Αρθρογραφία

ΒΥΡΣΟΔΕΨΕΙΑ ΚΑΙ ΒΥΡΣΟΔΕΨΕΣ ΤΗΣ ΓΟΥΜΕΝΙΣΣΑΣ

Γράφει ο Χρήστος Π. Ίντος

Τα βυρσοδεψεία ήταν εργαστήρια κατεργασίας (βυρσοδεψίας) δερμάτων ζώων, μετά την αφαίρεση μαλλιού, λίπους ή υπολειμμάτων σάρκας, για να αξιοποιηθούν στην κατασκευή δερμάτινων ειδών. Κατά την κατεργασία χρησιμοποιούνταν φυτικές ουσίες κέδρου και βελανιδιάς, οι οποίες περιέχουν τανίνη. Στα νεότερα χρόνια οι φυτικές ουσίες αντικαταστάθηκαν από χημικές.

Η λέξη βυρσοδεψία, από την οποία προέρχεται η λέξη βυρσοδεψείο, είναι σύνθετη και παράγεται από το ουσιαστικό της αρχαίας ελληνικής γλώσσας βύρσα που σημαίνει δέρμα και το ρήμα δέφω που σημαίνει μαλακώνω κάτι με τα χέρια. Στην Ελλάδα τα βυρσοδεψεία ήταν γνωστά και με το όνομα ταμπάκικα που θεωρείται τουρκικής προέλευσης. Πολλοί τα αποκαλούσαν “δερματάδικα”.

Η Γουμένισσα παλαιότερα σε κάρτα του φωτογράφου +Γεωργίου Γκότα

Βυρσοδεψεία ή ταμπάκικα υπήρχαν σε όλες τις πόλεις και κωμοπόλεις της Ελλάδας, στις άκρες των οικισμών λόγω της δυσάρεστης οσμής των δερμάτων αλλά και των ουσιών που χρησιμοποιούνταν. Από το «Μαθητολόγιον του Δημοτικού Σχολείου Αρρένων Γουμενίτσης» της περιόδου 1920-1925, εκτός των άλλων, αντλούμε την πληροφορία πως στην κωμόπολη υπήρχε συνοικία με το όνομα “Ταμπάκι”.

Ο τελευταίος βυρσοδέψης της οικογένειας Αλεξίου, +Χρήστος με τον γιό του +Ιωάννη, (φ. Κιβωτός Γουμένισσας).

Βρίσκονταν επί της σημερινής οδού Γιαννιτσών και ήταν πιο αποκεντρωμένη από τη συνοικία “Παπαχρήστου”. Τα ταμπάκικα ήταν στις άκρες των οικισμών
Ενώ αναφέρεται στην προφορική τοπική παράδοση η ενασχόληση της οικογένειας Αλεξίου με τη βυρσοδεψία από παλιά, στη μνήμη των νεότερων διασώθηκε πως δύο άνδρες της οικογένειας ασχολήθηκαν συστηματικά με αυτή. Ο Χρήστος Αλεξίου, πατέρας, στη συνέχεια για κάποια χρόνια ο γιος του, επίσης Χρήστος. Τα δέρματα τα επεξεργάζονταν στον ευρύχωρη αυλή της οικίας τους, διαδικασία που απαιτούσε άφθονη ροή νερού, χρήση φυτικών ουσιών και αργότερα χημικών. Ακολουθούσε η αποξήρανση των δερμάτων σε ευρύχωρους αεριζόμενους χώρους κατασκευασμένους για τον σκοπό αυτό.

Η όλη εργασία εκτελούνταν από εργάτες με αμοιβές της εποχής. Ήταν δύσκολη, εκτελούνταν μέσα σε νερά, είχε δυσοσμίες και απαιτούσε συνεχή καθαριότητα από τις περιττές ουσίες των δερμάτων. Τα αποξηραμένα δέρματα αγοράζονταν από εμπόρους του είδους που τα προωθούσαν σε βιοτεχνίες και βιομηχανίες κατασκευής δερμάτινων ειδών.

Το δερματάδικο Παπαχρήστου στη Γουμένισσα. Στην φωτό εργαζόμενοι, παιδιά της οικογένειας και άλλοι. (φ. οικογένειας Π. Παπαχρήστου)

Η επαγγελματική δραστηριότητα της οικογένειας Αλεξίου, ενώ ανθούσε, στο τέλος της δεκαετίας του 1920 διακόπηκε απότομα για αρκετά χρόνια μετά το τραγικό τέλος του αρχηγού της Χρήστου το 1929. Έπεσε θύμα δολοφονίας στη δημόσια οδό Γουμένισσας – Κάρπης. Το γεγονός τάραξε την κοινωνία της κωμόπολης και της επαρχίας της και αποτέλεσε πρωτοσέλιδο θέμα στον τύπο της εποχής.

Την ίδια επαγγελματική δραστηριότητα συνέχισε ο γιος του θύματος, επίσης Χρήστος. Πήρε το όνομα του πατέρα του, διότι γεννήθηκε μετά τον θάνατο αυτού. Στην ενηλικίωσή του συνέχισε για λίγα χρόνια την τέχνη του βυρσοδέψη για να αλλάξει στη συνέχεια επαγγελματική κατεύθυνση, αφού πλέον η βυρσοδεψία βρίσκονταν σε φθίνουσα πορεία.

Ολόκληρο τον 20ο αιώνα με τη βυρσοδεψία ασχολήθηκε η οικογένεια Παπαχρήστου, συνεχίζοντας παλαιότερη οικογενειακή παράδοση. Ο χώρος εργασίας βρίσκονταν παράπλευρα της οικίας της. Γνωστός βυρσοδέψης και έμπορος δερμάτων ήταν ο Κωνσταντίνος Παπαχρήστου (1860-1927). Διετέλεσε πρόεδρος Κοινότητας Γουμένισσας την περίοδο 1920-1925. Κατά τις αφηγήσεις παλαιότερων επρόκειτο για ηγετική μορφή. Φρόντισε για τον τόπο αφήνοντας σημαντικό έργο. Δείγμα αυτού είναι τα διασωζόμενα ως σήμερα πλατάνια της κεντρικής πλατείας της Γουμένισσας.

Τη βυρσοδεψία συνέχισαν ο γιος του Χρήστος και σε κάποιον βαθμό αργότερα τα εγγόνια του, ιδιαίτερα οι Πέτρος και Κωνσταντίνος. Μετέφεραν τις εγκαταστάσεις τους από τη Γουμένισσα σε χώρο επί της επαρχιακής οδού Γουμένισσας – Γρίβας. Απασχολούνταν οι ίδιοι, εργατικό προσωπικό και μέλη της οικογένειας. Τα τελευταία προσπάθησαν να διατηρήσουν τη δραστηριότητα αλλά ήδη εγκαταλείπονταν, αφού αντικαταστάθηκε από νέες τεχνολογίες και μέσα. Ο Πέτρος Παπαχρήστου διατέλεσε Πρόεδρος Γουμένισσας την περίοδο 1975–1982. Από το έργο του σημαντικότερο ήταν η μεταφορά με σωλήνες του πόσιμου νερού στη Γουμένισσα από πηγές του Πάικου, αντικαθιστώντας το παλιό σύστημα του υδραύλακα.

Εφ. “Μαχητής του Κιλκίς”, φ. 2484/14.1.2025, σ. 5.

Περισσότερα

ΤΟ ΠΑΛΑΙΟ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΑΝΤΩΝΙΟΥ ΚΑΙ ΤΟ ΕΞΩΚΛΗΣΙ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ ΑΝΤΩΝΙΟΥ ΚΑΙ ΘΟΔΩΡΩΝ ΣΤΟΝ ΛΟΦΟ «ΜΟΝΑΣΤΗΡΙ» ΣΤΗΝ ΓΟΥΜΕΝΙΣΣΑ – ΓΡΙΒΑ

Τρία χιλιόμετρα δυτικά της Γουμένισσας και χίλια περίπου μέτρα ανατολικά της Γρίβας, στην κορυφή του λόφου «Μοναστήρι», βρίσκεται το εξωκλήσι […]

Δείτε ακόμα