ΠΡΟΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΑ ΚΙΝΗΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ
Γράφει ο Χρήστος Π. Ίντος
Από τις μεγαλύτερες επιθέσεις Ελλήνων αρματολών και κλεφτών εναντίον των Οθωμανών ήταν την περίοδο 1710-1711. Σημειώθηκε στα δυτικά του Νομού Κιλκίς, στα ορεινά των Γιαννιτσών (Πάικο) και της Έδεσσας (Βόρρας, Τζένα) με αποτέλεσμα να σημειωθούν πολλές καταστροφές στα χωριά της περιοχής. Τρία χρόνια αργότερα, το 1714, ο Σουλτάνος διέταξε εκστρατεία τακτικού στρατού γενιτσάρων εναντίον των κλεφτών της περιοχής. Ο στρατός του δεν πέτυχε πολλά. Οι κλέφτες συνέχισαν να επηρεάζουν τη δημόσια ζωή του τόπου και πολλές φορές τοποθετούσαν στις διοικήσεις των κοινοτήτων πρόσωπα της επιλογής τους.
Μεγάλες καταστροφές στον χώρο της Μακεδονίας επέφερε η στρατιά του πασά των Ιωαννίνων Αλή Τεπελενλή. Αριθμούσε περισσότερους από 16.000 Τουρκαλβανούς. Ο Αλής επεξέτεινε τη δράση του πέρα από τα όρια της δικαιοδοσίας του έχοντας στόχο να γίνει ο κυρίαρχος και στην Μακεδονία. Ήταν διένεξη μεταξύ Οθωμανών πασάδων. Εξεστράτευσε κατά του αντιπάλου του Ισμαήλ Μπέη των Σερρών. Μεγάλη καταστροφή υπέστησαν τα σώματα των κλεφτών της Μακεδονίας που προσπάθησαν να εμποδίσουν την προέλασή του. Περισσότεροι από οκτακόσιοι πολεμιστές εντάχθηκαν στο στράτευμα του Ισμαήλ. Μεταξύ 1797 και 1804 ο Αλής κατέλαβε τις πόλεις Έδεσσα, Κοζάνη, Βέροια και Νάουσα. Δεν προκάλεσε καταστροφές στην περιοχή Γιαννιτσών σεβόμενος την ιερότητα της πόλης του πολέμαρχου Γαζή Εβρενός. Διερχόμενος πορεύτηκε προς τη Φιλιππούπολη και τη Σόφια.
Η δράση του Νικοτσάρα σε περιοχές του Ν. Κιλκίς
Ο γνωστός καπετάνιος (1771-1807) έδρασε στην κεντρική και τη Βόρεια Ελλάδα, συνεργάστηκε με γνωστούς κλεφταρματολούς της εποχή του και μπήκε στην υπηρεσία των Ρώσων με σκοπό να αγωνισθεί εναντίον των Τούρκων με την υποστήριξή τους. Ήρθε σε συνεννόηση με το Ρώσο ναύαρχο Σενιάβιν, συγκέντρωσε 550 άνδρες, όρισε υπαρχηγό το Μακεδόνα Καρατάσο έχοντας ως σχέδιο, αφού διασχίσει όλη τη βαλκανική να φθάσει στη Ρωσία. Σε περίπτωση αποτυχίας του ο Σενιάβιν θα τον περίμενε στις εκβολές του Στρυμόνα, στον κόλπο του Ορφανού. Στην περιοχή μας συναντήθηκε με τον υπασπιστή του Βαλή της Θεσσαλονίκης και του ζητήθηκε να μεταβεί στην πόλη. Αντιλαμβανόμενος πως κάτι από τα σχέδιά του έχουν αντιληφθεί οι εχθροί “……κατεβίβασε εν ακαρεί τα τουρκικάς σημαίας (πορεύονταν με αυτές για να παραπλανήσει τους εχθρούς)και αναπετάσας αναφανδόν την προσφιλή του Σταυρού σημαίαν απεδίωξεν υπεριφάνως τον σερδάρην…….”. Όπως ήταν επόμενο κατέφθασαν τουρκικές δυνάμεις για να τον συλλάβουν αλλά και εκείνος είχε ετοιμασθεί για μάχη..…
Τι έχουν της Ζίχνας τα βουνά και στέκουν μαραμένα;
Μήνα χαλάζι τα βαρεί, μήνα βαρύς χειμώνας;
Ουδέ χαλάζι τα βαρεί, ουδέ βαρύς χειμώνας,
ο Νικοτσάρας πολεμάει, με τρία βιλαέτια ……
Στράτευση ανδρών του καζά Αβρέτ Χισάρ το 1810
Το 1810 οι Ρώσοι είχαν εισβάλει στην περιοχή της Πλεύνας, στη σημερινή Βουλγαρία. Προξένησαν καταστροφές. Πολλοί κάτοικοι εκπατρίστηκαν, άλλοι αιχμαλωτίστηκαν. Η κατάσταση ανησύχησε την Υψηλή Πύλη. Με φιρμάνι του ο Σουλτάνος διέταξε τον μουτεσελίμη Θεσσαλονίκης Γιουσούφ μπέη να στρατολογήσει στρατεύματα από την περιοχή των καζάδων της Κεντρικής Μακεδονίας και να τους θέσει στη διάθεση του Βεζίρη του Βιδινίου Βελή Ουδίν.
Τέσσερεις χιλιάδες άνδρες επιστρατεύτηκαν από την περιοχή της Θεσσαλονίκης, χίλιοι πεντακόσιοι από την περιοχή (Γενιτσέ Βαρδάρ) Γιαννιτσών και άλλοι τόσοι από τον καζά Αβρετ Χισάρ (Γυναικόκαστρου – Κιλκίς). Όλοι οδηγήθηκαν στα βόρεια της Βαλκανικής, διότι, όπως αναφέρονταν στο φιρμάνι, “… ο υπέρ πίστεως αγών είναι επιβεβλημένους δι΄ όλους και συνεπώς πρέπει πας, ο δυνάμενος να κρατήσει ξίφος εις τας χείρας του, να αρπάσει αμέσως το ξίφος και το τουφέκιόν του και να σπεύσει εις την κατεύθυνση του ιερού αγώνος εναντίον του εχθρού …”.Το έγγραφο είχε ημερομηνία 13 Νοεμβρίου 1810. Δεν θα αναφερθούμε σε λεπτομέρειες του πολέμου εκείνου, είναι γεγονός πως τότε και μετέπειτα έγιναν βίαιοι εξισλαμισμοί κατοίκων των περιοχών που προαναφέρθηκαν.
(Από το βιβλίο, Η περιφερειακή Ενότητα Κιλκίς στα χρόνια της σκλαβιάς και η Επανάσταση του 1821 στη Μακεδονία, έκδοση του Συλλόγου Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Παιονίας, Γουμένισσα 2021.)
