Αλφαβητάριο – Τα καλά παιδιά

Ο συγγραφέας του Επαμεινώνδας Γεραντώνης  ήταν δάσκαλος Γουμένισσας                                                                          

Γράφει ο Χρήστος Π. Ίντος

Το σχολικό έτος 1949-1950 κυκλοφόρησε από τον Οργανισμό Εκδόσεως Σχολικών Βιβλίων (ΟΕΣΒ) το αναγνωστικό για την εκμάθηση της γλώσσας από τα παιδιά της Α΄ τάξης Δημοτικού με τον τίτλο “Αλφαβητάριο – Τα καλά παιδιά”. Για το βιβλίο  εκείνο στην εποχή του και στα μετέπειτα χρόνια έγινε πολύς λόγος. Έκτοτε επανεκδόθηκε και έτυχε θερμής υποδοχής από όσους έμαθαν με αυτό τα πρώτα γράμματα και από αναγνώστες που τους διακρίνει νοσταλγία για τα παλιά βιβλία, ιδιαίτερα για τα σχολικά.

“Τα καλά παιδιά” με ήρωες την Άννα, τον Ρήγα και την Νίνα ήρθε στα χέρια των παιδιών που περνούσαν για πρώτη φορά τις πόρτες των σχολείων μετά τον πόλεμο μιας δεκαετίας (1940-1950). Ήταν το μέσο για να μάθουν γραφή και ανάγνωση, τη γλώσσα τους, μέσα από εικόνες και κείμενα. Δημιουργοί του ένας δάσκαλος και ένας καλλιτέχνης. Οι Επαμεινώνδας Γεραντώνης και Κώστας Γραμματόπουλος. “Ήταν το αλφαβητάρι της νέας εκκίνησης, της προσμονής και του αγώνα για επιβίωση. Μηνύματα που άγγιζαν και έμπαιναν σε όλα τα ελληνικά σπίτια”, (Ημερολόγιο 2022, Εικόνες από τα Αλφαβητάρια, έκδοση εφ. “ΤΑ ΝΕΑ”). Βιβλίο “ που περιέχει ποιήματα και πεζά με σκηνές που προκρίνουν τις αξίες της καλοσύνης, της υπευθυνότητας, της αγάπης προς τα ζώα, αλλά και της διασκέδασης”, σημειώνει ο εκδοτικός οίκος “Πατάκης” στην ιστοσελίδα του (vivliopoliopataki.gr).

Δάσκαλοι της Εκπαιδευτικής Περιφέρειας Γουμενίτσης το 1928. Στο κέντρο καθήμενος ο Επιθεωρητής Αν. Γεραντώνης. Μεταξύ των υπολοίπων και ο δάσκαλος Επαμεινώνδας Γεραντώνης (Φωτ. Χαρ. Σλιουπκίδης)

Είναι ιδιαίτερα τιμητικό για την Εκπαιδευτική Περιφέρεια Γουμενίσσης, μετέπειτα Παιονίας, και την έδρα της, τη Γουμένισσα, διότι ο συγγραφέας του αλφαβηταρίου “Τα καλά παιδιά” διορίστηκε και υπηρέτησε δάσκαλος στην κωμόπολη για αρκετά χρόνια κατά τη διάρκεια των δεκαετιών 1920 – 1930. Ήταν δάσκαλος του Α΄ Δημοτικού Σχολείου Γουμένισσας.

Οι μαθητές του μιλούσαν με ενθουσιασμό και θαυμασμό για τον δάσκαλό τους. Για την καλοσύνη, τον τρόπο διδασκαλίας, το παράστημα και όλα εκείνα που κάνουν τους μικρούς να θαυμάζουν τους μεγάλους, ιδιαίτερα τον δάσκαλό τους. Υπηρέτησε στο ιστορικό διδακτήριο της κωμόπολης, στο κέντρο της, και συνδέθηκε το όνομά του με τη φύτευση πεύκων τόσο στον αυλόγυρο του σχολείου, όσο και σε άλλους δημόσιους χώρους. “Τα πεύκα του Γεραντώνη” στο πάρκο δίπλα στο σχολείο, που δεν υπάρχει, στον χώρο του σημερινού κοινοτικού καταστήματος, που ήταν γνωστός ως “τα πεύκα”, σε άλλους δημόσιους χώρους, όπως του Νοσοκομείου κλπ. Σήμερα από τα “πεύκα του Γεραντώνη”, σώζεται ένα, στον χώρο μεταξύ του Μητροπολιτικού Ι. Ν. Αγίου Γεωργίου και του ιστορικού διδακτηρίου.

Ο Επαμεινώνδας Γεραντώνης (1890-1952) γεννήθηκε στον Δίλοφο (Μπούφλιανη) Φθιώτιδας. Σπούδασε στο Διδασκαλείο Αθηνών και διορίστηκε στη Γουμένισσα, όπου συνυπηρετούσε με τη δασκάλα σύζυγό του Μαρία (1896-1952). Απέκτησαν ένα γιο. Μετά τη Γουμένισσα εγκαταστάθηκαν στη Θεσσαλονίκη, όπου συνταξιούχοι έζησαν ως το 1952, έχοντας τραγική κατάληξη λόγω οικογενειακού δράματος.

Το 1928 ήταν επικεφαλής τριμελούς επιτροπής του Διδασκαλικού Συλλόγου Γουμενίσσης που είχε ιδρυθεί το 1920. Ανέλαβε τη σύνταξη του αναμορφωμένου καταστατικού του Συλλόγου και την υποβολή του για έγκριση στο Πρωτοδικείο Θεσσαλονίκης. Η διαδικασία ολοκληρώθηκε και αναδιοργανώθηκε το σωματείο το 1928 με την επωνυμία “Σύλλογος Δημοδιδασκάλων εν Γουμενίσση”. Δεκαπέντε εκπαιδευτικοί υπέγραψαν την νέα ιδρυτική πράξη, πρώτος ο Επαμεινώνδας Γεραντώνης (Ιστορικό Αρχείο Μακεδονίας, φ. Πρωτοδικείου Θεσσαλονίκης).

Ο ίδιος ασχολήθηκε με τη συγγραφή βιβλίων και άρθρων που δημοσιεύθηκαν σε περιοδικά και εφημερίδες της εποχής του. Μια από τις πρώτες του εργασίες είχε τον τίτλο “Τραγούδια του ελληνο – τουρκικού πολέμου (1897) ποιηθέντα υπό Μαγδαληνής Δ. Γκίζου”, (περ. Λαογραφία 4 (1919), σ. 688-690).

Την εποχή που υπηρετούσε στη Γουμένισσα, Επιθεωρητής Δημοτικής Εκπαίδευσης με έδρα την ίδια κωμόπολη ήταν ο Αντώνιος Γεραντώνης. Τα δύο πρόσωπα ίσως είχαν κάποια συγγένεια. Ήταν συγγραφείς σχολικών βιβλίων και πρόκειται για διαφορετικά άτομα που δεν πρέπει να συγχέονται από όσους ασχολούνται με την ιστορία της εκπαίδευσης. Για τον Αντώνιο Γεραντώνη θα επανέλθουμε με άλλο δημοσίευμα.

Κ.Γραμματόπουλος ζωγράφος και χαράκτης (Πηγή διαδίκτυο)

Ο δεύτερος συντελεστής του αλφαβηταρίου “Τα καλά παιδιά” ήταν ο ζωγράφος και χαράκτης Κώστας Γραμματόπουλος (1916-2003). Απόφοιτος της Σχολής Καλών Τεχνών της Αθήνας έγινε πολύ γνωστός από τις αφίσες που φιλοτέχνησε την περίοδο του ελληνοϊταλικού πολέμου, όπως “Εμπρός της Ελλάδος παιδιά …”, “Οι Ηρωίδες του 1940” κ.ά. Συνεργάστηκε με πολλά περιοδικά και εκδότες βιβλίων. Είναι εκείνος που φιλοτέχνησε για το περιοδικό “Νέα Εστία” τα πορτρέτα των μεγάλων Ελλήνων συγγραφέων Παλαμά, Σικελιανού, Μυριβήλη, Τερζάκη κ.ά. Συνεργάζονταν με το περιοδικό “Εικονογραφημένα κλασσικά” ιδιαίτερα στα τεύχη με ήρωες από την ελληνική μυθολογία και την επανάσταση του 1821.

Ο Γραμματόπουλος το 1949 ανέλαβε να εικονογραφήσει το αλφαβητάριο “Τα καλά παιδιά” μετά από διαγωνισμό που προκήρυξε ο ΟΕΣΒ, μετέπειτα ΟΕΔΒ. Για το έργο του εκείνο έλαβε πρώτο βραβείο στη Διεθνή Έκθεση Διδακτικού Βιβλίου στο Λακέν του Βελγίου. “Πρόθεση του ήταν το βιβλίο να αγγίξει τα παιδιά”. Το πέτυχε, “γι’ αυτό άλλωστε και η ανάμνηση των εικόνων αυτών προξενεί σε όλους συγκίνηση και χαρά” (https://el.wikipedia.org).

Το 1956 “Τα καλά παιδιά” αντικαταστάθηκαν από το αλφαβητάρι που συνέγραψαν οι Ι. Κ. Γιαννέλης, Γ. Σακκάς και Ι. Σικιώτης. Το νέο βιβλίο εικονογράφησε και πάλι ο Κ. Γραμματόπουλος. Η Άννα, ήρωας του βιβλίου, παρέμεινε και τη θέση του Ρήγα και της Νίνας την πήραν ο Μίμης και η Λόλα. Ήταν το βιβλίο που χρησιμοποιήθηκε τα επόμενα είκοσι χρόνια.

Η ανάμνηση του Επαμεινώνδα Γεραντώνη στη Γουμένισσα παρήλθε μαζί με τις γενιές των παιδιών που γαλούχησε. Παρέμεινε στο βιβλίο του, “Τα καλά παιδιά”, που άρεσε πολύ και ως τις ημέρες μας εγκωμιάστηκε και επανεκδόθηκε.