ΠΡΩΤΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΔΗΜΟΥ ΚΑΙ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΣΤΗΝ ΓΟΥΜΕΝΙΣΣΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ 1912-1914

Διοικητική οργάνωση των απελευθερωμένων περιοχών το 1912-13

Γράφει ο Χρήστος Π. Ίντος

Μετά τον Πρώτο Βαλκανικό Πόλεμο και τις νίκες του Ελληνικού Στρατού, στις 29 Οκτωβρίου 1912 η ελληνική Κυβέρνηση σύμφωνα με τους διεθνείς κανόνες (Συνθήκη Χάγης 1907) στις πόλεις που απελευθερώθηκαν τοποθέτησε στρατιωτικές και πολιτικές αρχές. Πρώτα Νομάρχες. Νομάρχης Θεσσαλονίκης, στον οποίο υπάγονταν η περιοχή μας, ορίστηκε ο Περικλής Αργυρόπουλος. Οι οθωμανικοί καζάδες (νομοί) αποτέλεσαν υποδιοικήσεις με επικεφαλής διοικητικούς και οικονομικούς επιτρόπους και ταμίες. Η Κυβέρνηση  στις 31 Οκτωβρίου 1912 στη Θεσσαλονίκη τοποθέτησε αντιπρόσωπο τον καταγόμενο από τη Βέροια Υπουργό Δικαιοσύνης Κωνσταντίνο Δ. Ρακτιβάν με εντολή να ρυθμίσει την προσωρινή διοίκηση των περιοχών αυτών. Τον Μάιο του 1913 τοποθετήθηκαν σε πόλεις και κωμοπόλεις της Β. Ελλάδος Δήμαρχοι. Η Γουμένισσα ήταν ο πρώτος Δήμος στον μετέπειτα Ν. Κιλκίς στον οποίο εντάχθηκε το 1935, (Γεώργιος Δημακόπουλος, «Η διοικητική οργάνωσις των καταληφθέντων εδαφών (1912-1914), γενική Επισκόπησις», στο Η Ελλάδα των Βαλκανικών Πολέμων 1910 – 1914, ΕΛΙΑ, Αθήνα 1993).

Δήμαρχος και Δημοτικό Συμβούλιο Γουμένισσας, 1912-1914

      Η Δημοτική Αρχή αποτελούνταν από τον Δήμαρχο και πενταμελές Δημοτικό Συμβούλιο (ΔΣ). Ανέλαβαν επίσημα τα καθήκοντά τους στις 10 Μαΐου 1913. Δήμαρχος ορίστηκε ο γιατρός Ευάγγελος Ιωαν. Ίντος (1880-1962) και από τα μέλη του ΔΣ γνωστά είναι τα ονόματα των Ιωάννη Σλιουπκίδη, προέδρου ΔΣ, Δημητρίου Σαμαρά, Δημητρίου Οικονόμου.

Ο γιατρός Ευάγγελος Ίντος, πρώτος Δήμαρχος Γουμένισσας, (προσωπικό αρχείο)

Τον Δήμαρχο τον διόρισε ο Γενικός Διοικητής Μακεδονίας και Υπουργός Δικαιοσύνης Κ. Ρακτιβάν. Τον γνώρισε στις αρχές του 1900, όταν φοιτούσε στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας. Τον Οκτώβριο του 1904 ήταν πρωτεργάτης μεγάλης συγκέντρωσης στην αίθουσα του Συλλόγου «Παρνασσός», όπου μίλησε για την Μακεδονία ο γνωστός καθηγητής Σπυρίδων Λάμπρου, μετέπειτα Πρωθυπουργός, ενώπιον της πολιτικής και πνευματικής ηγεσίας της χώρας και φοιτητών του Πανεπιστημίου, (Χρήστος Π. Ίντος, «Μια εκδήλωση για την Μακεδονία στην Αθήνα του 1904», ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΗ ΖΩΗ, τ. 261/1988).

Η Μελπομένη Αυγερινού, γυναίκα που προσέφερε πολύτιμες υπηρεσίες την περίοδο του Μακεδονικού Αγώνα, έγραψε στα απομνημονεύματά της: “….Αφού επεράτωσε (Ε. Ίντος) τας σπουδάς του απροσκόπτως, μετέβη εις Γουμένιτσαν της Μακεδονίας, ιδιαιτέραν αυτού πατρίδαν, όπου εξασκεί το επάγγελμα του ιατρού. Μετά πολλής μου δε ευχαριστήσεως επληροφορήθην ότι ο κ. Ρακτιβάν εκτιμών αυτόν, τον διώρισε Δήμαρχον Γουμενίτσης….”, (Μελπομένης Κ. Αυγερινού, Μακεδονικά Απομνημονεύματα 1898-1912, Εν Αθήναις 1914, σ. 81).

Κατά την περίοδο της κυβέρνησης της Εθνικής Άμυνας στη Θεσσαλονίκη  ο Δήμαρχος στήριξε το έργο της, όπως και των γαλλικών συμμαχικών δυνάμεων την περίοδο του Α΄ Παγκοσμίου που έδρασαν στην επαρχία Γουμενίσσης. Για την προσφορά του παρασημοφορήθηκε από τον Γαλλικό Στρατό. Ως ιατρός ιδιώτευσε στη Γουμένισσα και υπηρέτησε στο Νοσοκομείο της ως και τη δεκαετία του 1940. Στη συνέχεια υπηρέτησε στη Χαλκιδική και αποσύρθηκε στη Θεσσαλονίκη, όπου και απεβίωσε το 1962.

Άσκησε τα καθήκοντα του Δημάρχου Γουμένισσας, ως διορισμένος  από το Μάιο του 1913 μέχρι τις εκλογές της 9^ης Φεβρουαρίου 1914. Ήταν υποψήφιος Δήμαρχος, εξελέγη και άσκησε τα καθήκοντα μέχρι 25-11-1915, (πρακτικό 34/1915). Διετέλεσε Δήμαρχος και την περίοδο από 16-06-1917 μέχρι 15-04-1919. Τον Αύγουστο της ίδιας χρονιάς (1919) καταργήθηκε ο Δήμος Γουμένισσας. Ο Ε. Ιντος συνέχισε να ασχολείται με την τοπική αυτοδιοίκηση και στις 24-11-1919 ανέλαβε καθήκοντα προέδρου του Κοινοτικού Συμβουλίου.

Σφραγίδα του Δήμου Γουμένισσας μετά την απελευθέρωση του 1912, (προσωπικό αρχείο)

Οργάνωση του Δήμου και αποφάσεις του Δημοτικού Συμβουλίου, 1912-1914: Ξεκίνησε με εκλογή προέδρου του ΔΣ, ταμία, γραμματέα, τον ορισμό εισπρακτόρων φόρων και τον ορισμό επόπτη υδάτων, (ΑΔΓ, πρακτικό  2/13-8-1913 και πρακτικό 7/2-12-1913).

        Τα οικονομικά: Για τη διαχείριση των χρημάτων του Δήμου αποφασίστηκε η κατάθεση των κεφαλαίων του σε τράπεζα ή σε ιδιώτη με επιτόκιο 2%. Με μειοδοτικό διαγωνισμό ανατέθηκε σε ιδιώτη η είσπραξη του φόρου της δεκάτης επί της παραγωγής των σταφυλιών, κύριο προϊόν του τόπου, αφού πρώτα το Δικαστήριο Γιαννιτσών θα όριζε την τιμή ανά οκά. Ο εισπραττόμενος φόρος περιέρχονταν στο κεντρικό ταμείο του Κράτους, (πρακτικό 2/13-8-1913).

Η εξεύρεση χρημάτων για την κατασκευή βασικών έργων ήταν αναγκαία. Αποφασίστηκε να εξευρεθούν οι πόροι με την επιβολή φόρου “…ενός γροσίου εις έκαστον φόρτωμα σταφυλής εις τους παραγωγούς, ως και ενός γροσίου επί εκάστου φορτώματος εις τους αγοραστάς”. Επίσης επέβαλε φόρο 2% επί των ωνίων και των εμπορευμάτων “… επί τη βάσει παραγγελιών των εμπόρων….”, απόφαση για την οποία ζητήθηκε η έγκριση της προϊσταμένης αρχής, (πρακτικό 3/8-9-1913 και 4/4-10-13).                                                         

Ψηφίστηκε ο προϋπολογισμός της περιόδου Μαΐου – Δεκεμβρίου 1913 σε γρόσια, αυτό το νόμισμα ίσχυε και στο τέλος του έτους εγκρίθηκε ο απολογισμός σε δραχμές, αφού πλέον και στις ελευθερωμένες περιοχές καθιερώθηκε το ελληνικό νόμισμα, (πρακτικό  6/24-11-13).   

Λήγοντος του έτους 1913 το ΔΣ  για την κάλυψη των αναγκών του Δήμου βασιζόμενο στους Νόμους ΖΗ/22-12-1847 αρ. 5 και το αρ. 21 του από 31/12/1892 (δεν αναφέρεται αριθμός) περί επιβολής δημοτικών φόρων, αποφάσισε να επιβάλει για μια τετραετία, από 1 Ιουνίου 1914 μέχρι και 31 Δεκεμβρίου 1918 δασμό επί των εισαγομένων ωνίων και εμπορευμάτων προς κατανάλωση στον Δήμο, επί των πωλουμένων ζώων, ετήσιο φόρο καθαριότητας σε κάθε κατοικία και κατάστημα, μηνιαίο φόρο στις δημόσιες άμαξες και στα φορτηγά. Επίσης στους στατήρες, στα μέτρα και στα σταθμά, στην άδεια επισκευής οικοδομής, καταστήματος και στην άδεια νέας οικοδομής. Επιβλήθηκε τέλος υδραγωγείου, στις ιδιωτικές βρύσες, στους υδρόμυλους, ανάλογα με τον κύκλο εργασιών τους, στους πωλητές του τοπικού πανηγυριού της 15^ης Αυγούστου, ανάλογα με το είδος που πουλούσαν και την έκταση του δημόσιου χώρου που καταλάμβαναν. Φορολόγησε τους παραγωγούς κουκουλιών ανά οκά, τους αμπελοκαλλιεργητές ανά 100 οκάδες σταφυλιών, τα πατητήρια και τους λέβητες (αποστακτήρες).  Ο προϋπολογισμός του 1914 ψηφίστηκε και επειδή υπήρξε πρόβλημα στην είσπραξη των φόρων της προηγουμένης οικονομικής περιόδου, αποφασίστηκε η πρόσληψη τακτικών και εκτάκτων εισπρακτόρων, (πρακτικό 10/7-10-1914/πράξη 19).

Η ύδρευση: Αποφασίστηκε η αντικατάσταση του δικτύου ύδρευσης με σιδηρούς σωλήνες και επισκευή του λιθόκτιστου υδραγωγείου με χρήματα που  εισπράτονταν από το φόρο των κουκουλιών. Επίσης αποφάσισε την κατασκευή κρηνών σε κεντρικά σημεία με δαπάνη των ευπορότερων κατοίκων και έγκριση ύδρευσης οικιών με καταβολή τέλους, (πρακτικό  3/8-9-1913 και 4/4-10-13).

Η αποχέτευση: Το μέχρι τότε  σύστημα της αποχέτευσης των λημμάτων  δεν έφερε σωστά αποτελέσματα και αποφασίστηκε κατασκευή αποχετευτικού δικτύου. Η δαπάνη θα καλύπτονταν από φόρο επί των “φορτωμάτων  σταφυλής”, (πρακτικό  3/8-9-13). Διενεργήθηκε διαγωνισμός για την επιλογή τεχνίτη – εργολάβου και μετά ταύτα κατασκευάστηκαν οι κεντρικοί αγωγοί.

Ο φωτισμός: Αποφασίστηκε φωτισμός κεντρικών πλατειών και οδών με την  τοποθέτηση φανών 500 κεριών σε κεντρικά σημεία .

Τεχνικά έργα: Γύρω από τη Γουμένισσα υπάρχουν ρυάκια, χείμαρροι και ποταμοί. Οι πλησιέστεροι προς την πόλη δημιουργούσαν προβλήματα στους κεντρικούς οδικούς άξονες προς άλλα χωριά και κωμοπόλεις κατά τις περιόδους των έντονων βροχοπτώσεων. Για την αντιμετώπιση του προβλήματος αποφασίστηκε η διευθέτηση της κοίτης αυτών, όπως και του κεντρικού υδραύλακα, (πρακτικό 3/8-9-1913) Ο υδραύλακας ήταν σπουδαίο έργο για την περιοχή και είχε κατασκευαστεί στα πρώτα χρόνια της τουρκοκρατίας. Μέσω αυτού μεταφέρονταν μεγάλες ποσότητες νερού από το όρος Πάικο στη Γουμένισσα υδρεύοντας η πόλη και αρδεύοντας ως και τη δεκαετία του 1970 την ευρύτερη γεωργική της περιοχή.

Κατασκευή και ονομασία οδών: Έργο πρώτης προτεραιότητας θεωρήθηκε η κατασκευή των κεντρικών πλατειών και οδών, (πρακτικά 3/8-9-1913 και 10/22-12-1913. Στο πρακτικό αναφέρεται ως «Βακάλνιτσα» και «Μογιάντσου». Πρόκειται για τις μετέπειτα οδούς Ι. Δραγούμη και Καπετάν Γκόνου). Ο Δήμαρχος υπέβαλε στο ΔΣ κατάλογο ονομάτων για τις οδούς και τις πλατείες. Έγινε αποδεκτός, (πρακτικό 9/2-9-1914/πράξη 16). Περιλάμβανε ονόματα της βασιλικής οικογένειας, του πρωθυπουργού και την ημερομηνία της απελευθέρωσης της πόλης. Επίσης ατόμων που έδρασαν στην πόλη και την επαρχία της την περίοδο του Μακεδονικού Αγώνα. Αποφασίστηκε, αντίγραφα της πράξης να σταλούν σε όσους ζουν και δόθηκαν τα ονόματά τους ή στις οικογένειες των πεσόντων. Να κατασκευασθούν κατάλληλες πινακίδες και να τοποθετηθούν σε εμφανή σημεία των οδών και των πλατειών με πίστωση από τα τακτικά έξοδα του προϋπολογισμού, (πρακτικό 9/2-9-1914/πράξη 16).

Το κτίριο των Δημοσίων Υπηρεσιών Παιονίας στη Γουμένισσα (σήμερα δεν υπάρχει), (φ. Ελ. Αθ. Ίντου)

Άλλες μέριμνες για τους πολίτες: Ο χειμώνας του 1913 ήταν βαρύτατος και οι κάτοικοι της Γουμένισσας στερούνταν καυσόξυλων και ξυλανθράκων, διότι ο Δήμος δεν διέθετε δικό του δάσος. Ζητήθηκε η ξύλευση από παρακείμενο δάσος γειτονικής κοινότητας, γεγονός που δημιούργησε προβλήματα και το θέμα έφθασε στις ανώτερες διοικητικές αρχές (πρακτικό 8/15-12-13).

Φιλανθρωπία: Δεν ήταν μόνο ο βαρύς χειμώνας του 1913 αλλά και η φτώχεια που έπληττε πολλούς κατοίκους. Για τις γιορτές των Χριστουγέννων της χρονιάς εκείνης ενισχύθηκαν οικονομικά τριάντα οικογένειες και πρόσφυγες του  οικισμού Ρουμάνοβο (Δασερού), “…ίνα μη αφεθώσιν 78 ψυχαί προσφύγων να αποθάνωσιν εκ πείνης εν ημέραις μάλιστα επισήμους, καθ΄ άς ο κόσμος όλος χαίρει”, (πρακτικό 10/22-12-1913).

Εορτές: Για την πρώτη επέτειο της απελευθέρωσης της πόλης στις 23 Οκτωβρίου 1912 από την μακραίωνη τουρκική σκλαβιά διοργάνωσε γιορτή και εκδηλώσεις ο Στρατός. Ο Δήμαρχος δεν παρέστη, διότι προσκλήθηκε στην έδρα του καζά, στα Γιαννιτσά. Εκπροσώπησε την Γουμένισσα και την επαρχία της στις εκεί εκδηλώσεις. “…Καθήκον είχε ο Δήμος ίνα επί τη κειμένη αναχωρήσει του στρατού εντεύθεν να διατρανώσει την ευγνωμοσύνην του προς αυτόν, δια ταύτα, εγκρίνει την γενομένην δαπάνην ως καλώς γενομένην εκ του αποθεματικού κεφαλαίου”, (πρακτικό 10/22-12-13). Για την 25 Μαρτίου 1914, πρώτο εορτασμό της εθνικής επετείου στην απελευθερωμένη περιοχή, αναφέρεται: “…..Επειδή η ημέρα της εθνικής επετείου εγγίζει, απανταχού δε της Ελλάδος εορτάζεται μετά ενθουσιασμού ημείς δε οι χθες εισέτι διατελούντες υπό τον ζυγόν της δουλείας, δέον να πανηγυρίσωμεν μετά μεγάλου ενθουσιασμού. Ο Δήμος δε ως αρχή τοπική έχε καθήκον να αναλάβει την πρωτοβουλίαν της διεξαγωγής της εορτής …..” Το ΔΣ ψήφισε “… δι΄ έξοδα εορτών εν γένει…”  και ανέθεσε στον Δήμαρχο τα σχετικά, (πρακτικό 4/18-3-1914/πράξη 6).

Μέριμνα για το Στρατό: Με την απελευθέρωση εγκαταστάθηκε στην πόλη στρατιωτική δύναμη, ήταν διλοχία 250 ανδρών. Το ΔΣ ενέκρινε πίστωση “…καθόσον απειλείται η υγεία των στρατιωτών λόγω του χειμώνος και ο Δήμος δέον να αναλάβει την δαπάνην της επισκευής των οικημάτων εις ά διαμένει ο Στρατός….”, (πρακτικό 1/16-1-1914). Η απελευθερωμένη περιοχή μας με εντολή του Στρατηγείου αποτέλεσε πεδίο οργάνωσης νέας μεγάλης στρατιωτικής μονάδας, της 10ης Μεραρχίας. Η διοίκηση ανατέθηκε στον Συνταγματάρχη, αργότερα Στρατηγό, Λεωνίδα Παρασκευόπουλο. Το στρατηγείο εγκαταστάθηκε στην Γοργόπη. Αναπτύχθηκαν τρία συντάγματα. Στη Γευγελή, την Αξιούπολη και την Γουμένισσα, της οποίας ορίστηκε φρούραρχος ο Αντισυνταγματάρχης Ιωάννης Φικιώρης. Έλυσε τοπικά στρατιωτικά ζητήματα με πρώτο την εκκαθάριση της περιοχής του Πάικου από ένοπλες βουλγαρικές ομάδες.

Το έργο που συντελέστηκε από την πρώτη τοπική Δημοτική Αρχή την περίοδο 1912-1914 κρίνεται σημαντικό και πολυδιάστατο αν λάβει κανείς υπόψη του την εποχή και τις συνθήκες κάτω από τις οποίες πραγματοποιήθηκε. Αξιόλογες ήταν  οι προσπάθειες των τοπικών αρχών και στα επόμενα έτη, αν και από το 1915 και μετά η περιοχή μας βρέθηκε στο επίκεντρο του Μακεδονικού Μετώπου του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου.

Γουμένισσα, η σημερινή πλατεία Μακεδονομάχων παλιά, (πηγή, Κιβωτός Γουμένισσας)

Εκκλησία: Η  Γουμένισσα και η τοπική Εκκλησία πρέπει να είναι ιδιαίτερα υπερήφανες που στον τόπο αυτόν ουδέποτε υπήρξε άλλη θρησκεία ή δόγμα πέραν της Ορθοδοξίας. Η τοπική εκκλησία και στις δυσκολότερες περιόδους αντιμετώπιζε τα προβλήματα που ανέκυπταν με την στήριξη των πιστών.

        Υγεία: Στις 9 Φεβρουαρίου 1913 συστάθηκε από την Υγειονομική Υπηρεσία του Στρατού το Θεραπευτήριο Γουμενίσσης. Λειτούργησε μέχρι και τις 15 Ιουλίου του ίδιου έτους. Το διηύθυνε ο έφεδρος Ανθυπίατρος Θ. Μοσχούτης. Νοσηλεύτηκαν στρατιώτες, αξιωματικοί και αντιμετωπίστηκαν ενδημικές ασθένειες. Απειλήθηκε από επίθεση βουλγαρικού στρατού και κομιτατζήδων εναντίον της Γουμένισσας στις 19 Ιουνίου 1913, (ΑΓΕΣ/ΔΙΣ, φ. 1679/Στ/14 «Συνοπτική κατάστασις των πεπραγμένων εν τω Στρατιωτικώ Θεραπευτηρίω Γουμενίτσης από της συστάσεως αυτού ήτοι την 9^ην Φεβρουαρίου (1913) μέχρι σήμερον (15 Ιουλίου 1913)». Ως την λειτουργία του τοπικού Νοσοκομείου το 1936 υπήρξαν διάφορες υποδομές πρωτοβάθμιας υγειονομικής φροντίδας.

     Ε. Δημόσιες Υπηρεσίες και Οργανισμοί: Σε έγγραφο του 1914 της Υποδιοίκησης Γιαννιτσών αναφέρεται: “… Γουμένισσα ……έδρα Δήμου, ειρηνοδικείου, συμβολαιογράφου, αστυνομικού σταθμού, γραφείου τηλεγραφικού και ταχυδρομικού, έχει ελληνικήν Κοινότητα ήτις διατηρεί δύο μικτάς αστικάς σχολάς…”, (Ι.Α.Μ/Γ.Δ.Μ./φ.10/σελ. 31-35).

Ταχυδρομείο: Με απόφαση του Γενικού Διοικητή Μακεδονίας τα πρώτα ταχυδρομικά γραφεία στη Μακεδονία ιδρύθηκαν την 1 Δεκεμβρίου 1912 και ήταν Θεσσαλονίκης, Κασσάνδρας, Δάφνης Αγίου Όρους, Ισβόρου, Λαγκαδά, Μπάλτζας, Γευγελής, Γουμέντζας, Γιανιτσών, Βέροιας, Νάουσας, Βοδενών και Οστρόβου, (Εφ. ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ, 1-12-1912, σ. 3). Αργότερα  μετονομάστηκε Τηλεγραφικό και Ταχυδρομικό Γραφείο και διέγραψε τη δική του ιστορία μέχρι την πρόσφατη κατάργησή του.

       Αστυνομικός Σταθμός: Αμέσως μετά την απελευθέρωση παράλληλα με την στρατιωτική αρχή στο παλιό τουρκικό διοικητήριο, στον χώρο του σημερινού Αστυνομικού Τμήματος, στεγάστηκε Αστυνομικός Σταθμός. Λειτούργησε επί σειρά ετών στη συνέχεια ως Υπομοιραρχία Χωροφυλακής, Υποδιοίκηση Χωροφυλακής Παιονίας και Αστυνομικό Τμήμα.

       Επιθεώρηση Δημοτικών Σχολείων: Λειτούργησε το 1914. Η Γουμένισσα ορίστηκε έδρα Επιθεωρητή Δημοτικών Σχολείων της Εκπαιδευτικής Περιφέρειας Γουμενίσσης, μετέπειτα Παιονίας. Στεγάστηκε στο μέσο τμήμα του ορόφου του ιστορικού διδακτηρίου και στη συνέχεια ακολούθησε την δική της ιστορική πορεία μέχρι την κατάργησή της  το 2012, (Χρ. Π. Ίντου (επιμ.), Τα σχολεία μας από την ίδρυσή τους ως το 2000, Κιλκίς 2004, σελ. 15-27).

Ειρηνοδικείο: Συστάθηκε στις 7-4-1914 με Βασιλικό Διάταγμα (ΦΕΚ 88/1914 τ. Α΄). Το 1969 συγχωνεύθηκε με το Ειρηνοδικείο Γιαννιτσών (ΝΔ 100/1969, ΦΕΚ 31/1969 τ. Α΄). Επαναλειτούργησε το 1972, (ΒΔ 806/1972, ΦΕΚ 241/1972, τ. Α΄) και πριν μερικά χρόνια καταργήθηκε. Από της συστάσεώς του για πολλά χρόνια στεγάζονταν σε νεοκλασικό κτίριο της κωμόπολης επί της οδού Π. Κουντουριώτη.

Συμβολαιογραφείο, Υποθηκοφυλακείο: Παράλληλα με το ειρηνοδικείο το 1914 οργανώθηκε Συμβολαιογραφείο και αργότερα Υποθηκοφυλακείο.

  Στη συνέχεια στη Γουμένισσα ως έδρα της Επαρχίας Παιονίας οργανώθηκαν και λειτούργησαν όλες οι Δημόσιες Υπηρεσίες, Γραφεία Οργανισμών και Τραπεζικά Υποκαταστήματα. Πλην μερικών εξαιρέσεων οι περισσότερες  καταργήθηκαν, όπως και η τοπική στρατιωτική μονάδα. Οι περισσότερες  στεγάστηκαν στο νεοκλασικό κτίριο της οδού Ελ. Βενιζέλου, το οποίο κατέρρευσε, όπως και πολλά άλλα δημόσια και ιδιωτικά καταρρέουν και σήμερα.

         Με τη σημερινή ομιλία για στο εορτασμό της Απελευθέρωσης της Γουμένισσας και της Επαρχίας της (Παιονίας) στις 23 Οκτωβρίου 1912 από τον Ελληνικό Στρατό  αναφερθήκαμε εν συντομία στο ίδιο το ιστορικό γεγονός και στην πρώτη οργάνωση του τοπικού Δήμου και των Υπηρεσιών του Δημοσίου στην έδρα του την περίοδο 1912-1914. Είναι σελίδες της τοπικής μας ιστορίας και εκείνης της Πατρίδας μας. Δεν πρέπει να λησμονείται την ημέρα της εορτής της απελευθέρωσης της περιοχής μας και όταν από την Πολιτεία λαμβάνονται αποφάσεις για αυτήν.