Αφιέρωμα στην ημέρα του Μακεδονικού Αγώνα (13 Οκτωβρίου)

Γράφει ο Χρήστος Π. Ίντος

Η 13η Οκτωβρίου, ημέρα θανάτου από τουρκικό βόλι του ήρωα Παύλου Μέλα (1870-1904) στο χωριό Στάτιστα της Καστοριάς, έχει καθιερωθεί ως ημέρα του Μακεδονικού Αγώνα (ΜΑ). Το χωριό αργότερα πήρε το όνομα του ήρωα.

Ο Μ. Α. ως ένοπλη δράση διαδραματίστηκε κυρίως την περίοδο 1904-1908 στη Μακεδονία, τη Θράκη, ακόμη και στην Ήπειρο. Ήταν αγώνας χωρίς καθορισμένη αρχή και καθορισμένο τέλος. Έχει τις ρίζες του βαθιά μέσα στο χρόνο, πιο συγκεκριμένα στον 19ο αιώνα, και συνεχίσθηκε και μετά τη θεωρητική παύση του που τοποθετείται στο 1908.

Κάθε λαός τον βίο και τα κατορθώματα των ηρώων του τα τραγούδησε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Ο δικός μας το έπραξε με ξέχωρο τρόπο, διότι και πολλούς ήρωες στην μακραίωνη ιστορία του ανέδειξε αλλά και την ποιητική ικανότητα την είχε στο αίμα του. Η ελληνική λαϊκή μούσα θαυμάστηκε από πολλούς σε όλον τον κόσμο και ενέπνευσε μεγάλους ποιητές.

Ο θάνατος του Παύλου Μελά, που εθελοντικά, όπως και άλλοι, θυσιάστηκε για τη διάσωση της Μακεδονίας, τραγουδήθηκε με το παρακάτω ηρωικό τραγούδι:

Σαν τέτοια ώρα στο βουνό
ο Παύλος πληγωμένος,
μες στο νερό του αυλακιού
ήτανε ξαπλωμένος.

Για σύρε Δήμο μου πιστέ,
στην ποθητή πηγή μου,
και φέρε μου κρύο νερό,
να πλένω την πληγή μου.

Σταλαματιά το αίμα μου
για σε Πατρίς το χύνω,
για ν΄ έχεις δόξα και τιμή,
να λάμπεις σαν τον ήλιο.

Δεν κλαίω τη λαβωματιά,
δεν κλαίω και το βόλι,
μον΄ κλαίω που αφήνω γεια
τη συντροφιά μου όλη.

Είν΄ η Ελλάδα μας, μικρή,
μικρή και τιμημένη,
μα έχει ελεύθερη ψυχή,
μες στο κλουβί δεν μπαίνει.

Το τραγούδι χαρακτηρίζεται λαϊκό και έχει ρυθμό εμβατηρίου. Ο Δ. Α. Πετρόπουλος (ΕΜΣ, τ. Μακεδονικά, τ. 8ος) υποστηρίζει, πως είναι επηρεασμένο από τα κλέφτικα τραγούδια. Από τη λόγια μορφή που διαφαίνεται στους στίχους, θεωρείται βεβαία η επέμβαση στην αρχική μορφή του τραγουδιού κάποιου στιχοπλόκου της εποχής. Η επέμβαση είναι εμφανής στην ομοιοκαταληξία και στη επεξεργασία των αρχικών λαϊκών λέξεων.

Ήταν πολύ διαδεδομένο σε όλον τον βορειοελλαδικό χώρο. Το τραγουδούσαν σε πολλές περιπτώσεις, σχολικές γιορτές, λαϊκές εκδηλώσεις, επιτραπέζια γλέντια, πανηγύρια ακόμη και σε χαρές, όπως ονόμαζαν τους γάμους, κατά την πορεία της συνοδείας του γαμπρού και της νύφης προς και από την Εκκλησία.

Στη Γουμένισσα οι μουσικοί της το απέδιδαν με μοναδικό τρόπο. Πάθος, ενθουσιασμό και ιδιαίτερη υπερηφάνεια, παλαιότερα με τους παραδοσιακούς ζουρνάδες και στα νεότερα χρόνια με τα χάλκινα. Σήμερα το ακούμε σπανιότερα και πάντα στις συναυλίες των Χάλκινων της κωμόπολης στις εκδηλώσεις του πανηγυριού του Δεκαπενταύγουστου.

Η παρούσα αναφορά είναι υπενθύμιση ενός αγαπημένου στη Μακεδονία τραγουδιού επ΄ ευκαιρία της ημέρας του Μακεδονικού Αγώνα, της μνήμης του Παύλου Μελά και όλων όσων πρόσφεραν τον εαυτό τους για τη Μακεδονία. Στους προδρόμους της διάσωσης και της ελευθερίας της που ήρθε αργότερα, το 1912, από τον ελληνικό στρατό και τη συμμετοχή του στους βαλκανικούς πολέμους 1912-1913.