Θεοφύλακτος Θεοφυλάκτου, ο σπουδαίος ιατρός, ακέραιος πολιτικός και άνθρωπος του Πνεύματος

Ο Θεοφύλακτος Θεοφυλάκτου γεννήθηκε στο χωριό Τσίτη της Αργυρούπολης το 1885. Από μικρός έμεινε ορφανός από μητέρα και τον μεγάλωσε η γιαγιά του. Μετά το δημοτικό σχολείο συνέχισε τις γυμνασιακές του σπουδές στο Φροντιστήριο της Τραπεζούντος. Κατόπιν πήγε στην Αθήνα και γράφτηκε στην ιατρική σχολή του πανεπιστημίου, όπου αναγορεύτηκε διδάκτορας το 1907. Ύστερα έφυγε για περαιτέρω σπουδές στο Παρίσι, όπου επιδόθηκε στην οφθαλμολογία και την ωτορινολαρυγγολογία. Και, μόλις πήρε το δίπλωμά του, το 1910, επέστρεψε στην Τραπεζούντα.
Όταν, το 1918, οι Ρώσοι αποχώρησαν από την Τραπεζούντα, η οικογένεια του Θεοφύλακτου Θεοφυλάκτου επέστρεψε στο Βατούμ. Εκεί, συγκροτήθηκε το Εθνικό Συμβούλιο του Πόντου, κάτι σαν προσωρινή Κυβέρνηση του Πόντου, στην οποία ο Θεοφυλάκτου ανέλαβε τη θέση του Αντιπροέδρου. Πρόεδρος του Εθνικού Συμβουλίου εκλέχτηκε ο Βασίλειος Ιωαννίδης, και πρόεδρος της Γενικής Συνέλευσης ο Ν. Λεοντίδης.
Σχετικά με το Εθνικό Συμβούλιο του Πόντου, αναφέρει ο Θεοφυλάκτου: «…Όταν εγκαθιδρύσαμε την Πολιτική Οργάνωση της Ανεξαρτησίας του Πόντου, υπήρχε απόλυτη ανάγκη εφημερίδας. Ο «Αργοναύτης» διέκοψε την έκδοσή του προ πολλού. Αγοράσαμε τυπογραφείο και εκδώσαμε την εφημερίδα «Ελεύθερος Πόντος», όργανο των Ποντιακών Οργανώσεων».
Το 1920 έρχεται στην Ελλάδα, ως επίσημος απεσταλμένος του Εθνικού Συμβουλίου του Πόντου και συναντιέται με τον Ελευθέριο Βενιζέλο, από τον οποίο με πίκρα πληροφορείται ότι «ο πόθος των Ποντίων δεν πρόκειται να πραγματοποιηθεί».
Ο Θεοφυλάκτου υπήρξε ο εμπνευστής της «Επιτροπής Ποντιακών Μελετών». Ενός επιστημονικού σωματείου, μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, που ιδρύθηκε το 1927 στην Αθήνα από ομάδα Ποντίων διανοουμένων, παραγόντων της δημόσιας ζωής, με την αποφασιστική ηγεσία του τελευταίου Μητροπολίτη της Τραπεζούντας, Χρύσανθου Φιλιππίδη, και μετέπειτα Αρχιεπισκόπου Αθηνών και πάσης Ελλάδος.
Ο Θεοφυλάκτου ήταν ακόμη πρωτεργάτης για την ίδρυση της «Εύξεινου Λέσχης» Θεσσαλονίκης, το 1933, και σύμφωνα με το «βιβλίο πρακτικών» της Λέσχης κατέθεσε στις 30-11-1936, πρόταση να γίνονται σ’ αυτήν κατάλληλα οργανωμένες διαλέξεις, ως ένα είδος Λαϊκού Πανεπιστημίου, στο πνευματικό και μορφωτικό τμήμα της.
Η ακατάπαυστη πνευματική και μορφωτική δράση τού Σωματείου θεμελίωσε τις προϋποθέσεις για να συμπορεύεται, με το πρωτοπόρο, ανήσυχο και προοδευτικό Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης. Πρυτάνεις, Αντιπρυτάνεις, εμβληματικές μορφές της επιστήμης σφυρηλάτησαν μια ισότιμη, δημιουργική σχέση με την Εύξεινο Λέσχη» αναφέρει σε ομιλία του ο Κώστας Αποστολίδης – πρόεδρος της Ευξείνου Λέσχης, το 2011, με αφορμή την εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε προς τιμήν της μνήμης του Θεοφυλάκτου για τα πενήντα χρόνια, που συμπληρώθηκαν, από το θάνατο του κοινωνικού αυτού οραματιστή και αγωνιστή του Εθνικού συμβουλίου του Πόντο.
Στην ίδια εκδήλωση, η επίκουρη καθηγήτρια κοινωνιολογίας του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης Μαρία Βεργέτη-Κυριακίδη ανέπτυξε την προσωπικότητα και το έργο του Θ.Κ. Θεοφύλακτου μέσα από αρχειακό υλικό και αυτοβιογραφικές αναφορές, που παρουσιάζονται στο βιβλίο του, «Γύρω στην άσβεστη Φλόγα», τονίζοντας μεταξύ άλλων την πολυσχιδή προσφορά του στον ιατρικό, κοινωνικό και πολιτισμικό τομέα: «Με πρωτοβουλία του Θεοφύλακτου Θεοφυλάκτου ιδρύθηκε το «Λύκειον Γουμεράς» μέσα στο μοναστήρι και χρησιμοποιήθηκε ως δικαστήριο το Ηγουμενείο. Το 1916 διορίσθηκε αρχίατρος της Περιφέρειας Τραπεζούντας και παράλληλα εργαζόταν και στην ιδιωτική κλινική του. Επίσης, εργαζόταν ως κοινοτικός παράγοντας, αντιπρόσωπος στην Ενοριακή αντιπροσωπεία, πρόεδρος του συλλόγου «Ξενοφών», ως μέλος της φιλόπτωχου Αδελφότητας, στην Επιτροπή Προσφύγων, η οποία φρόντιζε για τα ορφανοτροφεία, την υγειονομική προστασία και την οργάνωση συσσιτίων.» Στο διάστημα της Κατοχής ο Θεοφύλακτος Θεοφυλάκτου μετατρέπει τη «Λέσχη» σε Κέντρο προστασίας των αναξιοπαθούντων Ποντίων Θεσσαλονίκης. Προσέφερε με άλλους εθελοντές γιατρούς ιατροφαρμακευτική περίθαλψη στις συνοικίες, βοήθησε τον Ελληνικό Ερυθρό Σταυρό, λειτούργησε συσσίτια κ.ά.»
Το 1922 η Μικρασιατική Καταστροφή ανάγκασε τον Θεοφυλάκτου, μαζί με πολλές άλλες χιλιάδες Ελλήνων, να έρθει στην Ελλάδα και να εγκατασταθεί στη Θεσσαλονίκη, όπου συνέχισε την κοινωνική του προσφορά. Εργάστηκε για την προσφυγική αποκατάσταση με τις προσφυγικές οργανώσεις, την Ένωση Κωνσταντινουπολιτών, τον Σύλλογο Ποντίων, την Ομοσπονδία Ποντίων, την Συνομοσπονδία Ποντίων (προσφύγων).
«Στις εκλογές του Οκτωβρίου το 1925 αναδείχτηκε ο Θεοφυλάκτου πρώτος σε ψήφους δημοτικός σύμβουλος Θεσσαλονίκης. Στην πρώτη συνεδρίαση του Δημοτικού Συμβουλίου στις 17 Φεβρουαρίου 1926, εκλέγεται πρόεδρός του. Το 1928 με την επανεκλογή του Ελευθερίου Βενιζέλου, γίνεται Υπουργός, επιφορτισμένος τα καθήκοντα του Γενικού Διοικητή Θράκης. Η θητεία του διήρκεσε από τον Ιούλιο του 1928 μέχρι τον Ιούνιο 1929. Στο λίγο αυτό διάστημα, σε έκθεσή του προς τον Βενιζέλο προτείνει πρωτοποριακές για την εποχή θέσεις για την τοπική αυτοδιοίκηση και αποκέντρωση, για την ανάγκη εκλογής εκπροσώπων των νομών, για ενοποίηση των κρατικών εξουσιών, για δημόσια εκπαίδευση, πρόνοια και περίθαλψη υπό την τοπική αυτοδιοίκηση, για την ανάπτυξη των παραμεθορίων περιοχών με τη δημιουργία σχολείων, εκκλησιών, νοσοκομείων και συγκοινωνιακών έργων». (Γιώργος Αναστασιάδης, καθηγητής Πολιτικής Ιστορίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.
Από το λαογραφικό περιοδικό «Χρονικά του Πόντου», Μάιος- Ιούνιος 1946, Αθήνα, έκδοση Αργοναύται – Κομνηνοί, διαβάζουμε: «Το 1944 είναι η χρονιά των ωδίνων. Είναι το έτος της Εθνικής Αντίστασης της Ευξείνου Λέσχης Θεσσαλονίκης και της φιλοτιμότερης ψυχικής ανάτασης, που φτάνει στις κορυφές της αυτοθυσίας. Ο Κισαμπατζάκ επισκέπτεται τον πρόεδρο της Οργάνωσης (Θεοφύλακτο Θεοφυλάκτου) σπίτι του και του θέτει το ερώτημα, αν έκαμε καλά που μπήκε στα τάγματα ασφαλείας, προβάλλοντας το περίστροφο στο μέτωπο του Προέδρου. Ο Θεοφύλακτου διατήρησε την ολύμπια αταραξία λέγοντάς του πως «δεν βλέπει τίποτε το καλό σε μια αδελφοκτονία».
Είναι γεγονός πως η ιστορία κάθε εποχής είναι συνυφασμένη με τη δράση ορισμένων μορφών, μία από τις οποίες υπήρξε αναμφισβήτητα και ο Θεοφύλακτος Θεοφυλάκτου. Το αξιακό υλικό σε θέματα πολιτισμού και παράδοσης, που έφεραν οι πρόγονοί μας από τον Πόντο στην Ελλάδα και μπόλιασαν με αυτό τον εθνικό κορμό της, έχουμε χρέος να το μελετήσουμε. Να ενστερνιστούμε τις αρχές και τις αξίες της πολιτισμικής μας κληρονομιάς αλλά και να βαφτιστούμε στα νάματά τους. Διότι το «αύριο» είναι παιδί του «χτες»…