Το χορευτικό του Πολυπέτρου (στ’ Ακρίτεια) στη Θεσσαλονίκη

Του Πολυκράτη Παντσίδη

Τη δεκαετία του 1950 το Βασιλικό Ίδρυμα Πρόνοιας -γνωστό ως Βασιλική Πρόνοια- δημιουργεί 260 κέντρα νεότητας, κυρίως σε ακριτικά χωριά της Βορείου Ελλάδας, που τα ονομάζει «Σπίτι του Παιδιού»1. Σκοπός της ίδρυσής τους ήταν η ηθική, κοινωνική και πνευματική εξύψωση του επιπέδου ζωής των παιδιών, η τόνωση του πατριωτικού και θρησκευτικού συναισθήματος, καθώς και μια στοιχειώδης επαγγελματική κατάρτιση στον αγροτικό και τεχνικό τομέα2. Ένα από αυτά ιδρύεται και στο Πολύπετρο το Νοέμβριο του 1956.

Το 1958 το Πολύπετρο καλείται να συμμετάσχει χορευτικά στην έναρξη των ¨ΣΤ΄ Ακριτείων¨ αθλητικών αγώνων στην Θεσσαλονίκη, με την παρουσίαση παραδοσιακών χορών. Με αφορμή το γεγονός αυτό η διευθύντρια του κέντρου «Σπίτι του Παιδιού», Μαίρη Κεσούδη, συγκρότησε χορευτικό τμήμα αποτελούμενο από νέες και νέους του χωριού. Οι πρόβες πραγματοποιούνταν στο προαύλειο χώρο του ιδρύματος από μουσικούς της Γουμένισσας.
Το πρόγραμμα για το χορευτικό Πολυπέτρου που θα συμμετείχε στα Ακρίτεια περιελάμβανε την παρουσίαση τοπικών μακεδονικών χορών από τις γυναίκες, ενώ από τους άνδρες τους «ρουσαλίδικους» χορούς αναβιώνοντας έτσι ένα πολύ παλιό μακεδονικό έθιμο, τους «Ρουσαλήδες». Οι γυναίκες θα ήταν ενδεδυμένες με τις αυθεντικές καθημερινές παραδοσιακές μακεδονικές φορεσιές, ενώ οι άνδρες με τις φουστανέλες και τα σπαθιά στα χέρια. Τις φορεσιές αυτές -που σταμάτησαν να φοριούνται από τις αρχές της δεκαετίας του ΄40- ανέσυραν οι χορευτές από τα μπαούλα των μανάδων τους. Να σημειωθεί ότι οι χορευτές που δε διέθεταν δικές τους φορεσιές, τις δανείστηκαν από ντόπιους κατοίκους των γύρω χωριών.

Η έναρξη των ¨ΣΤ΄ Ακριτείων¨ αθλητικών αγώνων πραγματοποιήθηκε στις 25 Ιουνίου του 1958, ημέρα Τετάρτη, στο γήπεδο της Χ.Α.Ν. Θεσσαλονίκης από χορευτικά συγκροτήματα των ιδρυμάτων («Σπίτι του παιδιού») από όλη την Μακεδονία, παρουσία της Βασίλισσας Φρειδερίκης και των πριγκιπισσών Σοφίας και Ειρήνης3. Στην εκδήλωση, πέραν του Πολυπέτρου, συμμετείχαν και οι χορευτικές ομάδες («Σπίτι Παιδιού») των περιοχών Γρίβας, Πολυκάστρου και Κούπας.

Το πρωί της 23ης Ιουνίου 1958 εικοσιπέντε γυναίκες και δεκαπέντε άνδρες χορευτές αναχώρησαν με δύο στρατιωτικά αυτοκίνητα τύπου «Τζέιμς» από το Πολύπετρο για τη Θεσσαλονίκη. Διανυκτέρευσαν δύο βράδια μαζί με άλλα χορευτικά στο στρατώνα «Κέντρο Διερχομένων» του παλιού Σιδηροδρομικού Σταθμού.

Της κύριας εκδήλωσης προηγήθηκαν δυο πρόβες στο χώρο των εκδηλώσεων. Η μετακίνησή των χορευτικών από και προς τις πρόβες γινόταν πεζή, περπατώντας την παραλιακή λεωφόρο Νίκης, ενδεδυμένοι με τις παραδοσιακές ενδυμασίες τους.
Φαγητό τους προσέφεραν στην Παιδόπολη «Άγιος Δημήτριος» της Θεσσαλονίκης, η οποία βρίσκονταν στο χώρο που σήμερα βρίσκεται το Δικαστικό Μέγαρο Θεσσαλονίκης, πολύ κοντά στο Παλαιό Σιδηροδρομικό Σταθμό, όπου και διέμεναν.

Την ημέρα της εκδήλωσης όλα τα χορευτικά που συμμετείχαν ξεκίνησαν από το Παλαιό Σιδηροδρομικό Σταθμό σε πομπή και παρελαύνοντας μέσω της παραλιακής λεωφόρου Νίκης και του Λευκού Πύργου, υπό των θερμών χειροκροτημάτων του πλήθους, κατέληξαν στο χώρο της εκδήλωσης, στο γήπεδο της Χ.Α.Ν.Θ.

Στο γήπεδο της ΧΑΝΘ υπήρχαν μεγάλοι ασβεστωμένοι κύκλοι, στους οποίους κάθε χορευτικό παρουσίαζε το πρόγραμμά του. Όλα τα χορευτικά χόρευαν ταυτόχρονα τους δικούς τους χορούς. Κάθε χορευτική ομάδα είχε τους δικούς της μουσικούς, και να σημειωθεί πως οι μουσικοί της δικής μας ομάδας -του Πολυπέτρου- προέρχονταν από τα χάλκινα της Γουμένισσας.

Όλα τα χορευτικά πραγματοποίησαν εξαιρετική εμφάνιση. Ιδιαίτερη εντύπωση, όμως, έκανε το μοναδικό χορευτικό θέαμα των Ρουσαλήδων, αφού ήταν το μοναδικό που κέρδισε επαξίως το θαυμασμό των θεατών και των επισήμων πράγμα που υποδηλώθηκε με το παρατεταμένο θερμό χειροκρότημά τους.
Οι χοροί που παρουσίασαν οι άνδρες ήταν οι γνωστοί «ρουσαλήδικοι χοροί», όπως: Περπατητός, Πατρόνα και Μπαιντούσκα. Οι γυναίκες χόρεψαν τους χορούς: Μακεδονία ξακουστή, Παρδαλά Τσουράπια (sareni tsourepi) και Προσκυνητός (Κλα(ϊ)νάτσκα). Το χορευτικό μας συγκρότημα έκλεισε το πρόγραμμα του με όλους τους χορευτές μαζί, άνδρες και γυναίκες, να χορεύουν το χορό «Μπάμπω Γιώργιφτσα (Νιζάμικος)». Του χορού αυτού πρωτοχορεύτρια ήταν η Μαρία Γραμματικού του Αθανασίου.

Με το πέρας των υποχρεώσεών της η αποστολή του Πολυπέτρου επέστρεψε με τα στρατιωτικά οχήματα στο Πολύπετρο, αποκομίζοντας αξέχαστες αναμνήσεις για τους χορευτές και εξασφαλίζοντας μια ιστορική συμμετοχή ως παρακαταθήκη για το νεοϊδρυθέν τότε τμήμα του χορευτικού συγκροτήματος, αλλά και της μετέπειτα πορείας του στο πολιτιστικό σύλλογο του Πολυπέτρου.

Το πολυπληθές χορευτικό συγκρότημα Πολυπέτρου αποτελούνταν τότε από 25 γυναίκες και 15 άνδρες, οι οποίοι αναφέρονται ονομαστικά παρακάτω:

Γυναίκες:
1. Λεμονιά Αλέκογλου-Βουδούρη 2.Ευγενία Γώγου-Μπεκτασιάδου 3.Μαρίκα Γραμματικού του Αθανασίου 4.Σοφία Γραμματικού 5.Χρυσούλα Γραμματικού-Χειμωνίδου 6.Ελένη Γώγου –Πεχλιβάνη 7.Σοφία Ήλκου 8. (Μαρίτσα) Μαρία Οργαντζή-Βουδούρη 9.Κυριακή (Κούλα) Θεοφίλου 10.Ελένη Καδίγκου-Σαββόγλου 11. Ευδοξία Καδίγκου 12.Ζουμπουλιά Κουκουλεκίδου 13.Μαρία Κωνσταντίνου-Παντσίδου 14.Πασχαλίνα Κωνσταντίνου-Γραμματικού 15.Γεωργία Κωνσταντίνου-Κύρου 16. Μαρίκα Μαυρουδή 17.Δήμητρα Μαυρουδή 18.Χρυσούλα Μπεκτασιάδου-Καδίγκου 19.Στυλιανή Μπεκτασιάδου-Πιπιλακίδη 20.Γεωργία Πεχλιβάνη-Μαυρουδή 21.Γιαννούλα Σιτσανίδου-Θεοφίλου 22.Δέσποινα Τσακρακίδου-Ναλμπάντη 23.Κατίνα Τσατσασίδου 24… 25…

Άνδρες:
1.Κώστας Γραμματικός του Αθανασίου 2.Γεώργιος Γώγος του Θεοδώρου 3.Γώγος Θεοφάνης 4.Θεόφιλος Θεοφίλου 5.Πέτρος Κιτσούκης 6.Θεόδωρος Μαυρουδής 7.Μισίρκος Κώστας 8.Στράτος Ναλμπάντης του Δημητρίου 9.Αναστάσης Οργαντζής 10.Πέτρος Πεχλιβάνης του Παντελή 11.Ηλίας Πεχλιβάνης του Παντελή 12.Γιώργος Πεχλιβάνης του Ιωάννη 13.Τζούλης Χρήστος 14.Μιχάλης Τσατσασίδης 15.Κοσμάς Χειμωνίδης

Αξιοσημείωτα
√ Αξίζει να αναφέρουμε το ιδιαίτερο ενδιαφέρον που επέδειξαν να βρίσκονται όλο το τριήμερο κοντά στους χορευτές, δίχως να λείψουν ούτε λεπτό από κοντά τους, η αρχηγός του κέντρου « Σπίτι του Παιδιού» Πολυπέτρου, Μαίρη Κεσούδη, που ήταν και υπεύθυνη της αποστολής, μαζί με την αναπληρώτρια αρχηγό Ελένη Βοριά. (Το διάστημα εκείνο η Ελένη Βοριά παρέδιδε την θέση της διευθύντριας στην Μαίρη Κεσούδη μετά την αποχώρηση της αρχηγού Τούλας Λαμπρινοπούλου).
Για την εποχή εκείνη, που οι έξοδοι από το χωριό ήταν σπάνιες, πολλοί νέοι και νέες είχαν την ευκαιρία να επισκεφτούν για πρώτη φορά τη Θεσσαλονίκη, αποκομίζοντας μοναδικές εμπειρίες και εντυπώσεις. Τα απογεύματα της πρώτης και δεύτερης μέρας ήταν ελεύθερα για τα μέλη των αποστολών, οπότε τα αξιοποίησαν με περιπάτους στη παραλία της Θεσσαλονίκης, επισκέψεις στο Λευκό πύργο και στο ζωολογικό κήπο, που τότε βρισκόταν στο πάρκο όπου σήμερα βρίσκεται η καφετερία Ξαρχάκου. Στους πιο τολμηρούς δόθηκε, επίσης, η ευκαιρία για μια ρομαντική βαρκάδα στο Θερμαϊκό, ενώ αξίζει να αναφερθεί ότι οι περισσότεροι αντίκρισαν τη θάλασσα για πρώτη φορά.

Πολλές γυναίκες και άνδρες με δυσκολία κατάφεραν να συμμετάσχουν, καθώς ο Ιούνιος μήνας -μήνας του θερισμού- δυσκόλευε τους γονείς να αφήσουν τα παιδιά τους, καθώς σε αυτά βασίζονταν για το θερισμό των σιτηρών.
Επίσης, σε μερικούς – κές, αξέχαστο θα μείνει το γεγονός του πολύωρου περπατήματος με τις παραδοσιακές ενδυμασίες, ώστε να πηγαίνουν για πρόβα στην Χ.Α.Ν.Θ και να επιστρέφουν στο Παλιό Σταθμό όπου διέμεναν, προκαλώντας τους φουσκάλες και πρηξίματα στα πόδια από τα παπούτσια που φορούσαν. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα της Ελένης Καδίγκου-Σαββόγλου, την οποία χρειάστηκε να μεταφέρουν στο νοσοκομείο για τις πρώτες βοήθειες στα πληγωμένα της πόδια, ώστε να συμμετάσχει τελικώς στην εκδήλωση.

Όλες οι αποστολές κοιμήθηκαν στα δάπεδα των αποθηκών του «Κέντρου Διερχομένων» του Παλιού Σταθμού, όπου για στρώμα χρησιμοποιούσαν κουβέρτες και στρωσίδια, που έφεραν μαζί τους. Για την εποχή εκείνη, και ιδίως για τους ανθρώπους της υπαίθρου, θεωρούνταν απολύτως φυσιολογικό να κοιμούνται στο δάπεδο, οπότε και το γεγονός δεν αποτέλεσε τότε αξιοσημείωτο αντικείμενο σχολιασμού.

Σημαντικές εμφανίσεις του χορευτικού «Σπίτι Παιδιού»
Η ίδια αυτή χορευτική ομάδα, μετά την επιτυχή εμφάνισή της στη Θεσσαλονίκη, μεταβαίνει στο Κιλκίς -την ίδια χρονιά- και συμμετέχει στις πολιτιστικές και αθλητικές εκδηλώσεις «Κωνσταντίνεια», που διοργάνωνε την περίοδο εκείνη η Βασιλική Πρόνοια προς τιμή του άλλοτε διαδόχου και μετέπειτα βασιλέα Κωνσταντίνου και Αρχιστράτηγου στους βαλκανικούς πολέμους και της Μάχης του Κιλκίς.
Μια άλλη σημαντική εμφάνιση του χορευτικού τμήματος του κέντρου «Σπίτι του Παιδιού» ήταν στις 17 Οκτωβρίου 1966, στις εκδηλώσεις των Α’ Δημητρίων στο Αλεξάνδρειο Μέλαθρο, «Παλαί ντε Σπορ» της Θεσσαλονίκης. Η συμμετοχή έγινε μέσω του Λυκείου Ελληνίδων Θεσσαλονίκης και αφορούσε τη γυναικεία χορευτική ομάδα, η οποία παρουσίασε μακεδονίτικους τοπικούς χορούς. Οι μουσικοί που συνόδευαν το χορευτικό συγκρότημα ήταν από την Γουμένισσα. Την αποστολή συνόδευε η αρχηγός του κέντρου «Σπίτι του Παιδιού» Πολυπέτρου, Ειρήνη Πετίδου.

1)https://el.wikipedia.org/wiki/Βασιλικό_Ίδρυμα_Πρόνοιας
2) «Εφημερίδα ΕΜΠΡΟΣ». 14/5/1955 σελ. 1.
3) Εθνικό Οπτικουαστικό Αρχείο Τεκμηρίωση του Τεκμηρίου D2592