23 Οκτωβρίου 1912 – ΣΤΡΑΤΟΣ ΚΤΕΝΑΒΕΑΣ και ΒΕΝΕΤΣΑΝΟΣ ΚΑΠΕΤΑΝΑΚΗΣ

Δύο άνδρες που συνδέθηκαν με την απελευθέρωση της Γουμένισσας και της επαρχίας της

Την 23η Οκτωβρίου, γιορτάζουμε την 108η επέτειο απελευθέρωσης της Γουμένισσας και της επαρχίας της από την μακραίωνη οθωμανική σκλαβιά.

Σημαντικότατο γεγονός στην ιστορία του τόπου μας, συνυφασμένο με την απελευθέρωση της Μακεδονίας το 1912 και της πρωτεύουσάς της, της Θεσσαλονίκης.

Τα γεγονότα εκείνα ήταν αποτέλεσμα της θριαμβευτικής πορείας του Ελληνικού Στρατού, ο οποίος από την κήρυξη του πρώτου βαλκανικού πολέμου (5-10-1912) σε συνεργασία με τις δυνάμεις των γειτονικών βαλκανικών χωρών και αλλεπάλληλες μάχες κατά τού εχθρού, πέτυχε εκείνο που ανέμεναν γενεές γενεών, την απελευθέρωση. Η ελευθερία ήρθε μια φθινοπωρινή βροχερή ημέρα μετά τη μάχη των Γιαννιτσών (19-21/10/1912). Η νίκη των ελληνικών όπλων στον θρυλικό βάλτο οδήγησε τους ηττημένους σε άτακτη υποχώρηση και τελικά στην παράδοση της Θεσσαλονίκης (26-10-1912).

Λίγες ημέρες νωρίτερα (22/10) τμήματα των ελληνικών μεραρχιών (4ης και 6ης) εισήλθαν στην περιοχή της Γουμένισσας (τότε καζάς, μετέπειτα υποδιοίκηση και επαρχία) με σκοπό να εμποδίσουν την υποχώρηση προς την περιοχή αυτή των αντιπάλων και την παρεμπόδισή τους να διέλθουν τον Αξιό. Την ίδια ημέρα το απόβραδο, τμήματα του Στρατού εισήλθαν στη Γουμένισσα και την επομένη υπογράφηκε η παράδοση της και έγινε τελετή έπαρσης της Ελληνικής Σημαίας.

Η ως εκεί πορεία του Στρατού μας αλλά και η μετέπειτα, οι νίκες του και όλες οι επιτυχίες, είχαν ως στέρεο υπόβαθρο τη συνεργασία της πολιτικής και στρατιωτικής ηγεσίας (Πρωθυπουργός Ελ. Βενιζέλος – Αρχηγός Στρατού Διάδοχος Κωνσταντίνος). Κυριάρχησαν ομόνοια, σύμπνοια, ενθουσιασμός και αποφασιστικότητα!

Με όσα έχουν σχέση με τη Γουμένισσα και την επαρχία της τότε, συνδέθηκαν δύο ονόματα, τα οποία και σήμερα είναι άγνωστα στο ευρύ τοπικό κοινό. Ήταν ο στρατιώτης Στράτος Κτεναβέας (1892 – 1966) και ο διοικητής λόχου Ανθυπολοχαγός Βενετσάνος Καπετανάκης (1869 – ;).

Στράτου Κτεναβέα, Μακεδονική εκστρατεία, (Πηγή, Διαδίκτυο)

Ο πρώτος κατέγραψε και διέσωσε σε κείμενά του τα γεγονότα του πολέμου και μεταξύ άλλων και τα του τόπου μας. Ο δεύτερος ηγήθηκε των δυνάμεων που εισήλθαν ελευθερωτές στη Γουμένισσα και ουσιαστικά της επαρχίας της. Αξίζει τον κόπο να αναφερθούμε στα πρόσωπα αυτά ως ένδειξη έκφρασης ευχαριστιών και μνημοσύνου.

Ο Στράτος Κτεναβέας ήταν δημοσιογράφος και συγγραφέας. Γεννήθηκε στην Καλαμάτα και ως επίστρατος πήρε μέρος στους Βαλκανικούς Πολέμους. Υπηρέτησε στο 8ο Σύνταγμα της 4ης Μεραρχίας. Διοικητής του Συντάγματος ήταν ο Συνταγματάρχης Αντώνιος Καμπάνης που έπεσε μαχόμενος στη Μάχη του Κιλκίς το 1913. Την Μεραρχία διοικούσε ο υποστράτηγος Κωνσταντίνος Μοσχόπουλος. Ο Κτεναβέας κάλυψε δημοσιογραφικά τους Βαλκανικούς Πολέμους και το 1914, από τις εκδόσεις “ΦΕΞΗΣ” κυκλοφόρησαν δύο βιβλία του:

Ο ελληνοτουρκικός πόλεμος, Μακεδονική εκστρατεία το ένα, Ηπειρωτική εκστρατεία το δεύτερο. Στο πρώτο, σελίδες 132-134, αναφέρεται στα γεγονότα της Γουμένισσας. Η μαρτυρία του πολύτιμη, την οποία συμπεριλάβαμε στην εργασία μας Βαλκανικοί Πόλεμοι 1912-1913, Γεγονότα στην περιοχή του Δήμου Παιονίας, Από την απελευθέρωση της Γουμένισσας στους αγώνες της 10ης Μεραρχίας. Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών – Δήμος Παιονίας, Θεσσαλονίκη 2012. Έγραψε:

«….Μετά τη μάχη των Γιαννιτσών μια μέρα ήταν αρκετή για να ξεκουραστεί η Στρατιά. Στις 22 Οκτωβρίου διατάχθηκε να προελάσει προς τον Αξιό. Ο Διάδοχος επείγονταν να καταλάβει τη Θεσσαλονίκη, πιστεύονταν μάλιστα πως ο τουρκικός στρατός θα ανασυντάσσονταν προ του Αξιού και θα προσπαθούσε να κρατήσει τη Θεσσαλονίκη. Για το λόγο αυτό η Στρατιά ήταν έτοιμη να ματαιώσει κάθε αντίσταση και να προελάσει νικηφόρα προς την πόλη……..
Η 6η Μεραρχία απασχόλησε την προσοχή του εχθρού αναζητώντας διέλευση του Αξιού δεκαπέντε μίλια βορειότερα…….Το πρωί της 22ης Οκτωβρίου η Μεραρχία μας (4η) αναχώρησε για τον Αξιό έχοντας εντολή να περάσει από τη Γουμένισσα. Δόθηκαν επαρκείς τροφές, πυρομαχικά και όσους αιχμαλώτους είχαν τα τμήματά μας τους παρέδωσαν στα μετόπισθεν. Ο λόχος του Β(ενετσάνου) Καπετανάκη παρέδωσε 132 αιχμαλώτους μαζί με τον Τούρκο ταγματάρχη….». Ο συγγραφέας παραθέτει και άλλα ενδιαφέροντα στοιχεία.
Ο Κτεναβέας, πριν τον πόλεμο του 1912, το 1908, εξέδωσε τον τόμο «Μεσσηνιακή Επετηρίς», με ενδιαφέροντα κείμενα για την πατρίδα του. Το 1910 την εφημερίδα «Νέος Ταχυδρόμος» και διετέλεσε διευθυντής της ιστορικής εφημερίδας της Καλαμάτας «Θάρρος». Εργάσθηκε σε διάφορες αθηναϊκές εφημερίδες. Αργότερα απεσταλμένος της εφημερίδας “Χρονικά” κάλυψε τα γεγονότα της Μικρασιατικής Εκστρατείας (1919-1922). Τον Δεκαπενταύγουστο του 1921 τραυματίστηκε μαζί με τον συνάδελφό του Κ. Φαλτάιτς που κάλυπτε τα γεγονότα για την εφημερίδα “Εμπρός” από οβίδα που έριξε τουρκικό αεροπλάνο. Μετά τη νοσηλεία τους σε νοσοκομείο επανήλθαν στα καθήκοντά τους (http://edrana.blogspot.com/2016/11/).
Εκτός από τα έργα που προαναφέραμε, κυκλοφόρησε και το βιβλίο του: Αι ελληνικαί κυβερνήσεις, αι εθνικαί συνελεύσεις και τα δημοψηφίσματα : από το 1821 μέχρι σήμερον, Αθήναι 1947.

Ο Βενετσάνος Καπετανάκης, γεννήθηκε στον Αλμυρό Οιτύλου, στη Μάνη, το 1869. Κατατάχτηκε στον Στρατό στις 10 Νοεμβρίου 1886. Ονομάστηκε Ανθυπολοχαγός Πεζικού στις 30 Ιουνίου 1899 και αποστρατεύθηκε το 1922. Συμμετείχε στον πόλεμο 1912 – 1913 ως διοικητής λόχου και στη συνέχεια Τάγματος του 9ου Συντάγματος Πεζικού. Πήρε μέρος στις μάχες Γιαννιτσών, Μανωλιάσης και Κιλκίς. (ΓΕΣ/ΔΙΣ, Φ. 900/94/791218/Σ. 389/16-6-2011).

Στις 19-6-1913 ανέλαβε διοικητής του 4ου Τάγματος του 9ου Συντάγματος της 4ης Μεραρχίας και στις 13-7-1913 του 1ου Τάγματος του ιδίου Συντάγματος (Χρ. Ίντος, 1912, σ. 47, υποσ. 90). Διοικητής της μεραρχίας του και πάλι ήταν ο Μοσχόπουλος, ενώ του Συντάγματός του ο Αρισ. Αναγνωστόπουλος.

Ο Βενετσάνος Καπετανάκης πήρε μέρος και στον Β΄ Βαλκανικό Πόλεμο, στην μάχη του Κιλκίς – Λαχανά, 19-21 Ιουνίου 1913, όπου και τραυματίστηκε. Το γεγονός περιγράφει ο τότε Ανθυπολοχαγός ΠΖ Αριστείδης Ζέρβας σε επιστολή προς τους γονείς του ευθύς μετά την μάχη. Ο Καπετανάκης ήταν γνωστός του ιδίου και της οικογένειάς του.:

“…… Η μάχη δεν ήτο αναίμακτος. Θα αναφέρω ιδιαιτέρως τον θάνατον του γενναίου Ταγματάρχου μας κ. Κουτήφαρη Αντωνίου, καθώς και του Διοικητού του 8ου Συντάγματος, Συνταγματάρχου Καμπάνη. Ετραυματίσθη επίσης ο αγαπητός μας Λοχαγός Βενετσάνος Καπετανάκης, που διοικούσε το 4ο Τάγμα μας. Τον είχαμε γνωρίσει, θυμάστε; Είναι αυτός που παντρεύτηκε τη γειτονοπούλα μας την Αννούλα, του μπάρμπα-Γιάννη του Δουκάκη.

Το ιστορικό κέντρο της Γουμένισσας

Παρακαλώ διαβεβαιώσατε τους εκ μέρους μου ότι ο ίδιος ο Ιατρός που τον εξήτασε μου εβεβαίωσεν ότι το τραύμα του είναι ιάσιμο και ότι λίαν συντόμως θα είνε κοντά τους. Και στην συμπαθεστάτη Αννούλα, να της ειπήτε ότι ο Βενετσάνος θα της γράψει συντόμως και ο ίδιος. Και επειδή αυτό ίσως καθυστερήσει ολίγον, ειπήτε της ότι καθυστερεί γενικώς η αλληλογραφία από τα Νοσοκομεία. Κατά τα άλλα, δεν φαντάζεσθε πόσαι ιστορίαι δόξης κυκλοφορούν εντός του καταυλισμού μας, καθώς αφικνούνται αι ειδήσεις και των λοιπών Σωμάτων.

Αν τας έγραφα όλας, ειλικρινώς, δεν θα ετελείωνεν η επιστολή αύτη. Θέτω λοιπόν τέλος αναγκαστικώς, διαβεβαιώνοντάς Σας ότι εγώ είμαι καλώς και δεν θέλω να ανησυχείτε. Κάμνω το καθήκον μου και το κάμνω μετά προσοχής. Δώσατε την αγάπην μου εις τους αδελφούς και τας αδελφάς μου.

Σας ασπάζομαι σεβασμίως
Ο υιός σας Αριστείδης» (Μάχη Κιλκίς-Λαχανά: Διήγηση Ανθυπολοχαγού (ΠΖ) Αριστείδη Ζέρβα https://cognoscoteam.gr)”.

Αυτά λοιπόν περί των Κτεναβέα και Καπετανάκη, δύο προσώπων που συνδέθηκαν με το μεγάλο γεγονός της απελευθέρωσης του τόπου μας το 1912 από την μακραίωνη σκλαβιά.