Η πρώτη επίσημη ονομασία πλατειών και οδών της Γουμένισσας το 1914, αφιέρωμα στους Μακεδονομάχους (1904-1908) και στους Απελευθερωτές του 1912

22 Οκτωβρίου, 2021

Γράφει ο Χρήστος Π. Ίντος

Μετά την απελευθέρωση της Γουμένισσας και της επαρχίας της στις 23 Οκτωβρίου 1912 από την μακραίωνη σκλαβιά ως αποτέλεσμα της νίκης του ελληνικού στρατού κατά του οθωμανικού στη μάχη των Γιαννιτσών, άρχισε στις απελευθερωμένες πόλεις και κωμοπόλεις της Μακεδονίας η οργάνωση των τοπικών αρχών και των δημοσίων υπηρεσιών. Στην προτεραιότητα αυτή συμπεριλήφθηκε και η Γουμένισσα ως έδρα υποδιοίκησης στα χρόνια της τουρκοκρατίας αλλά και της νέας κατάστασης που διαμορφώθηκε.

Τοποθετήθηκε δημοτική αρχή, υπηρεσία τηλεγραφείου – ταχυδρομείου, οικονομικής υπηρεσίας, επιθεώρησης εκπαίδευσης, ειρηνοδικείου και άλλων βασικών υπηρεσιών για την λειτουργία του Κράτους. Όλων εκείνων, που μετά εκατό χρόνια, στις αρχές του 21ου αιώνα, θα της αφαιρεθούν και θα μεταφερθούν σε άλλες έδρες με την αιτιολογία “… αυτό επιβάλλουν ο εκσυγχρονισμός και των νέα δεδομένα στην κοινωνία και στη χώρα ….”. Έτσι παραγκωνίστηκε και παραγκωνίζεται ένας ιστορικός τόπος που για αιώνες μέσα στη μαύρη σκλαβιά κράτησε ακμαία την ελληνική συνείδηση και τον πόθο της ελευθερίας ως θρησκευτικό, διοικητικό, εμπορικό και πολιτιστικό κέντρο. Το μαρτυρούν τα μνημεία και η ιστορία του.

Το πρώτο δημοτικό συμβούλιο της Γουμένισσας, όπως διαπιστώνεται από τις πρώτες αποφάσεις του, είχε να δρομολογήσει και να οργανώσει πολλά. Μέριμνα για το νερό (πόσιμο και άρδευσης), την οδοποιία, την καθαριότητα, την αναζήτηση εσόδων, την οργάνωση της τοπικής αγοράς και άλλων.

Η κεντρική πλατεία Γουμένισσας τη δεκαετία του 1950, (αρχείο Χρ. Ίντου)

Μετά την παρέλευση του πρώτου έτους ελευθερίας, το 1913, που ουσιαστικά ήταν έτος αναδιοργάνωσης αλλά και ξεκαθαρίσματος των λογαριασμών ανάμεσα στις ελληνικές και βουλγαρικές δυνάμεις, πράγμα που έγινε στα όρια της επαρχίας Γουμενίσσης το καλοκαίρι του 1913 και κυρίως στη γραμμή Κιλκίς – Λαχανά, το τοπικό Δημοτικό Συμβούλιο πήρε αποφάσεις πρωτόγνωρες για την εποχή εκείνη στον τόπο του. Μια από αυτές ήταν η ονομασία των πλατειών και των κυριοτέρων οδών της κωμόπολης, μια και ο οικιστικός της ιστός για τα δεδομένα της εποχής εκείνης ήταν αρκετά εκτεταμένος.
Στις 2 Σεπτεμβρίου του 1914, ημέρα Τρίτη, συνεδρίασε το Δημοτικό Συμβούλιο με μοναδικό θέμα Περί ονομασίας οδών και πλατειών. Δήμαρχος ήταν ο γιατρός Ευάγγελος Ίντος, πρόεδρος ο Ιωάννης Σλιουπκίδης, σύμβουλοι οι Ιωάννης Οικονόμου και Δημήτριος Σαμαράς. Πρόσωπα γνωστά τότε στη τοπική κοινωνία αλλά και πέρα αυτής, λόγω των σπουδών τους, των επαγγελματικών τους δραστηριοτήτων και της εν γένει κοινωνικής παρουσίας και δράσης τους. Στο πρακτικό αναφέρεται:
….Το Δημοτικόν Συμβούλιον Γουμενίτσης συνελθόν εις έκτακτον συνεδρίασιν κατά την ανωτέρω ημέραν και ώραν τη προσκλήσει του προέδρου, ευρεθέν δε εν νομίμω απαρτία παρόντος του Δημάρχου και υποβάλλοντος προς έγκρισιν εις το Συμβούλιον κατάλογον ονομασίας των οδών και πλατειών της πόλεως και παρακαλεί το Συμβούλιον όπως ψηφισθεί.

Η σφραγίδα του Δήμου Γουμενίτσης το 1913, (αρχείο Χρ. Ίντου)

Το Συμβούλιον λαβόν υπόψιν τον υποβληθέντα κατάλογον των ονομάτων και θεωρών τας ονομασίας καταλλήλους, προβαίνει εις την έκδοσιν της κατωτέρω πράξεως.
Εφ΄ ω συνετάγει το παρόν.»
Ακολουθούν οι υπογραφές των ήδη προαναφερθέντων.

Η πράξη είχε α. α. 16 και ημερομηνία 2 Σεπτεμβρίου 1914: Καλλιγραφικά και στην γλώσσα της εποχής επισημαίνει:
…..Το Συμβούλιον λαβόν υπόψει τα υπό του κ. Δημάρχου λεχθέντα, ιδίως τον υποβληθέντα κατάλογον ονομασίας των οδών και πλατειών της πόλεως, θεωρεί ότι τα προτεινόμενα υπό του κ. Δημάρχου συμβάλλουσι εις την πρόοδον της πόλεως και ότι εις ουδένα αντίκεινται Νόμον, σκεφθέν,
αποφαίνεται
Ομοφώνως εγκρίνει τον υποβληθέντα κατάλογον της ονομασίας των διαφόρων οδών και πλατειών της πόλεως ως εξής: Η Κεντρική Πλατεία να ονομασθεί «Κωνσταντίνου του ελευθερωτού», ετέρα πλατεία «Βασιλέως Γεωργίου Α΄», τρίτη «10ης Μεραρχίας», τετάρτη «23ης Οκτωβρίου» και τελευταία «Σακελλαρίου». Εις τας οδούς να δοθώσιν τα ονόματα: 1) Γενιτσών 2)Βενιζέλου, 3)Βασιλίσσης Σοφίας, 4)Δραγούμη, 5)Μελά, 6) Πίτσουλα, 7)Σακελλαρίου, 8)Μεγάλου Αλεξάνδρου, 9)Φιλίππου, 10) Παρασκευοπούλου, 11)Μωραΐτη, 12)Φραγγοπούλου, 13)Καραπάνου, 14)Αδελφών Μαζαράκη, 15)Ταβουλάρη, 16)Λαδακάκου, 17)Εξαδακτύλου, 18)Κακάβου, 19)Μελπ. Αυγερινού, 20)Μενάνδρου Δημάδη, 21)Καπετάν Νικηφόρου, 22)Πριγκίπων, 23)Σαρανταπόρου, 24)Κορομηλά, 25)Ασκητού, 26)Κοντογούρη, 27)Κωνσταντινουπόλεως, 28) Βασιλίσσης Όλγας.

Η Οδός Ελευθερίου Βενιζέλου στη Γουμένισσα παλαιότερα, (αρχείο, Κιβωτός Γουμένισσας)

Από τον κατάλογο των προτεινομένων ονομάτων των πλατειών (5) και οδών (28):
α. Δύο (2) είναι των Μακεδόνων βασιλέων Φιλίππου Β΄ και Μεγάλου Αλεξάνδρου. Έχουν σχέση με την αρχαιότητα και την ιστορία του ελλαδικού και ιδιαίτερα του μακεδονικού χώρου.
β. Ένα (1) της βασιλεύουσας Κωνσταντινούπολης, πόθο των απανταχού Ελλήνων και χριστιανών.
γ. Δέκα εννέα (19) διαφόρων προσώπων, πολιτικών, διπλωματών, στρατιωτικών, εκπαιδευτικών και άλλων που αγωνίστηκαν την περίοδο του Μακεδονικού Αγώνα, προσέφεραν υπηρεσίες στη Μακεδονία, τη Γουμένισσα και την επαρχία της: 1. Δραγούμη (Ίωνα), διπλωμάτη και πολιτικού, 2. Μελά (Παύλου), στρατιωτικού, 3. Πίτσουλα (Ιωάννη), δάσκαλου της Γουμένισσας, 4 -5. Σακελλαρίου (Άγγελου) (δύο φορές, όνομα σε πλατεία και σε οδό), φαρμακοποιού, πράκτορα, 6. Μωραΐτη (Μιχαήλ), στρατιωτικού, 7. Φραγγοπούλου, στρατιωτικού, 8. Καραπάνου (Χρήστου), στρατιωτικού, 9. Αδελφών Μαζαράκη (Αλέξανδρου και Κωνσταντίνου), στρατιωτικών, 10. Ταβουλάρη (Κυριάκου), στρατιωτικού, 11. Λαδακάκου, (Γρηγορίου), φιλολόγου, διευθυντή του σχολείου Γουμένισσας, 12. Εξαδακτύλου, (Αθανασίου), στρατιωτικού, 13. Κακάβου (Δημητρίου), στρατιωτικού, πολιτικού, 14. Αυγερινού (Μελπομένης), μυστικού πράκτορα στη Θεσσαλονίκη με δεσμούς με τη Γουμένισσα, 15. Δημάδη (Μενάνδρου), φυσικομαθηματικού, διευθυντή του Σχολείου Γουμένισσας 16. Καπετάν Νικηφόρου, με το όνομα αυτό ως Α΄και Β΄ Νικηφόρος αγωνίστηκαν στην περιοχή δύο αξιωματικοί (Ιωάννης Δεμέστιχας και Γεώργιος Παπαδόπουλος), 17. Κορομηλά (Λάμπρου), διπλωμάτη, πολιτικού 18. Ασκητού (Θεόδωρου), διερμηνέα του προξενείου Θεσσαλονίκης, 19. Κοντογούρη (Φίλιππου), διπλωμάτη.
δ. Πέντε (5) της βασιλικής οικογένειας του νεότερου ελληνικού κράτους: Γεωργίου Α΄, Κωνσταντίνου Β΄, των βασιλισσών Όλγας και Σοφίας και των Πριγκίπων. Πέρα από την ιδιότητά τους σχετίζονται με τους Βαλκανικούς Πολέμους και την απελευθέρωση του 1912-1913. Ο Γεώργιος δολοφονήθηκε στη Θεσσαλονίκη μετά την απελευθέρωση της πόλης το 1913, ο Κωνσταντίνος ήταν αρχιστράτηγος των ελληνικών δυνάμεων το 1912-13 και από το 1913 βασιλιάς. Στον ίδιο απευθύνθηκαν οι Γουμενισσιώτες μετά τη μάχη των Γιαννιτσών για την αποστολή στρατιωτικής δύναμης, να ελευθερώσει την περιοχή και να προλάβει την κάθοδο των συμμαχικών τότε βουλγαρικών δυνάμεων που σκοπό είχαν να επικρατήσουν στη Μακεδονία.
ε. Ένα (1) του τότε πρωθυπουργού Ελευθερίου Βενιζέλου, βασικού πολιτικού παράγοντα των επιτυχιών 1912-13.
ζ. Δύο (2) τόπων ενδόξων ελληνικών νικών στις επιχειρήσεις του 1912, του Σαρανταπόρου και των Γιαννιτσών. Από τη μάχη των Γιαννιτσών εξαρτήθηκε η απελευθέρωση της Γουμένισσας και της τότε επαρχίας της.
η. Δύο (2), ένα (1) ανώτατου αξιωματικού του ελληνικού στρατού κατά τους Βαλκανικούς Πολέμους, του Λεωνίδα Παρασκευόπουλου και ένα μεγάλου στρατιωτικού σχηματισμού (της 10ης μεραρχίας που συγκροτήθηκε στην περιοχή Γουμένισσας στις αρχές του 1913 με επικεφαλής τον ίδιο αξιωματικό. Στους ίδιους πολέμους συμμετείχαν και οι αδελφοί Μαζαράκη (Αλέξανδρος και Κωνσταντίνος), νωρίτερα Μακεδονομάχοι, όπως προαναφέρθηκε.
θ. Ένα (1) της ημερομηνίας απελευθέρωσης της Γουμένισσας, 23 Οκτωβρίου 1912.
Επιπλέον το Δημοτικό ΣΥμβούλιο αποφάσισε:
Να σταλούν εις τας οικογενείας των πεσόντων εις όσους εδόθη όνομα οδού αντίγραφον ιδιαιτέρου ψηφίσματος ημών τιμής ένεκεν, όμοιον δε και εις τους επιζόντας και αναθέτει εις τον κύριον Δήμαρχον την προμήθειαν των αναγκαιουσών πινακίδων και την τοποθέτησιν αυτών εις κατάλληλα μέρη των οδών και των πλατειών, ψηφίζει προς τον σκοπόν τούτον το ποσόν των δραχμών εκατόν πεντήκοντα εις βάρος του αποθεματικού κεφαλαίου του προϋπολογισμού εσόδων και εξόδων του τρέχοντος έτους και την περί εγκρίσεως της παρούσης ενέργειαν.
Ο Πρόεδρος Τα μέλη
Ιωάννης Σλιουπκίδης Δημ. Σαμαράς
Δ. Οικονόμου

Ο Δήμαρχος
Ευάγγελος Ίντος

Τα περισσότερα ονόματα των οδών παραμένουν ως σήμερα από το 1914. Κάποια, όπως και πλατειών, με μεταγενέστερες αποφάσεις Κοινοτικών και Δημοτικών Συμβουλίων άλλαξαν, ώς συνήθως γίνεται στην Ελλάδα.
Σε εργασία μας σχετική με τις ονομασίες των συνοικιών, πλατειών και οδών της κωμόπολης γίνεται αναλυτικά λόγος για κάθε περίπτωση χωριστά. Εκτενής αναφορά στα βιογραφικά των τιμώμενων αλλά και των άλλων περιπτώσεων. Επιπλέον αναδρομή στις ονομασίες που υπήρξαν κατά καιρούς σε συνοικίες, πλατείες και οδούς και όπως αυτές αναγράφονται σε παλιά κατάστιχα, έγγραφα και αποφάσεις.