Ο Όσιος Γεράσιμος ο υμνογράφος και η Παναγία Γουμενίσσης

Γράφει ο Χρήστος Π. Ίντος

Με απόφαση της Αγίας και Ιεράς Συνόδου του Οικουμενικού Πατριαρχείου στις 10 Ιανουαρίου 2023 στο αγιολόγιο της Ορθόδοξης Εκκλησίας αναγράφηκε το όνομα του μακαριστού Γέροντος Γερασίμου του Μικραγιαννανίτου (1904;-1991). Ημέρα εορτασμού της μνήμης του ορίστηκε η 7η Δεκεμβρίου κατά την οποία άφησε την τελευταία του πνοή και παρέδωσε το πνεύματα στον Θεό. Θεωρείται ένας από τους μεγάλους υμνογράφους της Εκκλησίας μας.

Γεννήθηκε στη Δρόβιανη της επαρχίας Δέλβινου της Βορείου Ηπείρου. Μετά τα εγκύκλια μαθήματα στην γενέτηρά του, πήγε κοντά στον πατέρα του που εργάζονταν στον Πειραιά. Αργότερα μετακόμισαν στην Αθήνα και φοίτησε σε Γυμνάσιο και Ανώτερη Σχολή. Έχοντας τη θεία κλήση, το 1923 πήγε στη Μικρά Αγία Άννα του Αγίου Όρους. Στις 20 Οκτωβρίου 1924 εκάρει Μοναχός και διήλθε τον βίο του στο Αγιώνυμο Όρος.

Κτήτορας ναών, υπηρέτησε βιβλιοθηκάριος και τυπικάρης. Συνέταξε καταλόγους χειρόγραφων κωδίκων της βιβλιοθήκης του Κυριακού της Σκήτης της Αγίας Άννας, οι οποίοι δημοσιεύθηκαν. Συνέταξε περισσότερες από δύο χιλιάδες ιερές ακολουθίες με θεόπεμπτη ποιητική και υμνογραφική έμπνευση. Το 1968 τον τίμησε η Ακαδημία Αθηνών με αργυρό μετάλλιο.

Το εξώφυλλο της ακολουθίας για την Παναγία Γουμενίσσης που έγραψε ο υμνογράφος Όσιος Γεράσιμος Μικραγιαννανίτης, (αρχείο Χ. Ίντου).

Το 1975 ο οδοντίατρος Γουμένισσας Δημήτριος Λάμπρου συνέταξε και δημοσίευσε το χρονικό της κλοπής και επανεύρεσης κατά το έτος εκείνο της Εικόνας της Παναγίας Γουμενίσσης. Το 1976 με εισήγηση του επιχώριου Μητροπολίτη (1974-1991) Πολυανής και Κιλκισίου κυρού Αμβροσίου Στάμενα (1922-2008) προς την Ιερά Σύνοδο της Εκκλησίας της Ελλάδος ο Ι. Ν. Παναγίας Γουμενίσσης περιήλθε σε καθεστώς Ιερού Προσκυνήματος (ΦΕΚ 281/1-11-1976/τ. Α΄).

Την περίοδο 1976-1978 δημοσιεύσαμε στο περιοδικό “Μακεδονική Ζωή” της Θεσσαλονίκης και στην εφημερίδα “Μαχητής του Κιλκίς” κείμενα σχετικά με τη Γουμένισσα και τον εκεί Ναό της Παναγίας. Τα κείμενα των Δ. Λάμπρου και Χρ. Ίντου ο Μητροπολίτης τα έστειλε στον Γέροντα Γεράσιμο Μικραγιαννανίτη για να συντάξει ακολουθία “εις ανάμνησιν της ευρέσεως και επανενθρονίσεως της αγίας και ιεράς Εικόνος της Παναγίας Γουμενίσσης”.

Το 1979 η ακολουθία ήταν έτοιμη μαζί με παρακλητικό κανόνα. Εγκρίθηκε από την Ιερά Σύνοδο της Εκκλησίας της Ελλάδος στην 123η συνεδρία της 11ης-12-1979, η οποία κοινοποιήθηκε στον Μητροπολίτη με το υπ. αριθμ 3930/8-1-1980 έγγραφο. Προλογικά στην ακολουθία σημειώνεται: “Τη Α΄ Κυριακή του Μαρτίου, σύναξιν επιτελούμεν εις τιμήν και μνήμην της Υπεραγίας Δεσποίνης ημών Θεοτόκου και Αειπαρθένου Μαρίας της επονομαζομένης “Γουμενίσσης”, ης η θαυματουργός Εικών εύρητε εν τη Γουμενίσση της επαρχίας Παιονίας Κιλκίς, έτι δε μνείαν ποιούμεν της ανευρέσεως της Αγίας ταύτης Εικόνος”.

Ο Μητροπολίτης κυρός Αμβρόσιος Στάμενας (1922-2008), (αρχείο Χρ. Ίντου)

Η ακολουθία μαζί με τα ιστορικά στοιχεία που προαναφέραμε και με επιμέλεια του αειμνήστου Γουμενισσιώτη, γραμματέα της Μητροπόλεως Πολυανής και Κιλκισίου Ιωάννη Αλτίκη, εκδόθηκαν από το Ιερό Προσκύνημα. Η αρχική έκδοση δεν είχε πρόλογο. Ακολούθησε δεύτερη στην οποία προστέθηκε κείμενο του αείμνηστου ποιμενάρχη. Ευχαριστούσε την Παναγία Γουμενίσσης, τον Όσιο πατέρα Γεράσιμο Μικραγιαννανίτη και εκείνους που φρόντισαν για την περισυλλογή και επιμέλεια των ιστορικών στοιχείων.

Η ακολουθία περιλαμβάνει μέρη για τον Μικρό Εσπερινό, τον Μεγάλο Εσπερινό, τον Όρθρο και τη Θεία Λειτουργία. Ο Όσιος Γεράσιμος συνέταξε και παρακλητικό κανόνα για την ίδια Παναγία. Σε όλα τα μέρη της ακολουθίας και του Παρακλητικού Κανόνα οι ύμνοι πολλοί και πολλές η αναφορές στην Παναγία, την κωμόπολη της Γουμένισσας και την επαρχία Παιονίας. Ελάχιστο δείγμα τα παρακάτω:

σκυνήματος Παναγίας Γουμενίσσης ά. έ, (αρχείο Χ. Ίντου)

“Την θείαν Εικόνα σου, ήν εδωρήσω ημίν, προσφόρως Γουμένισσαν, εν ευλαβεία πολλή, καλούμεν Πανύμνητε, ταύτην δε προσκυνούντες, χαριστήριον ύμνον, άδομέν σοι Περθένε, και πιστώς εκβοώμεν. Χαίρε, Κεχαριτωμένη, ο Κύριος μετά σου”.

“Της Θεοτόκου τη παντίμω Εικόνι, της Γουμενίσσης ο Χριστώνυμος δήμος, προσπέσωμεν κραυγάζοντες εκ βάθους ψυχής. Δέσποινα Γουμένισσα, από πάσης ανάγκης, λύτρωσαι τους σπεύδοντας, τη θερμή αρωγή σου, και τω παρόντι κλήρω σου Αγνή, δίδου ειρήνην, και χάριν και έλεος”.

“Σύμπασα Γουμένισσα πίστει θερμή, και της Παιονίας οι κάτοικοι, περικυκλούντες, το εκτύπωμα το σον, την παρά σου αιτούμεθα, Δέσποινα, πλουσίαν αντίληψιν”.

Ο Μέγας Υμνογράφος της Ορθόδοξης Εκκλησίας Γεράσιμος Μικραγιαννανίτης αγιοκατάχτηκε. Έγραψε για την Παναγία και τον τόπο μας. Χρέος η απόδοση τιμής στη μνήμη του στις 7 Δεκεμβρίου και την Α΄ Κυριακή Μαρτίου, κατά την οποία τιμάται στην Ι. Μ. Παναγίας Γουμενίσσης η εύρεση και επανεύρεση της Εικόνα Της. Είναι ο δεύτερος Όσιος στα χρόνια μας που συνδέθηκε με τον τόπο μας μετά τον Όσιο Γεώργιο Καρσλίδη, ο οποίος σύντομο χρονικό διάστημα του βίου του διήλθε στην Παιονία. Σε αυτό αναφερθήκαμε σε δημοσίευμά μας που φιλοξενήθηκε στην εφημερίδα “Μαχητής του Κιλκίς”, φ. 12.11.2019.

Ας πρεσβεύουν υπέρ της ειρήνης του κόσμου, την υγεία και την πρόοδο όλων! Γένοιτο!

Βιβλιογραφία (κατ΄ έτος έκδοσης)
– ΔημήτριοςΛάμπρου, Η Παναγία Γουμενίσσης Κιλκίς, 1975.
– Παναγία η Γουμένισσα, έκδοση Ιερού Προσκυνήματος Παναγίας Γουμενίσσης, άεε.
– Αχιλλέας Ιωαννίδης, Οι ναοί της Παιονίας και η ελληνορθόδοξη παράδοση, Κιλκίς 1983.
– Μητροπολίτης Γουμενίσσης Αξιουπόλεως και Πολυκάστρου κκ Δημήτριος, Η Παναγία η Γουμένισσα, Γουμένισσα 2000.
– Ι. Μ. Χατζηφώτης, Από το Βυζάντιο στο νέο ελληνισμό, Θεσσαλονίκη 2001.
– Χρήστος Π. Ίντος, Η Παναγία της Γουμένισσας, Γουμένισσα 2007.
– Αρθρογραφία μας για την Εικόνα και τον Ναό της Παναγίας Γουμενίσσης από το 1978-2022.
– Σύγχρονα ηλεκτρονικά μέσα, όπου πληροφορίες για τον βίο του Οσίου Γερασίμου του Μικραγιαννανίτου και την απόφαση Αγιοκατάταξής του στις 10 Ιανουαρίου 2023.