ΠΑΛΑΙΟΤΕΡΟΙ ΕΟΡΤΑΣΜΟΙ ΤΟΥ ΔΕΚΑΠΕΝΤΑΥΓΟΥΣΤΟΥ ΣΤΗ ΓΟΥΜΕΝΙΣΣΑ

Γράφει ο Χρήστος Π. Ίντος

Το θρησκευτικό πανηγύρι του Δεκαπενταύγουστου στη Γουμένισσα με επίκεντρο την Ιερά Μονή της Παναγίας ήταν και είναι ίσως το μοναδικό που κρατά τρεις ημέρες. Αρχίζει με τον εσπερινό και την παράκληση 14ης Αυγούστου και καταλήγει με τη λιτανεία της Ιερής Εικόνας μετά τη θεία λειτουργία της 17ης του ίδιου μήνα. Αυτό ισχύει αιώνες στην ιστορική κωμόπολη. Ίσχυσε σε δύσκολες περιόδους, σκλαβιάς, κατοχής, πολέμων. Όλοι σεβάστηκαν την τέλεσή του! Ματαίωση υπήρξε μόνο σε περιόδους πανδημιών.

Παράλληλα με τις θρησκευτικές τελετές από παλιά οργανώνονταν και εκδηλώσεις.  Αγώνες πάλης και χοροί σε παρακείμενο προς τον ναό χοροστάσι, λαϊκά γλέντια στις πλατείες της κωμόπολη και σε ειδυλλιακές τοποθεσίες γύρω από αυτήν. Σχετικές μαρτυρίες διέσωσε η τοπική παράδοση. Έχουμε καταγραφές και δημοσιεύσεις σε έντυπα της εποχής. Μερικές από αυτές:

Διαβάζουμε στο φύλο της εφημερίδας “ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ”, φ. 22.8.1927, σ. 2: “Από την Γουμένιτσαν, Η τριήμερος τοπική εορτή, Η διεξαγωγή εράνου υπέρ των ορφανών, Και χορευτική Εσπερίς”. Πρόκειται για μακροσκελή ανταπόκριση. Μας πληροφορεί: “Με εξαιρετικό κέφι εώρτασεν εφέτος η κωμόπολίς μας την τριήμερον τοπικήν εορτήν της, της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, εις ην προσέδωκεν μεγαλυτέραν ζωηρότητα η πρωτοφανής συρροή ξένου κόσμου εκ Θεσσαλονίκης, Γιαννιτσών και των πέριξ χωρίων…… Τα ξενοδοχεία και τα κέντρα αδυνατούν να περιλάβουν όλον αυτόν τον κόσμον και δια τούτο πολλοί διανυκτερεύουν εις το ύπαιθρον και εις την Εκκλησίαν….”. Αναφέρει, πως η 15η Αυγούστου του έτους εκείνου ξημέρωσε και βρήκε την κωμόπολη πεντακάθαρη και σημαιοστολισμένη.

Η Εικόνα της Παναγίας Γουμενίσσης, (φ. Ι. Μ. Γουμενίσσης)

Η τοπική Φιλόπτωχος Αδελφότης Κυριών και Δεσποινίδων δραστηριοποιήθηκε έντομα για την πραγματοποίηση εράνων και τη συγκέντρωση αγαθών υπέρ των αδυνάτων για την  ημέρα της μεγάλης εορτής. Ήταν περίοδος, που στην περιοχή, όπως και στο μεγαλύτερο μέρος της Ελλάδας, είχαν εγκατασταθεί ομογενείς πρόσφυγες εκριζωμένοι από τις πατρογονικές τους εστίες, τη Μικρά Ασία, τον Πόντο, την Ανατολική Θράκη και την Ανατολική Ρωμυλία. Κάτω από δύσκολες συνθήκες προσπαθούσαν να στήσουν τα νοικοκυριά τους και να συνεχίσουν τη ζωή τους. Η Φιλόπτωχος Αδελφότης Κυριών και Δεσποινίδων Γουμενίσσης ιδρύθηκε το 1920 και αναγνωρίστηκε ως σωματείο το 1921. Στο πανηγύρι του 1927 συνέδραμαν στο έργο της και κυρίες από τα Γιαννιτσά.

Συνεχίζει ο ανταποκριτής: “Το απόγευμα εις την πλατείαν τη συνοδεία εγχωρίων μουσικών οργάνων ευθαλείς νέοι εντόπιοι και ξένοι και καλλιπάρειοι νεάνιδες με τας βαρυτίμους εγχωρίας και ευραπαϊκάς τουαλέτας των εχόρευον… Το απόγευμα όλη αυτή η ανθρωποπλημμύρα εξεχύθη και κατέκλυσε τα εξοχικά κέντρα, όπου εσυνεχίσθη αδιάπτοτον το γλέντι…..”. Κορυφαία εκδήλωση του εορτασμού ήταν ο οικογενειακός χορός που δόθηκε το εσπέρας της ίδιας ημέρας στο εξοχικό κέντρο του Γαϊτάνου.  Παραβρέθηκαν  ο Πρόεδρος της Κοινότητας Γ. Σαμαράς, ο ειρηνοδίκης Γ. Καλογερόπουλος εκπρόσωποι των πολιτικών και στρατιωτικών αρχών.

Το εσπέρας της δεύτερης ημέρας του εορτασμού αφίχθη στην κωμόπολη ο Μητροπολίτης Γιαννιτσών και Γουμενίσσης Σμάραγδος. Την περίοδο 1924-1932  λειτούργησε η προσωποπαγής Μητρόπολη Γιαννιτσών και Γουμενίσσης που την υπηρέτησαν οι Μητροπολίτες Σμάραγδος Χατζηευσταθίου (1924-1927) και  Βασίλειος Παπαδόπουλος (1928-1932). Ο Μητροπολίτης Σμάραγδος χοροστάτησε στη λειτουργία της τρίτης ημέρας και ακολούθησε μεγαλοπρεπής λιτανεία της Εικόνας της Θεοτόκου “…κατά την οποίαν παρευρέθησαν χιλιάδες ευλαβών προσκυνητών…”. Επικράτησε υποδειγματική τάξη χάρις στα μέτρα της Αστυνομίας.  Ιδιαίτερα συγχαρητήρια εκφράστηκαν από τις Αρχές στους κατοίκους Γουμενίσσης “…δια την επιδειχθείσαν φιλοξενείαν προς τους απειροπληθείς επισκέπτας.”

Στις αρχές της δεκαετίας του 1950 ο ναός της Παναγίας Γουμενίσσης περιήλθε στο καθεστώς Μονής με ενέργειες του επιχώριου Μητροπολίτη Πολυανής και Κιλκισίου κυρού Ιωακείμ Σμυρνιώτη (1945-1965). Ήδη η Γουμένισσα και η επαρχία της από το 1941 άνηκε στη Μητρόπολή του. Εκ των Ηγουμένων που υπηρέτησαν στη Μονή ήταν ο Αρχιμανδρίτης Χρυσόστομος Ανδριανόπουλος. Διασώθηκε πρόγραμμα των ακολουθιών του Δεκαπενταύγουστου έτους 1955, το οποίο υπογράφει ο ίδιος, με συνημμένο διάγραμμα διάταξης της πομπής της λιτανείας. Όπως κάθε χρόνο έτσι τον Αύγουστο του 1959 εξέδωσε ανακοίνωση τέλεσης του πανηγυριού. Φιλοξενήθηκε στον τύπο της Θεσσαλονίκης.

Η Ιερά Μονή Παναγίας Γουμενίσσης και το Επισκοπείο

“ΠΑΝΗΓΥΡΙΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΓΟΥΜΕΝΙΣΣΗΣ: Το Σάββατον εορτήν της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, θέλει εορτάσει επί τριήμερον μεγαλοπρεπώς η νεοσυσταθείσα Ιερά Μονή Παναγίας Γουμενίσσης. Την 17ην θέλει αφιχθή ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Πολυανής και Κιλκισίου  κ. Ιωακείμ, όστις θα τελέσει και την θείαν λειτουργίαν πλαισιούμενος από όλον τον κλήρον της επαρχίας Παιονίας. Μετά το πέρας της θείας λειτουργίας θα επακολουθήση η περιφορά ανά την κωμόπολιν της αγίας και θαυματουργού εικόνος της Θεομήτορος, τμήμα στρατού θα αποδώση τας κεκανονισμένας τιμάς. Παρακαλούνται όθεν οι φιλέορτοι χριστιανοί, όπως τιμήσωσι την πανήγυριν”, (Μ. φ. 13.8.1959, σ. 2).

Στο πανηγύρι του 1961 δραστηριοποιήθηκε και το τοπικό Τμήμα Προσκόπων. Διοργάνωσε αθλητικούς αγώνες μεταξύ των οποίων και παλαιστικούς. Προσκλήθηκε η ομάδα παλαιστών του Βυζαντινού Αθλητικού Ομίλου (ΒΑΟ) Θεσσαλονίκης. Την ομάδα συμμετείχαν επώνυμοι αθλητές. Την συνόδευσαν στη Γουμένισσα ο προπονητής Βαγιάνος και ο προπονητής της Εθνικής Παλαιστικής Ελλάδος Νασού Ακάρ. Μετά το πέρας των αγώνων τους απονεμήθηκε βαρύτιμο κύπελλο που αθλοθέτησαν οι έμποροι της Γουμένισσας Ιορδάνης Ιακωβίδης και Χρήστος Καμπούρης. Στη συνέχεια σε κεντρικό κατάστημα παρατέθηκε πλούσιο γεύμα, (Μ. φ. 18.8.1961, φ.4).

Αυτά τα ελάχιστα από εορτασμούς του Δεκαπενταύγουστου στη Γουμένισσα κατά το παρελθόν. Η Εκκλησία είχε πάντα σταθερά την τέλεση του θρησκευτικού μέρους του πανηγυριού. Αναβαθμίστηκε ακόμη περισσότερο με την ίδρυση το 1991 της Ιεράς Μητροπόλεως Γουμενίσσης, Αξιουπόλεως και Πολυκάστρου.

Οι πολιτιστικές και αθλητικές εκδηλώσεις του Δεκαπενταύγουστου στη Γουμένισσα  αναδιοργανώθηκαν το 1976 από τον τοπικό Πολιτιστικό Σύλλογο “ΟΙ ΠΑΙΟΝΕΣ” και έλαβαν την επωνυμία “ΘΕΟΤΟΚΕΙΑ” προς τιμή της Παναγίας. Υιοθετήθηκαν από την τοπική Κοινότητα, τους μετέπειτα Δήμους (Γουμενίσσης, Παιονίας) και τους τοπικούς φορείς. Επί πενήντα περίπου χρόνια αποτελούν κορυφαίο θρησκευτικό και πολιτιστικό γεγονός για την κωμόπολη και την επαρχία της.