100 χρόνια από την Μικρασιατική Καταστροφή – “Αχ! …Εκείνο το ΄22!”

Γράφει ο Χρήστος Π. Ίντος

Ο συνομιλητής μας της δεκαετία του 1980, όπως μας έλεγε, είχε την τύχη να πάρει μέρος σε δυο μεγάλους πολέμους. Στη Μικρασιατική εκστρατεία το 1919, νεαρό παλικάρι τότε, και αργότερα, το 1940, στα βουνά της Ηπείρου και της Αλβανίας. “Γιατί εμείς από τη Μακεδονία και από τη Θράκη”, έλεγε, “στον πόλεμο του 40 παρουσιαστήκαμε διπλές κλάσεις από ότι από τα άλλα μέρη της Ελλάδας…..… Πολλοί πολεμήσαμε στην Μικρά Ασία και μετά στην Αλβανία …”. Τι να πρωτοθυμηθεί και τι να διηγηθεί από τα χρόνια που σημάδεψαν την ιστορία της Πατρίδας των χρόνων εκείνων!

Στον πόλεμο της Μικράς Ασίας στρατεύσιμος. Παρουσιάστηκε στη Θεσσαλονίκη και  από εκεί αργότερα με τη μονάδα του στη Μικρά Ασία. Τέσσερα περίπου χρόνια στον Στρατό! Στην Κίο, την Προύσα, το Εσκί Σεχίρ, τον Σαγγάριο και σε πολλά άλλα μέρη. Στην οπισθοχώρηση με όλα τα τραγικά επακόλουθα για τον ελληνισμό, πορεύτηκε με πίκρα και βάσανα για να φθάσει ζωντανός στο σπίτι του, όπου τον περίμεναν με αγωνία!

Όταν πρόφερε το όνομα Σαγγάριος, βούρκωνε και σιγοψιθύριζε:

Στη Σμύρνη σφάζουνε αρνιά

στην Πόλη τα κριάρια

και μέσα στον Σαγγάριο

πέφτουν τα παλληκάρια.

Δεν ήθελε να συνεχίσει, όπως έκαμνε άλλες φορές. Να πει το τραγούδι που του προκαλούσε ανάμικτα συναισθήματα. Υπερηφάνεια και λύπη. Χαρά για τις νίκες και πόνο για το τραγικό τέλος. “Ναι όμως, ήταν και το Κάλε – Γκρότο, το θυμάσαι; Τι φωτογραφία που είχες από το Δορύλαιον και την έδειχνες με καμάρι!”, είπα διστακτικά. Συνέχισε τραγουδώντας:

Στο Καλε – Γκρότο φτάσαμε

στην πιο ψηλή τη ράχη

και αρχίσαμε με την τουρκιά

τη φοβερή τη μάχη.

Αλάχ, Αλάχ φωνάζει η τουρκιά

ίσως και φοβηθούμε,

μα εμείς τους απαντήσαμε

στην Άγκυρα θα μπούμε.

Έβγα ρε Μουσταφάμπεη,

έβγα στο παραθύρι,

να δεις τα ελληνόπουλα

μες στο Εσκί Σεχίρι.

Τα στήθη του φούσκωσαν, το πρόσωπό του έλαμψε και πήρε, παρά την ηλικία του, ροδοκόκκινο χρώμα. Καμάρωνε για κατορθώματα και περασμένα μεγαλεία, για δόξες και νίκες του Στρατού μας. “Τώρα, αφού έφτασες στο Εσκί Σεχίρ, πες μας και τη συνέχεια …. όσο κι αν είναι βαρύ και μας πληγώνει!”. Δίστασε, ένας κόμπος ανέβηκε στο λαιμό του και η χλομάδα ζωγράφισε το πρόσωπό του. Ο τόνος της φωνής έπεσε και το τραγούδι από την επική μορφή πέρασε σε εκείνη του μοιρολογιού.  Βγήκε αργόσυρτο και παραπονεμένο:

………………………….

Σαγγάριε, συρματόπλεχτε

και συρματοπλεγμένε,

μας έχεις κάψει την καρδιά,

παναθεματισμένε!

Πολλές μανούλες κλάψανε,

ας κλάψει και η δική μου,

γιατί εκεί στην Άγκυρα

θα θάψουν το κορμί μου!

Θάφτηκαν πολλά κορμιά στην Μικρά Ασία. Στρατιωτών, πολλά περισσότερα  άμαχων Ελλήνων που ξεριζώθηκαν από τις πατρογονικές τους εστίες και πήραν τον δρόμο της προσφυγιάς. Μετά το τέλος του τραγουδιού, δεν χωρούσαν άλλες κουβέντες. Ο βαρύς αναστεναγμός του στρατιώτη στο Μικρασιατικό πόλεμο που επιβίωνε τη δεκαετία του 1980 και θυμόταν όσα έζησε στον μακρόχρονο εκείνον πόλεμο, έβαλε τέλος στην κουβέντα. Ήταν το: “Αχ …. εκείνο το ΄22!”.                                                                               

Σημειώσεις:

Κιος: Πόλη στην Προποντίδα που κτίστηκε τον 8ο–7ο π. Χ. αιώνα από τους Μιλήσιους. Από τους 5.000 κατοίκους της το 1919 οι 4620 ήταν Έλληνες.

Προύσα: Μεγαλούπολη της Τουρκίας, κέντρο της Βιθυνίας, πρώτη πρωτεύουσα των Οθωμανών, το δυτικό άκρο των δρόμων του μεταξιού στα βυζαντινά χρόνια.

Εσκί Σεχίρ: Είναι το Δορύλαιον των αρχαίων. Κτίστηκε από τους Φρύγες το 1.000 π. Χ. Σήμερα μεγάλη πόλη της Τουρκίας. Τον Ιούλιο του 1921 δόθηκε η ομώνυμη μάχη μεταξύ του ελληνικού και τουρκικού στρατού και νίκησε ο πρώτος.

Σαγγάριος: Ο τρίτος ποταμός της Τουρκίας μήκους 824 χλμ. Εκβάλει στον Εύξεινο Πόντο. Εκεί δόθηκε η ομώνυμη μάχη μεταξύ Ελλήνων και Τούρκων τον Αύγουστο του 1921 με αμφίρροπο αποτέλεσμα. Ανακόπηκε η προέλαση του Ελληνικού Στρατού προς την Άγκυρα.

Σμύρνη: Η πρωτεύουσα της Ιωνίας, των Μικρασιατικών παραλίων, το “Παρίσι της Ανατολής”, η “Γκιαούρ Ισμίρ = η άπιστη Σμύρνη” των Τούρκων. Σήμερα μεγαλούπολη της Τουρκίας και βασικό λιμάνι της στο Αιγαίο.

Πόλη:  Η Κωνσταντινούπολη.

Κάλε- Γκρότο: Καλά οχυρωμένη αμυντική θέση των τουρκικών δυνάμεων στην περιοχή του Σαγγάριου (Αλμυρά Έρημο), όπου δόθηκε σκληρή μάχη τον Αύγουστο του 1921. Μετά τη θυσία πολλών Ελλήνων στρατιωτών καταλήφθηκε με επικεφαλής τον Νικόλαο Πλαστήρα. Χαρακτηρίστηκε “πύρρειος νίκη των Ελλήνων” που στη συνέχεια περιέπεσαν σε αδράνεια δίδοντας χρόνο στον αντίπαλο να ανασυγκροτηθεί και να οργανώσει την τελική του επίθεση.

Μουσταφάμπεης: Ο Μουσταφά Κεμάλ (1881-1938), στρατιωτικός και στη συνέχεια πολιτικός. Ιδρυτής του τουρκικού κράτους μετά την υπό διάλυση Οθωμανική Αυτοκρατορία.