Μεγάλη Πέμπτη 31 Μαρτίου 1922 – Ημερομηνία που σημάδεψε τη Γουμένισσα

Γράφει ο Χρήστος Π. Ίντος

Πριν εκατό χρόνια στη Γουμένισσα συνέβη γεγονός που σημάδεψε την τοπική κοινωνία για πολλά χρόνια. Ήταν Μεγάλη Πέμπτη, 31 Μαρτίου 1922, με το παλιό ημερολόγιο (Ιουλιανό).

Δεν ίσχυε το λεγόμενο νέο (Γρηγοριανό). Καθιερώθηκε το 1923 από την Πολιτεία και το 1924 από την ελλαδική Εκκλησία.

Οι περισσότεροι νέοι και οι μεγαλύτερης ηλικίας άνδρες ήταν στο Μικρασιατικό Μέτωπο.

Κόντευαν να συμπληρώσουν τέσσερα χρόνια (1919-1922) στον στρατό. Κάποιοι υπηρετούσαν από τον Πρώτο Παγκόσμιο (1914-1918). Οι περισσότερες οικογένειες ζούσαν με φτώχεια, δυσκολίες και βάσανα της καθημερινότητας. Απλοί στρατιώτες και πολίτες, άντρες, γυναίκες, παιδιά δεν μπορούσαν να υποπτευθούν τι θα ακολουθούσε σε λίγους μήνες.

Το δράμα της Μικρασιατικής Καταστροφής!

Μεγάλη Εβδομάδα 1922. Η ατμόσφαιρα βαριά όχι μόνο από το Θείο Δράμα αλλά και από όσα βίωνε η Πατρίδα και ο κόσμος. Μεγάλη Πέμπτη, όπως κάθε χρόνο, έτσι και τότε προσέρχονταν οι πιστοί στη νυχτερινή τελετή των Θείων Παθών και της Σταύρωσης του Κυρίου, στα Δώδεκα Ευαγγέλια, όπως απλά το λένε.

Πολύς ο κόσμος στον Άγιο Γεώργιο. Γέμισε και ο μεγάλος γυναικωνίτης. Όλα ήταν ήρεμα, κατανυκτικά και κατά την ανάγνωση του δευτέρου Ευαγγελίου ακούστηκε η κραυγή “Φωτιά! Φωτιά……!”.

Επικράτησε αναστάτωση.

Ο ιερέας προσπάθησε να συγκρατήσει τον κόσμο. Καλούσε να προσέχουν στις πόρτες, να είναι ψύχραιμοι. Οι υποδείξεις τηρήθηκαν από τους πιστούς στον κυρίως ναό. Αντίθετα τα γυναικόπαιδα στον γυναικωνίτη αναστατώθηκαν.

Όρμησαν στις σκάλες που οδηγούν σε εξόδους προς τους αυλόγυρους στα βόρεια και νότια του ναού. Στη βορινή πλευρά λόγω του συνωστισμού έσπασαν τα ξύλινα κάγκελα της σκάλας και όσοι στηρίζονταν σε αυτά, έπεσαν στο κενό. Έπεσαν και άλλοι, όσοι καταπλακώθηκαν, εξέπνευσαν. Τα θύματα ήταν γυναίκες και παιδιά!

Η κατάσταση που δημιουργήθηκε, περιγράφεται σε τηλεγραφική έκθεση της τοπικής Αρχής προς την Γενική Διοίκηση Μακεδονίας: “ ……. Προχθές Μεγάλην Πέμπτην εσπέραν εις τον εν Γουμενίτση Κεντρικόν Ναόν μετά την ανάγνωσιν του β΄ Ευαγγελίου, εξ ανημμένης λαμπάδος ενηφλέγη μέρος του παρά τον γυναικωνίτην σανιδώματος. Εκ της αναφλέξεως ταύτης προυκλήθη πανικός. Αι γυναίκες αλλοφρονούσαι, έσπευσαν να κατέλθουν αθρόαι δια των δύο κλιμάκων του γυναικωνίτου.

Εκ του υπερβολικού όμως βάρους εθραύσθησαν τα στηρίγματα της μιας κλίμακος, αι δε γυναίκες κατέπεσαν σωρηδόν αι μεν επί των δε εις το λιθόστρωτον εξ ύψους 3 έως 4 μέτρων εις όγκον ολολύζοντα και ορυόμενον. Μετ΄ ολίγον εκ του σωρού ανεσύρθησαν εν μέσω οδυρμών και κοπετών πάντων δεκατέσσερες νεκροί, ήτοι 6 γυναίκες και 8 κορίτσια. Ομοίως ανεσύρθησαν δώδεκα έτεραι τραυματισμέναι, μωλωπισμέναι ή συντεθλασμέναι εκ των οποίων αι 5 βαρέως. Το τραγικόν γεγονός έχει βυθίσει εις απερίγραπτον οδύνην και πένθος την κωμόπολιν Γουμενίτσης.”

Την έκθεση δημοσίευσε τρεις ημέρες μετά, την ημέρα του Πάσχα, 3 Απριλίου 1922, η εφημερίδα “ΝΕΑ ΑΛΗΘΕΙΑ” σε μονόστηλο με τίτλο “ΤΡΑΓΙΚΟΝ ΔΥΣΤΥΧΗΜΑ ΕΙΣ ΤΟΝ ΝΑΟΝ ΓΟΥΜΕΝΙΤΣΗΣ – ΕΙΚΟΣΙΕΞ ΘΥΜΑΤΑ”.

Το βράδυ εκείνης της Μεγάλης Πέμπτης και η επομένη, η Μεγάλη Παρασκευή, ήταν από τις δυσκολότερες στιγμές που ως τότε είχε ζήσει η Γουμένισσα. Δεκατέσσερα τα θύματα από την πρώτη στιγμή που την πιο πένθιμη ημέρα της χριστιανοσύνης οδηγήθηκαν στην τελευταία τους κατοικία. Αν από τις βαριά τραυματισμένες υπέκυψαν και άλλες μετέπειτα, παραμένει άγνωστο. Γεγονός ήταν, πως οι Γουμενισσιώτες είχαν ζήσει μια τραγωδία!

Άνδρες, συγγενείς των θυμάτων υπηρετούσαν στο μέτωπο. Το έργο της ενημέρωσης με γλυκό τρόπο ανέλαβε να το διεκπεραιώσει μία από τις δασκάλες που υπηρετούσε στη Γουμένισσα. Η Ζωή Βαφοπούλου από τη Γευγελή, θεία του μεγάλου ποιητή Γεωργίου Βαφόπουλου.

Η οικογένειά τους μετά το 1913 έζησε στη Γουμένισσα και συνδέθηκε με τους κατοίκους της. Η δασκάλα σε ένα από τα διασωθέντα γράμμα σημείωνε: “…… Μάθετε αγαπητοί ό, τι μεγάλη συμφορά μας ευρήκε, θρηνούμε όλοι τον άδικο χαμό προσφιλών μας προσώπων ….. Κάμετε υπομονή….. Καλήν επάνοδο ….”.

Το γεγονός της συμφοράς δεν ξεχάστηκε εύκολα. Με την πάροδο των χρόνων ο θρήνος έγινε θρύλος. Λέγονταν πολλά για τα αίτια και το αποτέλεσμα του κακού. Γεγονότα πραγματικά και μη.

Πέρασαν εκατό χρόνια!

Η ευχή τότε, μετέπειτα και τώρα ήταν και είναι: Ποτέ, κανείς να μη ζήσει τέτοια γεγονότα.

Σημειώσεις:
1. Το νέο ημερολόγιο (Γρηγοριανό) καθιερώθηκε με απόφαση της Ελληνικής Κυβέρνησης το 1923. Η μετά την 16η Φεβρουαρίου ημέρα του έτους εκείνου ονομάστηκε 1η Μαρτίου. Στην ελλαδική Εκκλησία η καθιέρωση ίσχυσε από την 1η Μαρτίου 1924.
2. Σχετική αναφορά για το ίδιο γεγονός είχαμε το βιβλίο μας, Ο Ιερός Ναός Αγίου Γεωργίου Γουμένισσας, ιστορία – τέχνη – παράδοση, Γουμένισσα 1991, σ. 50-51. Στα μετέπειτα χρόνια εντοπίσαμε τη σχετική έκθεση που παραθέσαμε.
3. Στη φωτογραφία ο ιερός ναός Αγίου Γεωργίου Γουμένισσας παλαιότερα.