Οι εκλογές της 31ης Μαΐου 1915 και ο Γουμενισσιώτης βουλευτής Κωνσταντίνος Παζαρέντσης

Γράφει ο Χρήστος Π. Ίντος

α. Το ιστορικό πλαίσιο της εποχής

Το 1914 κηρύχθηκε ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος και ο κόσμος σταδιακά διαμοιράστηκε σε δύο στρατόπεδα. Από τη μια η “Εγκάρδια Συνεννόηση ή Αντάντ”  (Αγγλία, Γαλλία, Ρωσία κλπ) και από την άλλη η “Τριπλή Συμμαχία” (Γερμανία, Αυστροουγγαρία, Ιταλία κλπ).

Στην Ελλάδα ανάμεσα στην Πολιτειακή και την Πολιτική ηγεσία, τον Βασιλιά Κωνσταντίνο και τον Πρωθυπουργό Ελευθέριο Βενιζέλο, υπήρξε διάσταση απόψεων για την επιλογή της στάσης της χώρας την δύσκολη εκείνη περίοδο. Ο πρώτος υποστήριζε την ουδετερότητα και ο δεύτερος την ένταξη στο πλευρό των δυνάμεων της ΑΝΤΑΝΤ. Η κατάσταση που διαμορφώθηκε οδήγησε στον γνωστό εθνικό διχασμό με πολλά επακόλουθα στη συνέχεια. Για τον διχασμό εκείνο έχει γίνει πολύς λόγος από τους ιστορικούς από τότε και ως σήμερα.

Η χώρα τον Μάιο του 1915 οδηγήθηκε σε εθνικές εκλογές, τις οποίες διεξήγαγε η διορισμένη από τον Βασιλιά Κυβέρνηση του Δημητρίου Γούναρη. Κύριοι πολιτικοί αντίπαλοι ήταν το Κόμμα των Φιλελευθέρων υπό τον Ελ. Βενιζέλο και ο Κυβερνών Συνασπισμός στον οποίο συμμετείχαν τα Κόμματα: Εθνικοφρόνων Δ. Γούναρη, Νεωτεριστικόν Γ. Θεοτόκη, Νεοελληνικόν Δ. Ράλλη, Εθνικόν Κ. Μαυρομιχάλη, Προοδευτικόν Ν. Δημητρακόπουλου και Φεντερασιόν. Συμμετείχαν και ανεξάρτητοι υποψήφιοι.

Το χαρακτηριστικό των εκλογών που διενεργήθηκαν στις 31 Μαΐου 1915 ήταν η συμμετοχή για πρώτη φορά σε εθνικές εκλογές ψηφοφόρων από τις περιοχές  που απελευθερώθηκαν την περίοδο 1912-1913: Μακεδονία, Ήπειρο, Κρήτη και Νησιά του Αιγαίου. Η χώρα διαμοιράστηκε σε 19 εκλογικές περιφέρειες, το εκλογικό σύστημα ήταν πλειοψηφικό και ο τρόπος ψηφοφορίας έγινε με σφαιρίδιο. Οι εγγεγραμμένοι στους εκλογικούς καταλόγους ήταν 1.300.000 και ψήφισαν 687.000.

Οι Φιλελεύθεροι υπερίσχυσαν και με καθυστέρηση, λόγω ασθένειας του Βασιλιά, αυτή η δικαιολογία προβλήθηκε, η νέα Κυβέρνηση ανέλαβε καθήκοντα στις 10 Αυγούστου 1915. Δεν μακροημέρευσε, διότι ο Πρωθυπουργός ενταγμένος στο πλευρό της ΑΝΤΑΝΤ επέτρεψε την είσοδο στη χώρα των δυνάμεών της και αποπέμφθηκε από τον ανώτατο άρχοντα. Διορισμένη Κυβέρνηση υπό τον Στέφανο Σκουλούδη ανέλαβε τη διεξαγωγή νέων εκλογών στις 6 Δεκεμβρίου του ιδίου έτους.

β. Η Υποδιοίκηση Γουμενίσσης και ο βουλευτής Κωνσταντίνος Παζαρέντσης

Η επαρχία Γουμενίσσης, χαγιγιέ της περιόδου της τουρκοκρατίας, μέχρι το 1918 άνηκε στην υποδιοίκηση (καζά) Γιαννιτσών που με τη σειρά της υπάγονταν στην Γενική Διοίκηση Μακεδονίας με έδρα τη Θεσσαλονίκη. Κάτοικοι της Γουμένισσας και της επαρχίας της ψήφισαν τον Μάιο του 1915 για την εκλογή βουλευτών της Θεσσαλονίκης για πρώτη φορά. Μεταξύ των υποψηφίων των Φιλελευθέρων στην εκλογική τους περιφέρεια ήταν ο γιατρός από τη Γουμένισσα Κωνσταντίνος (Κωστάκης) Παζαρέντσης. Εκλέχτηκε, αν και στην περιφέρειά του υπερίσχυσε το Λαϊκό Κόμμα του Δ. Γούναρη, ο οποίος ηγούνταν του Κυβερνητικού Συνασπισμού.

Ο νεοεκλεγείς βουλευτής στηρίχθηκε από τους Φιλελεύθερους της Θεσσαλονίκης και την αντίστοιχη ομάδα της Γουμένισσας που την συγκροτούσαν συμπατριώτες του. Σύμφωνα με τα αρχεία της Βουλής των Ελλήνων εξελέγη βουλευτής την Κ΄ περίοδο, 31/5/1915-29/10/1915. Στο σχετικό Μητρώο φέρει αα 1152, χωρίς καμία άλλη πληροφορία (πατρώνυμο, τόπο καταγωγής, ηλικία κλπ) στις στήλες του εν λόγω βιβλίου (Μητρώο της Βουλής των Ελλήνων).

Από δημοσίευμα της εποχής διαπιστώνεται πως κατά της εκλογής του, όπως και άλλων εκλεγέντων στην Περιφέρεια Θεσσαλονίκης, υποβλήθηκε από αντιπάλους του ένσταση. Διαβάζουμε σχετικά : “Το διατακτικόν του Εκλογοδικείου δια την εκλογήν Θεσσαλονίκης έχει ως ακολούθως: Δια ταύτα διατάσσει αποδείξεις και δια μαρτύρων εξεταστέων εντός 20 ημερών από της δημοσιεύσεως της παρούσης επί των εξής θεμάτων: Εάν ο εκλεγείς βουλευτής Κ. Παζαρέντσης κατώκει εν Γουμενίτση ή εν άλλω τινί μέρει των προσαρτηθεισών χωρών ων εκεί μονίμως εγκατεστημένος κατά τον χρόνον υπογραφής της Ελληνοτουρκικής Συνθήκης …”, (εφ. ΣΚΡΙΠ, 23-7-1915, σ. 4).

Ακολούθησαν οι εκλογές του Δεκεμβρίου του 1915 από τις οποίες απείχαν οι Φιλελεύθεροι και δεν ήταν υποψήφιος ο Γουμενισσιώτης. Μετά τις πολλές περιπέτειες του τόπου που ακολούθησαν και τις παρεμβάσεις στα εσωτερικά ζητήματα της χώρας της Αντάντ, παραίτηση του Βασιλιά Κωνσταντίνου, ανάληψη των καθηκόντων από τον πρίγκιπα Αλέξανδρο, με διάταγμα επανήρθαν τα μέλη της Βουλής που είχαν εκλεγεί στις 31 Μαΐου 1915. Ο Κ. Παζαρέντσης ήταν βουλευτής και την περίοδο 12/7/1917 έως 10/9/1920. Το νομοθετικό σώμα της περιόδου εκείνης έμεινε γνωστό στην ελληνική ιστορία με το σκωπτικό όνομα “Η Βουλή των Λαζάρων”.

Μετά τη λήξη του Α΄ Παγκοσμίου (1914-1918), τα γεγονότα του 1919 και την έναρξη της Μικρασιατικής Εκστρατείας, η αντιπαράθεση των κομμάτων βρίσκονταν στο αποκορύφωμά της. Προκηρύχθηκαν εκλογές για την 1η Νοεμβρίου 1920. Η Γουμένισσα και η επαρχία της από το 1918 υπάγονταν πλέον στον Ν. Πέλλης. Ο Οκτώβριος του 1920 ήταν περίοδος έντονου πολιτικού αγώνα κυρίως ανάμεσα στα κόμματα των Φιλελευθέρων και των Λαϊκών. Διαβάζουμε στην εφ. “ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ” στις 10-10-1920, σ. 1 και στο κύριο άρθρο “Ο Φιλελευθερισμός ανά την Μακεδονία”: “….Χθες, όπως προαναγγείλαμεν, αναχώρησαν εις Γκουμέντζαν οι υποψήφιοι του Ν. Πέλλης κ. κ. Γρηγοριάδης, Καραμανώλης και Φιλιππίδης. Αναχωρεί εκεί και ο κ. Παζαρέντσης, εκ των στυλοβατών του φιλελευθερισμού εν τη περιοχή Γουμέντζης. Ο κ. Γρηγοριάδης θα ομιλήσει την Κυριακήν εις τον λαόν της Γουμέντζης, αναπτύσσων το πρόγραμμα της Κυβερνήσεως των Φιλελευθέρων. Θεωρείται βέβαιον ότι η Γουμέντζα θα επιφυλάξει ενθουσιώδη υποδοχήν εις τους υποψηφίους μας…..”.     

Στις εκλογές που διενεργήθηκαν την 1η Νοεμβρίου 1920 οι Φιλελεύθεροι ηττήθηκαν. Η αντιπαράθεση μεταξύ νικητών και ηττημένων ήταν μεγάλη και πολλές φορές ανεξέλεγκτη. Ο Κ. Παζαρέντσης μετέβη στη Σερβία μέχρι την εκτόνωση της  κατάστασης. Μαζί του η καταγόμενη από τη Σύρο σύζυγός του και η κόρη του Ευφροσύνη, βρέφος τότε. Τελικά η οικογένειά του παρέμεινε εκεί, όπου ο ίδιος άσκησε την ιατρική. Η κόρη του εξελίχθηκε σε σπουδαία φιλόλογο και ιστορικό φθάνοντας ως τη θέση καθηγήτριας του Πανεπιστημίου του Βελιγραδίου.

Επίλογος

Από την Υποδιοίκηση Γουμενίσσης και την μετέπειτα επαρχία Παιονίας, κατά περιόδους μέχρι και τη δεκαετία του 1960 εξελέγησαν έξι (6) βουλευτές, υποψήφιοι διαφόρων κομμάτων. Από την μεταπολιτευτική περίοδο και εντεύθεν από την Παιονία δεν  ανεδείχθη κανείς βουλευτής…….. !