Η άνοιξη του 1922 στο Μέτωπο και στην Ελλάδα

100 χρόνια από την Μικρασιατική Καταστροφή

Γράφει ο Χρήστος Π. Ίντος

Η άνοιξη του 1922 ήταν πολύ κρίσιμη περίοδος για τον Ελληνικό Στρατό στο Μικρασιατικό Μέτωπο, τον Ελληνισμό της Μικράς Ασίας και το ίδιο το Ελληνικό Κράτος. Είχε προηγηθεί τον Αύγουστο (10-29) του 1921 η μάχη του Σαγγάριου χωρίς τα αναμενόμενα αποτελέσματα. Κράτησε δεκαπέντε ημέρες και χάθηκαν πολλοί και από τις δύο πλευρές. Οι Έλληνες διατήρησαν τη γραμμή Αφιόν Καραχισάρ – Εσκί Σεχίρ, η δύναμη του Κεμάλ αύξανε, όπως και οι εξουσίες που του παρείχε η Εθνοσυνέλευση της Άγκυρας. Ο Σουλτάνος “δέσμιος” των δυνάμεων της Αντάντ στην Κωνσταντινούπολη.

Δεν ευοδώθηκαν τα αποτελέσματα της “Μικρασιατικής Άμυνας” που ιδρύθηκε στη Σμύρνη τον Οκτώβριο της ίδιας χρονιάς με σκοπό την αυτονόμηση της Ιωνίας. Οι Γάλλοι τις ίδιες ημέρες, 20 Οκτωβρίου 1921, υπέγραψαν με τον Κεμάλ τη “Συμφωνία της Άγκυρας”, ακυρώνοντας τη Συνθήκη των Σεβρών (1920), αποχωρώντας από την Κιλικία και καταλείποντας πολεμικό υλικό στους Τούρκους. Οι Ιταλοί δεν επιθυμούσαν την παρουσία ελληνικών δυνάμεων στον Μικρασιατικό χώρο, ωστόσο στις 5 Απριλίου 1922 εκκένωσαν την περιοχή της Εφέσου, την οποία κατέλαβε ο Ελληνικός Στρατός. Η Αγγλία φαίνονταν να υποστηρίζει την Ελλάδα μόνο στο διπλωματικό επίπεδο. Στη Ρωσία το νέο καθεστώς από το 1917 των Μπολτσεβίκων ήδη ενίσχυσε με πολεμικά μέσα τις δυνάμεις της Ανατολίας (Κεμάλ). Οι σύμμαχοι της περιόδου του Μεγάλου Πολέμου διαφοροποιούσαν τη θέση τους απέναντι στην Ελλάδα, ο καθένας για τους δικούς του λόγους και για την προώθηση των δικών του συμφερόντων.

Τον Μάρτιο του 1922 (9/22-13/26) στο Παρίσι οργανώθηκε “Συμμαχική Συνδιάσκεψη” με σκοπό την ανακωχή. Προέβλεπε την αποχώρηση των Ελλήνων από τη Σμύρνη. Ο Κεμάλ απέρριπτε κάθε μεσολάβηση των Δυνάμεων και η ελληνική Κυβέρνηση διεμήνυε πως δεν θα αποσύρει τον Στρατό, αν δεν πετύχει προηγουμένως ειρήνη  με ικανοποιητικούς όρους. Όλα είχαν παγιδεύσει τους Έλληνες “…. σε έναν λαβύρινθο χωρίς έξοδο…”.

Έφρασε το  Πάσχα του 1922 νωρίς. Ήταν στις 3 Απριλίου με το παλιό ημερολόγιο και οι ελληνικές εφημερίδες έγραφαν: Άλλες ευχές για εκπλήρωση προαιώνιων πόθων, άλλες περιέγραφαν την κρατούσα κατάσταση, άλλες σκιαγραφούσαν την διεθνή πολιτική σκηνή. Είναι βέβαιο, πως στην Ελλάδα την άνοιξη εκείνη επικρατούσε αγωνία και αβεβαιότητα.

Πίσω από τη φωτογραφία γραφή του στρατιώτη Αντωνίου Τένη, (πηγή, ΚΙΒΩΤΟΣ Γουμένισσας)

Μερικά δημοσιεύματα εφημερίδων του Πάσχα του 1922:

“ΠΡΟΣ ΤΟ ΜΕΤΩΠΟΝ

Η σκέψις όλων των Ελλήνων  στρέφεται την ημέραν αυτήν – την μεγάλην ημέραν της Χριστιανοσύνης – προς το Μέτωπον, προς τους γενναίους άνδρας, οι οποίοι μάχονται με αυταπάρνησιν και ηρωισμόν, προκαλύπτοντες τους χριστιανικούς πληθυσμούς της Μικράς Ασίας και αποτελούντες δι΄ αυτούς εγγύησιν και ασφάλειαν  από της κεμαλικής ωμότητος, της ατιμώσεως και του σφαγιασμού.

Προς αυτούς στρέφεται η σκέψις πάντων ημών κατά την αγίαν και επίσημον αυτήν ημέραν . Το Έθνος ολόκληρον εύχεται δια την ταχείαν συμπλήρωσιν του έργου του Ελληνικού Στρατού, επισφραγίζοντος δια της τελικής νίκης, την πραγμάτωσιν των δικαίων του Ελληνισμού”, (ΣΚΡΙΠ, 03-04-1922, σ. 1-2).

“ΚΑΙ ΤΟΥΤΟ ΤΟ ΠΑΣΧΑ

Και το Πάσχα τούτο ευρίσκει την Ελλάδα εμπόλεμον. Προσθέτως δ’ εν πλήρει απομονώσει διεθνή, άνευ φίλων και συμπραττόντων. Εχθροί και φθονούντες, ανταγωνισταί συμφερόντων και φανατισμένοι αλλόδοξοι συνεργάζονται κατ’ ίδιον έκαστος σύστημα προς στραγγαλισμόν των ελληνικών δικαίων. Αλλ’ η Ελληνική αρετή ωσεί διερεθιζομένη εκ της γενικής ταύτης αντιδράσεως ανθίσταται εκδηλωτική θελήσεως προς διάσωσιν και αποφάσεως προς αγώνα……. Και το Πάσχα τούτον ιστάμενοι με την λόγχην εφ’  όπλου δυνάμεθα μετ’ αισιοδοξίας να ατενίζωμεν το μέλλον ….”, (ΑΘΗΝΑΙ, 03-04-1922, σ. 1.).

“ΕΘΝΙΚΟΝ ΕΓΕΡΤΗΡΙΟΝ/ΕΝΩΣΙΣ – ΑΓΑΠΗ

Καθ’  ήν ώραν απ’  άκρου εις άκρον του Ελληνικού μια και η αυτή χαρμόσυνος κραυγή δονεί τον αέρα – Χριστός Ανέστη – χαιρετώσα με το θάμβος μιας ευγνώμονος και ευλαβούς ψυχής τον Αναστάντα Θεόν και Λυτρωτήν του Κόσμου, οι οφθαλμοί όλων των Ελλήνων, ακτινοβολούντες την θείαν αίγλην της Αναστάσεως, μαγνητίζονται προς την ιεράν Φλόγα, ήτις καταυγάζει τα Μέτωπα των Μαχητών, και αι σκέψεις και αι ευχαί όλων των τέκνων της Ελλάδος θερμαί, στοργικαί, τρυφεραί με τα ζεστότερα δάκρυα της εθνικής ευγνωμοσύνης και του Πανελληνίου θαυμασμού, αλλά την μάλλον ασάλευτον και αισιόδοξον πίστιν επί τας τύχας της Πατρίδος, εκεί συγκεντρούνται προς τους σιδηροκόρμους και ωραίους και ευγενείς και ευψύχους εκείνους φρουρούς της τιμής και της ζωής άπαντος του Έθνους, οίτινες με το όπλον ανά χείρας …… καθαγιάζουν σήμερον τον αμνόν του Πάσχα…….”, (ΕΜΠΡΟΣ, 03-04-1922, σ. 1).

“ΤΟ ΕΦΕΤΕΙΝΟΝ ΠΑΣΧΑ

Οι Έλληνες διέρχονται εφέτος Πάσχα αγωνίας. Με τον λογισμόν εις το μέτωπον, όπου οι άγρυπνοι φρουροί της τιμής και της ασφαλείας της Πατρίδος αντιμετωπίζουν ακλόνητοι, ως πάντοτε, τας νέας εκδηλώσεις της δράσεως του εχθρού. Με την ανησυχίαν εις την ψυχήν, την οποίαν ήλθε να επιτείνει το συμμαχικόν διάβημα,  το γενόμενον τη παραμονήν της λαμπροφόρου ημέρας.

Εν τούτοις μέσα εις τα τόσα μαύρα προμηνύματα, μια ακτίς ελπίδος διασχίζει τα πυκνούμενα σκότη: η πεποίθησις εις την ακατάβλητον ζωτικότητα της Φυλής, η βεβαιότης ότι ο Ελληνισμός θα φανεί αντάξιος της ιστορίας του και δεν θα οπισθοχωρήση προ ουδεμιάς θυσίας δια να μην προδώση εαυτόν. Ο υψηλός συμβολισμός της Αναστάσεως ουδέποτε ωμίλησε προς τας ψυχάς τόσον ευγλώττως όσον εφέτος.”, (ΕΘΝΟΣ, 03-04-1922, σ. 1).

“Ο ΧΡΙΣΤΟΣ ΤΩΝ ΕΘΝΩΝ” (υπονοεί την Ελάδα)

………………………………

Χριστός Ανέστη,

προς τα γενναία παιδιά της Πατρίδος, εις το δαφνοστεφές μέτωπον, των οποίων ολόκληρος ο ελληνισμός εν αγίω ενθουσιασμώ και ακράτω ευγνωμοσύνη αποθέτει φλογερόν φίλημα μητρός και πατρός φίλημα αγάπης και θαυμασμού, διότι οι ηρωικοί αυτοί μαχηταί μας εκύλησαν τον λίθον από του μνήματος του Χριστού των εθνών, διότι ούτοι ως αι Μυροφόροι κηρύττουσι εις τον κόσμον το χαρμόσυνον Χριστός Ανέστη του Ελληνισμού” (ΑΜΑΛΘΕΙΑ ΤΗΣ ΣΜΥΡΝΗΣ, 03-04-1922, σ. 1).

“ΕΙΡΗΝΗ ΗΜΙΝ

Λείπει από την χαράν της ελληνικής εστίας η νεότης, λείπει από την εορτήν το κάλλος και η λαμπρότης αυτής. Εορτάζομεν την κατ’ εξοχήν χριστιανικήν εορτήν της Αναστάσεως και πανηγυρίζομεν αυτήν ως εμπρέπει, διότι ουδένα λόγον θλίψεως και πένθους έχομεν. Τουναντίον έχομεν πάντα λόγον να είμεθα υπερήφανοι δια την υπέροχον ανδρείαν των τέκνων μας και την καθ΄ όλα ελληνικήν αρετήν των. Αλλά θα εορτάσωμεν ολιγώτερον παρά την εστίαν μας και πολύ περισσότερον εκεί κάτω, εις την γραμμήν του μετώπου, εκεί όπου ένοπλα τα τέκνα μας φυλάσσουν τα όρια της ελληνικής γης. Θα εορτάσωμεν με την καρδιά μας μαζί των  και θα τα περιμένωμεν να επιστρέψουν. Και όταν επιστρέψουν θα επαναλάβωμεν την εορτήν ανακράζοντες εξ όλης ψυχής και καρδίας ΧΡΙΣΤΟΣ ΑΝΕΣΤΗ”, (ΝΕΑ ΗΜΕΡΑ ΤΕΡΓΕΣΤΗΣ, 03-04-1922, σ. 1).

Στην Αθήνα παραιτήθηκε ο πρωθυπουργός Δ. Γούναρης μετά απουσία πέντε μηνών στο εξωτερικό συμμετέχοντας σε συνέδρια και διασκέψεις για να βρεθεί λύση στο Μικρασιατικό και τη διαπίστωση πως στη Βουλή διέθετε πλειοψηφία μιας ψήφου. Από τα ανάκτορα η εντολή σχηματισμού κυβέρνησης δόθηκε στον Ν. Στράτο. Η Κυβέρνησή του επιβίωσε μερικούς μήνες. Νέα εντολή στον Πέτρο Πρωτοπαπαδάκη και πήρε ψήφο εμπιστοσύνης.

Στις 10/23 Μαΐου 1922, η αρχηγία του Στρατού ανατέθηκε στον στρατηγό Γεώργιο Χατζηανέστη, μετά την παραίτηση του αντιστράτηγου Αναστάσιου Παπούλια λόγω διαφωνιών με την Κυβέρνηση. Για την τοποθέτηση του Χατζηανέστη στο στράτευμα προκλήθηκαν αντιδράσεις. Τα οικονομικά της χώρας δεν ήταν στην καλύτερη κατάσταση. Εν μέσω αντιπαραθέσεων Κυβέρνησης – Αντιπολίτευσης ο ελληνισμός περνούσε στο καλοκαίρι του 1922 που του επιφύλασσε πολλά.

ΠΗΓΕΣ:

1. Εφημερίδες της εποχής (1922)

2. Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών, Ο Εθνικός Διχασμός, Η Μικρασιατική Καταστροφή …., τ. 34, Μέρος Πρώτο.

3. 1922/Η Μικρασιατική Καταστροφή, επιμέλεια Χριστίνα Κουλούρη, έκδοση 2022, ΤΑ ΝΕΑ.

4. Όθων Τσουνάκος, Η Μεγάλη Ελλάδα και η Μικρασιατική Καταστροφή, στο  Ελληνική Ιστορία, Εκπαιδευτική Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια, Εκδοτική Αθηνών.