Τσαντώ Ανατολικής Θράκης – Ψηφίδες αλησμόνητων πατρίδων στο Κιλκίς

Έρευνα – παρουσίαση: Θεόδωρος Π. Μποράκης

Αφιερώνεται στην γενιά των ξεριζωμένων Ελλήνων των όπου γης πατρίδων, που διαλύθηκαν στη θύελλα της Ιστορίας και σκόρπισαν στον κόσμο, μα στάθηκαν όρθιοι κι έγιναν ακρίτες της Ελλάδας. Έναν αιώνα τώρα οι απόγονοί τους, ζωντανές ψηφίδες, στολίζουν το ψηφιδωτό του Κιλκίς με τα ήθη και τα έθιμα των αλησμόνητων πατρίδων τους.
Η Τσαντώ της Ανατολικής Θράκης

Η Τσαντώ – Η Τσαντώ ή Τσεντώ (σήμερα Cantakoy) ήταν κωμόπολη της Ανατολικής Θράκης 15 χλμ περίπου βορειοδυτικά της Συληβρίας και 74 χιλιόμετρα δυτικά του Οικουμενικού Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως. Είχε 800 σπίτια και συνολικά 4.000 κατοίκους όλοι Έλληνες. Η κύρια ασχολία των Τσεντιωτών ήταν αμπελουργία, με περίπου 5 εκατομμύρια κλήματα, την παραγωγή της οποίας διέθεταν στις αγορές της Κωνσταντινούπολης. Εξίσου σημαντική ήταν και η κτηνοτροφία με τα περίπου 12.000 πρόβατα που είχαν συνολικά στην κατοχή τους.
Διοικητικά η Τσαντώ ανήκε στον καζά Συληβρίας ενώ εκκλησιαστικά στη Μητρόπολη Ηρακλείας και Ραιδεστού. Υπήρχε μία εκκλησία του Αγίου Αθανασίου η οποία είχε κτιστεί το 1830 σύμφωνα με την επιγραφή πάνω από την είσοδό της. Στην Τσαντώ υπήρχαν τα αγιάσματα: της Αγίας Παρασκευής, της Αγίας Κυριακής, του Αγίου Αθανασίου, του ΑηΓιαννιού, του Αγίου Νικολάο, του Αγίου Αντωνίου και του Αγίου Γεωργίου.
Το 1904 στην Τσαντώ υπήρχαν μια Αστική Σχολή με 4 δασκάλους και 110 μαθητές, Παρθεναγωγείο με 70 μαθήτριες και νηπιαγωγείο με 120 μαθητές και μαθήτριες. Τα σχολεία διατηρούνταν από τα εισοδήματα του ναού του Αγίου Αθανασίου και από την ενοικίαση κτημάτων.

Η Τσαντώ είναι η γενέτειρα του οπλαρχηγού της Ανατολικής Θράκης, του Καπετάν Κωστή Ιγνάτογλου του Τσάνταλη ή Τσανταλή που γεννήθηκε γύρω στο 1821. Το ένοπλο σώμα του καταδίωκε συστηματικά Τουρκαλβανούς μεγαλογαιοκτήμονες και αξιωματούχους που αυθαιρετούσαν σε βάρος των φτωχών Χριστιανών αλλά και Μουσουλμάνων σε πόλεις και χωριά της Θράκης. Ο Κωστής Ιγνάτογλου έδρασε επί περίπου μία δεκαετία, χωρίς ποτέ να προβεί σε ληστείες και αρπαγές περιουσιών, πράγμα που μαρτυρεί την αξιοπρέπεια του ήθους του. Λίγο μετά τη λήξη του Κριμαϊκού Πολέμου, συνελήφθη με προδοσία από τους Τούρκους. Τον οδήγησαν στη γενέτειρά του Τσαντώ, στην πλατεία της οποίας τον απαγχόνισαν.
Οι κάτοικοι της Τσαντώς σε αντίθεση με τους περισσότερους Έλληνες της Ανατολικής Θράκης απέφυγαν τον εκτοπισμό του 1914 και μάλιστα δέχτηκαν πολλούς πρόσφυγες από τον Σκοπό και άλλες περιοχές.
Η Τσεντώ δεν είχε άφθονο πόσιμο νερό. Μέσα στο χωριό υπήρχαν μονάχα 7 βρύσες, που έτρεχαν διαρκώς: του Νέσου, ο Κήρτσεσμές, ο Παμτσεσμές, το Χαβούζι, οί 2 Τσεσμέδες και το Τσεσμουδί. Υπήρχαν όμως κι έξω από το χωριό, στην εξοχή 7 βρύσες: το Κιούγκι, ο ΆηΓιάννης, Ο Άηθανάσης, Ο Χασάντσεσμές, η Ντρεμούλα, του Βουτσά και η Κερασιά.
Η Τσεντώ διαιρούνταν σε δυο μεγάλα και άνισα τμήματα: τον Επάνω Μαχαλά και τον Κάτω Μαχαλά. Ο Επάνω Μαχαλάς περιελάμβανε τον καθαυτό Πάμ-Μαχαλά παραπάνω από το Χαβούζι, καί απ’ αυτό έως την Εκκλησία την μεσαία συνοικία.
Εξ άλλου το Νότιο άκρο του Κάτω Μαχαλά ξεχώριζε, ανάμεσα σέ δυο χαράδρες, μια μικρή και απομονωμένη συνοικία, τό Μαχαλί. Στη Μεσαία συνοικία βρίσκονταν η Εκκλησία, το σχολείο και το Τσαρσί, όπως λέγονταν εκείνη η κεντρική θέση, που ήταν συγκεντρωμένα τα περισσότερα καταστήματα και καφενεία, και βρίσκονταν το Χαβούζι. Τέλος στο Β.Α. άκρο της Τσεντώς υπήρχαν 3 ανεμόμυλοι: ο Πάμς, ο Μεστινός καί ο Κάτς που έμοιαζαν σαν να φρουρούσαν το χωριό, ως σκοποί, μυθικοί και πελώριοι.

Μέχρι να εισέλθει στην πόλη ο Ελληνικός Στρατός το 1920 Τούρκοι ένοπλοι άτακτοι αποπειράθηκαν δύο φορές να εισβάλουν στον οικισμό. Οι κάτοικοι αμύνθηκαν και απώθησαν τους εισβολείς γλιτώνοντας έτσι τη σφαγή. Το 1922 ακολούθησαν το ρεύμα φυγής προς την ελεύθερη Ελλάδα και εγκαταστάθηκαν σε περιοχές της Θράκης και κυρίως της Μακεδονίας. 83 οικογένειες από την Τσαντώ εγκαταστάθηκαν στον Ευρωπό (Ασικλάρ) Παιονίας.

Πηγές:
1. «ΘΡΑΚΙΚΑ», σύγγραμα περιοδικόν εκδιδόμενον υπό του εν Αθήναις «Θρακικού Κέντρου». Τόμος 34ος , Εν Αθήναις 1961». Θεματική ενότητα: «Ιστορία κωμοπόλεως Τσεντώς (Τσαντώς)» του Φωτίου Γ. Αποστολίδου, σελ. 5.
2. Περιοδικό «Αντίβαρο» https://www.antibaro.gr/article/1595 «Γεωργία Χριστοδούλου -Τερζή: Η Θράκη και ο οπλαρχηγός της Κωστής Ιγνάτογλους εκ Τσαντώς (Τζιντώς) επαρχίας Σηλυβρίας»
3. ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟΝ των εθνικών φιλανθρωπικών καταστημάτων 1905 – Έτος πρώτον – Εν Κωνσταντινουπόλει.

Φωτογραφία: Παλιό ελληνικό σπίτι στην Τσαντώ Ανατολικής Θράκης. Πηγή: Διαδίκτυο.