Παλιά καταστήματα της Γουμένισσας

Καφενείο Νικ. Δελιούση, όπου και ένστολος με στολή Μακεδονομάχου, (πηγή, Κιβωτός Γουμένισσας)

Γράφει ο Χρήστος Π. Ίντος

Κατάστημα με πολύτιμο θησαυρό
Στην κεντρική πλατεία, γωνία των οδών Μεγάλου Αλεξάνδρου και Κουντουριώτη, όπου σήμερα το ΚΑΠΗ, ως την περίοδο του εμφυλίου υπήρχε ωραία παραδοσιακή κατοικία, κτήμα της οικογένειας Βασιλείου. Το ισόγειο κατάστημα που λειτούργησε έναν και πλέον αιώνα, άλλαξε κατά καιρούς χρήση. Υπήρξε κρεοπωλείο, με σφαγή ζώων επί του διερχομένου έμπροσθεν της εισόδου υδραύλακος, παντοπωλείο, καφενείο κ. ά. Στον γωνιακό τοίχο και αριστερά της εισόδου ήταν εντοιχισμένη περίτεχνη κρήνη από πωρόλιθο, γνωστή ως “βρύση Βασιλείου”. Πάνω από τον κρουνό δέσποζε λαξευμένη πρόταση:

“Πολύτιμος θησαυρός ο φίλος”
Λέγεται, πως αναγράφονταν και το έτος κατασκευής: 1854. Η πληροφορία δεν διασταυρώνεται αλλά ότι εκεί σύχναζαν παρέες φίλων δεν το αμφισβήτησε κανείς. Στη δύνη του εμφυλίου το ακίνητο, όπως και πολλά άλλα παρακείμενα, έγιναν παρανάλωμα του πυρός. Εξέλειπε το κτίσμα, διαλύθηκε και η συντροφιά των φίλων. Πέρασαν είκοσι και πλέον χρόνια και στη θέση του ορθώθηκε κοινοτικό κατάστημα φιλοξενώντας στο ισόγειο βιβλιοθήκη, τον σύλλογο “Παίονες” και δεκαετίες τώρα το ΚΑΠΗ. “Τα πάντα ρει”.

Η πλατεία Μακεδονομάχων Γουμένισσας τη δεκαετία του 1960. Αριστερά το καφενείο ΕΘΝΙΚΟΝ του Ν. Δελιούση, (πηγή, Κιβωτός Γουμένισσας)

Καφενείο, ταβέρνα και λέσχη
Στη γωνία των οδών Φιλίππου και Κουντουριώτη, στην πρόσοψη της κατοικίας Καλδή προς την πλατεία, τη δεκαετία του 1920 κατασκευάστηκε κατάστημα. Λειτούργησε πάντα ως καφενείο ή ταβέρνα. Στο διάβα ενός αιώνα άλλαξε πολλές φορές χέρια και επωνυμία. Σήμερα είναι καφετέρια. Από τα χαρακτηριστικότερα ονόματά του ήταν το:
“ΛΕΣΧΗ ΤΩΝ ΚΥΝΗΓΩΝ”
Εκτός από τους κυνηγούς σύχναζαν πολλοί άλλοι, λόγω της θέσης, της ευρυχωρίας και των εκάστοτε αφεντικών του. Ένας από αυτούς, ήταν γαμπρός της οικογένειας των ιδιοκτητών, ο Λιούκας. Ευγενικός και καλοσυνάτος εξυπηρετούσε όλους. Πάντα έτοιμος να ανταποκριθεί στις παραγγελίες. Οι θαμώνες χωρατατζήδες, δεν ήταν μόνο κυνηγοί που έλεγαν ιστορίες με ουρές αλλά και άλλοι καφενόβιοι, μυθοπλάστες και παραμυθάδες. Από αυτούς το όνομα του καφετζή πέρασε σε άσμα. Παραγγέλλοντας τραγουδούσαν:
Φέρε Λιούκα, φέρε Λιούκα, ……. νέμα πάρι, νέμα πάρι = δεν υπάρχουν λεφτά,
και πολλά αθυρόστομα. Υποτίθεται, πως ο καφετζής, ως ξενόφερτος, δεν γνώριζε την ντοπιολαλιά. Εκτελούσε την παραγγελία αγνοώντας, αν θα εισπράξει τα οφειλόμενα. Πολλά τα γκαρσόνια που δούλεψαν εκεί. Ένα από αυτά, ζαλισμένο από το πλήθος των παραγγελιών καφέ, σκέτο, με ολίγη, βαρύ, με καϊμάκι κλπ αναφώνησε την ατάκα: “Οι γυναίκες σας δεν ξέρουν μα κάνουν καφέ στο σπίτι και έρχεστε εδώ;”

Κεντρική πλατεία Γουμένισσας, αρχή οδού Ε.Βενιζέλου μεταπολεμικά. Αριστερά το αναψυκτήριο και δεξιά το κτήριο που στεγάστηκε η λέσχη Φιλελευθέρων την δεκαετία του 1920 (πηγή Κιβωτός Γουμένισσας)

Και άλλη λέσχη …… πολιτική, κομματική …
Μια άλλη γωνία της πλατείας, εκείνη στη συμβολή των οδών Ελ. Βενιζέλου και Γαπετάν Γκόνου, παλιά Β΄ Σώματος Στρατού, καταλαμβάνεται από οίκημα με νεοκλασικά χαρακτηριστικά και που δεν είναι βέβαια στην καλύτερη που θα έπρεπε κατάσταση, τουλάχιστον εξωτερικά. Πολύ παλιά μαζί με παρακείμενα κτίσματα ήταν χάνι, αργότερα άλλαξε χρήση, κτίστηκε το ισόγειο και πολύ μετά ο όροφος. Έχει δική του ενδιαφέρουσα ιστορία. Στον όροφο στεγάστηκε ο έπαρχος Παιονίας, την κατοχή ο Γερμανός φρούραρχος, μεταπολεμικά οδοντιατρεία και από το μπαλκόνι του εκφωνήθηκαν ποικίλοι λόγοι απευθυνόμενοι στους κατοίκους της κωμόπολης και της Παιονίας.
Στο ισόγειο κατά καιρούς λειτούργησε κατάστημα: Υποδημάτων, υφασμάτων, ειδών προικός, ζυθεστιατόριον, καφενείον, εστιατόριον, όπως και σήμερα κ. ά. Στα τέλη της δεκαετίας του 1920, μαζί με το λειτουργούν τότε καφενείο, στεγάστηκε η τοπική Λέσχη Φιλελευθέρων, την πλαισίωναν γνωστά ονόματα της τοπικής κοινωνίας. Ένα Σάββατο, πιθανόν την προεκλογική περίοδο του 1928, και ενώ ήταν σε εξέλιξη η λαϊκή αγορά και στον προ του καταστήματος χώρο πολλά φορτωμένα ζώα με ξύλα προς πώληση από κατοίκους των ορεινών χωριών του Πάικου, ξέσπασε πολιτικός καυγάς μεταξύ κομματικών αντιπάλων. Οι απλές χειρονομίες έγιναν χειροδικίες, ακολούθησαν δαρμοί με κύρια μέσα τα φορτώματα των ξύλων. Ζώα φοβισμένα έτρεχαν στους δρόμους, άνθρωποι αλληλοδιαπληκτίζονταν, το παζάρι χάλασε, κεφάλια άνοιξαν και πολλά άλλα γραφικά. Η λέσχη και ο προ αυτής χώρος πεδίον μάχης! Είναι και αυτό μια ιστορία!

Η γωνία του πάρκου
Το ιστορικό διδακτήριο της κωμόπολης μέχρι τη δεκαετία του 1960 ήταν ορατό από την κεντρική πλατεία. Δεν παρεμβάλλονταν οικοδομές, των οποίων οι ιδιοκτήτες αγόρασαν το οικόπεδο από το Δημόσιο. Στη θέση τους υπήρχε ωραίο πάρκο δενδρόφυτο με πίστα στο κέντρο και στη βορεινή πλευρά μακρόστενο κτίσμα. Ήταν αναψυκτήριο! Λειτούργησε ως ζαχαροπλαστείο του Αθανασίου Πέτσου, αργότερα μπιραρία, η πρώτη στην περιοχή, του Ιορδάνη Αλαντζίδη. Μεταξύ διδακτηρίου και πάρκου απλώνονταν σχολικός κήπος, εντυπωσιακός με τα παρτέρια και τα εποχικά λουλούδια. Ωραία άπλα για τους θαμώνες του καλοκαιριού, τους επισκέπτες της κωμόπολης και όσους ήθελαν να απολαύσουν την ομορφιά της. Για να δικαιολογήσουν κάποιοι την αλλαγή αισθητικής και του χώρου, έλεγαν “νέοι άνδρες, νέα ήθη”! Εκ του αποτελέσματος μακρόχρονα αποδείχτηκε το νέο χειρότερο από το παλιό!

Ο Απόστολος Πέτσος αγορεύων στο καφενείο της οικίας Καλδή στην κεντρική πλατεία (φ.Χαρίκλειας Πενταρμαλόγλου – Πέτσου)

Άλλη μια γωνιά με ιστορία
Φαίνεται πως πεπρωμένο της κάτω πλατείας, γνωστής στους παλιούς ως “Ντούμτση μπουνάρ”, δηλαδή, “πηγάδι του Δούμτση”, όπου όντως υπήρχε και λειτουργούσε πηγάδι, ήταν να καλλιεργεί πατριωτικά και εθνικά αισθήματα στους κατοίκους και τους θαμώνες της! Στο ωραίο κατάστημα Δελιούση, γωνία των οδών Γιαννιτσών και Εθνικής Αντιστάσεως, που από τη δημιουργία της ως τις μέρες μας τα τοπικά κοινοτικά συμβούλια της άλλαξαν πολλές φορές όνομα, “είσοδος της πόλεως” γαρ, λειτούργησε τη δεκαετία του 1920 σχολή ευρωπαϊκών χορών! Υπεύθυνος και δάσκαλος νέος της εποχής με πολλές γνώσεις στον καλλιτεχνικό και τεχνικό τομέα. Ο Αθανάσιος Παπαστεργίου. Την επόμενη δεκαετία τη σχολή διαδέχθηκε καφενείο του ιδιοκτήτη του ακινήτου, Νικόλα Δελιούση, που το ονόμασε:
“ΤΟ ΕΘΝΙΚΟΝ”
Ευρισκόμενο κοντά στη γειτονιά των μουσικών μπορεί να φανταστεί ο καθείς, τι γλέντια έγιναν εκεί και τι μουσικές τοπικές, βαλκανικές και ευρωπαϊκές ακούστηκαν.
“Εθνικόν” το κατάστημα, “Μακεδονομάχων” η πλατεία από τα μέσα του 1960 με το στήσιμο του ομώνυμου μνημείου και “Εθνικής αντιστάσεως” η κεντρική οδός από τη δεκαετία του 1980 και εντεύθεν. Να το πεπρωμένο της πλατείας που λέγαμε! Και πέρα αυτών, στην ίδια και στο μνημείο της τελούνται η δέηση και η κατάθεση στεφάνων για την απελευθέρωση της κωμόπολης και της επαρχίας της κάθε 23η Οκτωβρίου. Θα μπορούσε να διεκδικήσει μνημείο για την απελευθέρωση η πλατεία 23ης Οκτωβρίου 1912 που έχει και το όνομα και τη χάρη! Ποτέ δεν είναι αργά!

Για να μην αδικήσουμε και άλλα στέκια του πάλαι ποτέ, αφού το ξεκινήσαμε, χρέος και άλλο αφιέρωμα προσεχώς.