Η ξένη λογοτεχνία για τα γεγονότα του Α΄Παγκοσμίου Πολέμου στον νομό Κιλκίς

Γράφει ο Χρήστος Ίντος

Πολλοί και από τους πνευματικούς δημιουργούς πήραν μέρος στις αναμετρήσεις ως στρατιώτες, εθελοντές ή κληρωτοί, ως δημοσιογράφοι ή τους άγγιξε ο πόλεμος στη χώρα, στην πόλη ή στο χωριό, στο σπίτι τους.

Πασίγνωστα είναι τα έργα του Ernest Miller Hemingway (Χέμινγουεϊ, 1899-1961), Αποχαιρετισμός στα όπλα και το αντιπολεμικό του Erich Maria Remargue (Ρεμάρκ) Ουδέν νεότερο από το Δυτικό Μέτωπο, όπως και πολλών άλλων Ευρωπαίων και Αμερικανών. Επίσης στρατεύθηκε ο Αμερικανός συγγραφέας Φράνσις Σκοτ Φιτζέραλντ (Francis Scott Key Fitzgerald) και ο πρόδρομος του υπερρεαλισμού στην τέχνη Γάλλος Γκιγιώμ Απολλιναίρ (Guillaume Apollinaire), πολέμησε, τραυματίστηκε και πέθανε πριν το τέλος του πολέμου από ισπανική γρίπη την 9η Νοεμ¬βρίου 1918 έξι ημέρες πριν τελειώσει ο πόλεμος με τον οποίο είχε παθιαστεί. Γενικά ο Α΄ Παγκόσμιος «.. υπήρξε η μήτρα που γέννησε ίσως τη σημαντικότερη γενιά λογοτεχνών …».

Ο A. J. Mann, λοχαγός, αρχειοθέτης αξιωματικός, 22ου λόχου αεροστάτων κατά τον Α΄ ΠΠ, ο συγγραφέας του βιβλίου «Το Μέτωπο της Θεσσαλονίκης», που κοσμείται με τους πίνακες του William T. Wood και το προλογίζει ο αντιστράτηγος George Fr. Milne έγραψε και ένα μακροσκελές ποίημα με τον τίτλο ΚΡΕΤΣΟΒΟ.

Είναι αφιερωμένο και αναφέρεται στο χαρακτηριστικό λόφο που βρίσκεται κοντά στο Χωρύγι Κιλκίς, το γνωστό με τα ονόματα Κάστρο, Λαζαρίνα και Καλαμπάκ. Το ότι πρόκειται για τον εν λόγω λόφο το μαρτυρεί και ο σχετικός πίνακας του προαναφερθέντος W. Wood.

Η έδρα της στρατιωτικής μονάδας των δύο Άγγλων ήταν στο Μεταλλικό. Κρέτσοβο ονομάζονταν και το παρακείμενο χωριό που ήταν γνωστό με το όνομα Κερέτς, το σημερινό Χωρύγι. Το όνομα που χρησιμοποιεί ή δίνει ο συγγραφέας για τον λόφο δεν είναι ευρύτερα γνωστό.

ΚΡΕΤΣΟΒΟ
Χαίρε, Κρέτσοβο, εγώ, ένας περιπλανώμενος στις ερημιές
Των χέρσων τόπων και των ρεματιών, πριν το μακρινό βουητό
Της μάχης σβήσει, έρχομαι σε σένα.
Και σε βρίσκω, όπως παλιά, σιωπηλό και απέριττο,
Μόνο σε μεγαλόπρεπη δόξα. Εγώ, που κάποτε διέσχισα
Τις σκοτεινές σου χαράδρες, όπου ο θάνατος κατηφόριζε
Από τα σύννεφα, και των αντρών το σύντομο τέλειωνε ταξίδι.
Χαιρετώ την πανάρχαια δύναμή σου, που μένει άσβεστη ακόμη
Ο χρόνος που δαμάζει τα πάντα, για πολύ
Σ΄ έχει αφήσει, γυμνό μάσα στον άνεμο και τη βροχή
Και τη λιακάδα των εποχών, σα ναό
Αρχαίας τελετουργίας σε κάποιο έρημο νησί.
Ήταν άραγε η μοίρα σου πάντοτε έτσι, εσύ ισχνέ πυλώνα,
Ή δάσος σε περικύκλωνε κάποτε;
Μήπως αναδύθηκες, άλλοτε, πάνω απ΄ τη θάλασσα,
Δροσερό σαν κάποιο νεογέννητο νησί του Αιγαίου;

Τι σκληρές μεταστροφές της τύχης πρέπει να έχεις δοκιμάσει,
Ποιες ανθρώπινες φιλοδοξίες να έχεις γνωρίσει.
Μαγυάροι και Βούλγαροι, Σλάβοι και αρχαίες φυλές,
Που πολέμησαν γύρω σου, σε κάναν κτήμα τους.
Τα αρχαία χρόνια μπορεί να ήσουν θρόνος
Ή βωμός όπου έκαιγαν ιερές φωτιές,
Σαν κι αυτές που τριγύρω καίνε, καθώς η μέρα τελειώνει,
Τώρα που ο καιρός παίρνει φθινοπωριάτικο χρώμα.

Εγώ, που περπάτησα από τις μακρινές εκείνες κοιλάδες,
Για να αντικρύσω ακόμα μια φορά τις πανάρχαιες ομορφιές σου
Ομολογώ τα πόσα οφείλω σε σένα,
Παλαιό ορόσημο. Κανένα απλό ποίημα δεν σου πρέπει,
Αλλά, αν και η σκληρή σου μοίρα επιβάλλει
Αυτά τα εφήμερα λόγια, η δική σου ανάμνηση θα μένει.
Ό,τι έχω αισθανθεί κοντά σου, κανένας δεν μπορεί να γνωρίζει.
Αντίο σ΄ σένα, αρχαίο απόκρημνο βουνό, αντίο.

Ποίηση: Στο Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο πολέμησαν πολλοί γνωστοί ποιητές της Ευρώπης. Έγραψαν για τον πόλεμο.

Κάποιοι χάθηκαν στα πεδία των μαχών: Γουίλφρεντ Όουεν, Ρούπερτ Μπρουκ, Άιζακ Ρόζενμπερκ, Έντουαρτ Τόμας, Τσαρλς Σάρλεϊ (Αγγλία), Γεόργκ Τρακλ (Αυστρία), Σαρλ Πεγκί (Γαλλία). Κάποιοι άλλοι επέζησαν και έγραψαν για τη φρίκη του πολέμου:

Σίγκφριντ Σασού, Ρόμπερτ Γκρεϊβς, Άιβορ Γκέρνεϊ.

Όλους τους μνημονεύει ο Έρζα Πάουντ στο συνθετικό του ποίημα «Χιου Σέλγουιν Μώνπερλω» που εκδόθηκε μετά το τέλος του πολέμου, το 1920 και αποτελεί μανιφέστο του αγγλοσαξωνικού μοντερνισμού.