Επιστολές από το Μικρασιατικό Μέτωπο στρατιώτη που έπεσε μαχόμενος

Γράφει ο Χρήστος Π. Ίντος

Ήταν μοναχογιός. Είχε γονείς και τέσσερεις αδερφές. Το πατρικό του δέσποζε στην κεντρική πλατεία της Γουμένισσας. Στο ισόγειο, το κατάστημα του πατέρα του. Εμπορία ποικίλων προϊόντων, εδώδιμα και είδη οικιακής χρήσης. Η πυρκαγιά της Θεσσαλονίκης του 1917 ήταν γερό πλήγμα. Καταστράφηκε η αποθήκη, όπου ήταν φυλαγμένα τα προπληρωμένα εμπορεύματά τους. Παρά τη δοκιμασία, εύχονταν να είναι καλά, γιατί στην περιοχή μαίνονταν ο Πρώτος Παγκόσμιος. Η κωμόπολη κατακλύσθηκε από γαλλικά στρατεύματα. Στο σπίτι εγκαταστάθηκαν στρατιωτικές υπηρεσίες. Το ίδιο έγινε και με τα δημόσια κτίρια. Στη δύνη του πολέμου η οικονομική ζημιά κόντευε να ξεχαστεί.

Έφυγαν οι Γάλλοι και ο γιος το 1919 επιστρατεύθηκε, γιατί η Ελλάδα πέρασε σε άλλον πόλεμο, τη Μικρασιατική Εκστρατεία. Βρέθηκε στην αντίπερα πλευρά του Αιγαίου, για να εφαρμοστούν οι αποφάσεις των νικητών του Μεγάλου Πολέμου και να εκπληρωθεί ο πόθος της μεγάλης ελληνικής ιδέας. Η παραμονή εκεί διαρκούσε, η αλληλογραφία με τους οικείους συνεχής. Τόποι αποστολής επιστολών, καρτών και φωτογραφιών ως και την άνοιξη του 1921, τότε που τον διαμέλισε οβίδα, η Κίος, τα Μουδανιά, η Προύσα και χωριά της περιοχής.

Συχνή η αλληλογραφία με τη μεγαλύτερη αδελφή του, Αικατερίνη και τον σύζυγό της Ιωάννη Άλλιο. Παντρεύτηκαν, όταν ο αδελφός ήταν στον πόλεμο. Η αδελφή φύλαγε τα γράμματα βαθειά στο σεντούκι. Ήταν τοποθετημένα με τη φωτογραφία του σε κουτί της εποχής, περιτυλιγμένο με κεντητό μεταξωτό μαντήλι. Το πρώτο από τα διασωθέντα γραπτά ένα μπιλιέτο. Το επιμελήθηκε ο ίδιος.

Σταρτιώτης Μαλέγκος Δημήτριος. Έπεσε στη Μικρά Ασία, 18-03-1921, (αρχείο Χ. Ίντου)

Εν Κίω τη 3/10/20

Αγαπητέ μου αδελφέ,

Επί τη τελέση του γάμου σας/εύχομαι τον μέλλοντα βίον/ ανθόσπαρτον και ευτυχή.

Σας φιλώ ο αδελφός σας

Δημητράκης

Στη συνέχεια νέα επιστολή. Λακωνική με πληροφορίες για επιτυχίες του Ελληνικού Στρατού. “……. Έμαθον ότι ετελέσθη η στέψις και σας εύχομαι έτη πολλά και ευτυχή. Σας στέλνω εις ανάμνησιν την φωτογραφίαν μου. Μάθε αδελφέ μου ότι ο Στρατός μας προχώρησε μέχρι του Γενί Χισάρ και θα προχωρήση ακόμη. Έτερον ουδέν …… ” (Κίος, 15/10/20).

Η τρίτη, πάλι από την Κίο (16/11/20). Απευθύνεται αποκλειστικά στην αδελφή: “…… Αφ΄ ότου έγινες νύφη, δεν έχω λάβει καμίαν επιστολήν σας. Δεν πειράζει, εγώ ως πιο μικρός σας γράφω πάλιν……….

Σας χαιρετώ και σας γλυκοφιλώ,

Δημήτριος Μαλέγκος”

Αυτός ήταν ο στρατιώτης. Τα γράμματα καλογραμμένα, προδίδουν τη μόρφωση και την παιδεία του. Φοίτησε στο πρωτοβάθμιο σχολείο Γουμένισσας, στη συνέχεια στο Γυμνάσιο Θεσσαλονίκης. Οι πόλεμοι από το 1912 και μετέπειτα στη Μακεδονία τον εμπόδισαν να φοιτήσει σε ανώτερη σχολή. Περιορίστηκε να μάθει τέχνη και δεν πρόλαβε να την ασκήσει για τα καλά. Κλήθηκε στον στρατό, όπου η θητεία ήταν μακροχρόνια.

Επόμενη επιστολή από το Αρμέν Σολός (22/11/20), προφανώς χωριό, όπου μετακινήθηκε η μονάδα του. Μεταξύ των άλλων σημείωνε: “… Παρακαλώ να μην με παρεξηγήσετε, διότι σας γράφω εις τόσον ένα χαρτάκι. Πρέπει να ηξεύρετε, ότι ευρισκόμεθα εις χωρίον καμμένον και ως εκ τούτου δεν υπάρχουν τα αναγκαιούμενα δια να σας γράψω. Ευτυχώς ευρέθη και αυτό. Είμαι καλά, όπως και δι΄ υμάς ποθώ. Σήμερον  που σας γράφω, αναχωρούμεν αλλά άγνωστον δια που……”.

Ωστόσο, η με ημερομηνία 9/12/20 επιστολή προς την αδελφή του ήταν γραμμένη από τον ίδιο τόπο: “….. Είνε ένα χωριό έρημον, το έχουν ρημάξει οι τσέτες (τούρκοι). Εκεί που βρισκόμουν πριν ήταν καλύτερα. Επερνούσαμεν θαυμάσια. Είχα γνωρίσει πολλούς φίλους ……..  ευρίσκομαι εις μακρινόν μέρος, όπου ούτε εις τον ύπνον μου δεν το είχα ειδή. … Έχει όμως ο Θεός…. Ελπίζομεν επάνοδον  εις τας οικείας μας…. Μάθε, προχθές επήγα εις την Προύσαν και ηύρα τον εξάδελφόν σας Αθανάσιον Ρουσίδην. Δεν ημπορείς να φαντασθείς την χαράν μου…. Επήγαμεν εις διάφορα μέρη της Προύσας και ευρήκαμεν και την οικογένειαν του πρώην διευθυντού της σχολής Γουμέντζης……” Η επιστολή τετρασέλιδη, κλείνει με τις συνήθεις ευχές και χαιρετισμούς.

Με άλλη (20/12/20), ευχαριστεί τον γαμπρό του “… δια την σύστασιν που μου εκάματε εις τον Ταγματάρχην Χατζηζαφείρην. Δυστυχώς ανεχώρησεν δια την Θεσσαλονίκην δια το αεροπορικόν σώμα …… Σας εύχομαι δια το νέον έτος έτη πολλά και ευτυχή. (ΥΓ: Συγνώμη δια την γραφήν μου, είμαι εις το μέτωπον της Μικράς Ασίας). Και προς την αδελφή (23/1/21) “… ο λοχαγός μου με φωνάζει μια ώρα την ημέρα για να μιλούμε εβραϊστί και γαλλιστί ….. έπειτα πηγαίνω και εργάζομαι ……”. Ο στρατιώτης ήταν γλωσσομαθής!

Η μονάδα του μετακινείται. Στρατοπέδευσε στο Μπουρτζιούν και έγραψε (24/2/21): “…. αγαπητή μου αδελφή, να μου στείλεις χωρίς άλλο την φωτογραφίαν σας, δια να θυμούμαι τον γάμον σας, διότι ο Θεός ηξεύρη, αν θα γυρίσω πίσω και πάλιν να σας είδω. Καθημερινώς έχομεν επιχειρήσεις κατά των Τούρκων και κάνομεν και μάχας. Δεν ηξεύρομεν το πόσον θα διαρκέσει αυτή η δουλειά …..   Αχ, άραγε θα έλθη καμία ώρα να γλυτώσωμεν από τα βάσανα του πολέμου και να έλθωμεν και πάλιν εις την αγκαλιάν των γονέων μας; Φθάνει πλέον, είμεθα δύο έτη εις το μέτωπον της Μικράς Ασίας….”. Απάντησε η αδελφή με τρισέλιδη επιστολή. Πολλά τα οικογενειακά νέα, όπως και της Γουμένισσας. Στο γράμμα συμπεριέλαβε και  φωτογραφία της, ντυμένη νύφη, με αδελφές, φίλες, συγγενείς.

Ο φάκελος επιστράφηκε! Διαγραμμένη η διεύθυνση του παραλήπτη και κάτω του ονόματος η ένδειξη: Επιστέφεται – Θανών. Αργότερα έφθασε στον πατέρα χειρόγραφο σημείωμα του διοικητή του: “Ο εκ Γουμέντζης Μακεδονίας Δημήτριος Θάνου Μαλέγκος, Στρατιώτης 10ου λόχου, 30ου Συντάγματος, φονευθείς την 18ην Μαρτίου κατά την επί των υψωμάτων Κιουρβερέν – τεπέ (40 χιλιόμετρα ΒΔ Εσκί Σεχίρ) επιθετικήν άμυναν του 30ου Συντάγματος, όπου και ετάφη παρά των συναδέλφων του…”.

Το πένθος στην οικογένεια βαρύ. Μαυροφορέθηκε για πολλά χρόνια. Τα γράμματα φυλαγμένα στα σεντούκια. Οι φωτογραφίες του στα σπίτια των αδελφών τον θύμιζαν ως και το δικό τους τέλος. Εκατό και πλέον χρόνια μετά τα τεκμήρια διασώζονται κιτρινισμένα!

Το παρόν δημοσίευμα ας είναι  μνημόσυνο για εκείνον και όλους τους Έλληνες που χάθηκαν στη Μικρά Ασία.

Σημειώσεις:

Οικογένεια Θάνου Μαλέγκου: Σύζυγος, Αντωνία το γένος Τόσκα από τη Γουμένισσα. Τέκνα: Αικατερίνη σύζυγος Ιωάννη Άλλιου. Δημήτριος (έτ. γεν. 1897), σκοτώθηκε στις 18/03/1921 στη Μικρά Ασία. Σοφία, σύζυγος Δημητρίου Ίντου. Μαργαρίτα, σύζυγος Δημητρίου Τσιμερίκα. Ναταλία, σύζυγος Τραϊανού Μούσα.

Ιωάννης Άλλιος:Δάσκαλος, μετέπειτα έμπορος της Γουμένισσας.

Κίος, Προύσα, Εσκί Σεχίρ: Αναφερθήκαμε σε προηγούμενο σχετικό σημείωμα.

Αρμέν Σολός, Μπουρτζιούν: Προφανώς χωριά των περιοχών Κίου και Προύσας.

Μουδανιά: Πόλη στη θάλασσα της Προποντίδας (Μαρμαρά), επίνειο της Προύσας. Η αρχαία ονομασία Μυρλεία, αποικία της Κολοφώνος. Πριν την ανταλλαγή (1923) κατοικούνταν από 4.000 Έλληνες. Τα Μουδανιά είναι γνωστά και από την ομώνυμη Συνθήκη Ανακωχής του 1922.

Γενί Χεσίρ: Προφανώς το αρχαίο ελληνικό Σίγειον στη Τρωάδα, στις εκβολές του ποταμού Σκάμανδρου. Στη θέση του Σιγείου μετά το 1700 ιδρύθηκε το Νεοχώρι (Γενί Χεσίρ).

Ταγματάρχης Χατζηζαφείρης: Φίλος του Ιωάννη Άλλιου.

Αθανάσιος Ρουσίδης: Αξιωματικός από τη Γουμένισσα. Πήρε μέρος στην Μικρασιατική Εκστρατεία.

Σχολή Γουμέντζης: Τη δεκαετία 1910-1920 στη Γουμένισσα λειτουργούσαν τα σχολεία: Πολυτάξιο Δημοτικό, Πρακτική Σχολή και Ημιγυμνάσιο. Το όνομα του Διευθυντή της Σχολής που καταγόταν και διέμεινε η οικογένειά του στην Προύσα, από τα στοιχεία που έχουμε στη διάθεσή μας, επί του παρόντος δεν εντοπίζεται.