει καθόλου.

Μετά την ενεργοποίηση τους όμως και για 3-4 ημέρες τα δόντια και οι μαλακοί ιστοί (χείλη) θα είναι ευαίσθητα και με ελαφρύ πόνο. Αυτό αντιμετωπίζεται με μαλακή διατροφή, παυσίπονα και το ειδικό κεράκι κάλυψης. Μετά την πρώτη εβδομάδα οι ασθενείς έχουν προσαρμοστεί και δεν αισθάνονται καμία δυσφορία ή πόνο.

Θα πρέπει να βγάλω δόντια κατά τη διάρκεια της θεραπείας;
Το σχέδιο της ορθοδοντικής θεραπείας εξαρτάται από το πρόβλημα του ασθενή, την ηλικία του και τη διάθεση για συνεργασία. Παρόλα αυτά, η έγκαιρη έναρξη της θεραπείας έχει σαν αποτέλεσμα να αποφευχθεί η εξαγωγή δοντιών κατά τη διάρκεια της θεραπείας.

Μπορούν να βάλουν σιδεράκια οι ενήλικες;

Φυσικά και ναι, καθώς τα δόντια μετακινούνται σε όλη μας τη ζωή, δίνοντας σε όλους την ευκαιρία για ορθοδοντική θεραπεία. Για την ορθοδοντική θεραπεία των ενηλίκων υπάρχουν πλέον νέες τεχνικές θεραπείας με διαφανή σιδεράκια, «γλωσσικά σιδεράκια (Incognito)» και «διαφανείς νάρθηκες (invisalign)».

Σε κάθε περίπτωση απαιτείται προσεκτική επιλογή και έρευνα του κάθε περιστατικού (ελαφρύ ή μέτριο ή έντονο πρόβλημα).

Ο μέσος χρόνος θεραπείας σε ενήλικες είναι 24 μήνες.