Το χωριό Πλάγια (Καρασινάν) κατά τον Α΄Παγκόσμιο Πόλεμο

Έρευνα – παρουσίαση: Θεόδωρος Π. Μποράκης

Τα Πλάγια (Καρασινὰν) είναι χωριό του δήμου Παιονίας στην παραμεθόρια ζώνη του Νομού Κιλκίς. Είχε απελευθερωθεί από τον ελληνικό στρατό το 1912 μαζί με τις υπόλοιπες περιοχές της Παιονίας. Την εποχή του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου οι κάτοικοι του Καρασινάν ήταν Έλληνες πολίτες τουρκικής καταγωγής όπως και οι κάτοικοι των χωριών Μαγιαδάγ (Φανός) και Αλτσάκ (Χαμηλό). Μέχρι το 1923 -την ανταλλαγή πληθυσμών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας- το Καρασινάν κατοικούνταν από Γιουρούκους που είχαν εγκατασταθεί εκεί από το οθωμανικό κράτος στην περίοδο του 1800. Μετά την μετεγκατάστασή τους στην Τουρκία, το χωριό κατοικήθηκε από Έλληνες πρόσφυγες της Ανατολικής Θράκης και της Μικράς Ασίας.

Ἕλληνες στρατιῶτες τῆς Προσωρινῆς Κυβέρνησης τῆς Θεσσαλονίκης, δυτικὰ τοῦ Ἀξιοῦ ποταμοῦ κινοῦνται πρὸς τὸ Καρανσινὰν τὴν 27/12/1916

Η Ελλάδα κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο – Η διατήρηση της ουδετερότητας της Ελλάδας κατά τον Α΄ Π. Π. επηρεάστηκε: α) από τη δράση των δυνάμεων της Αντὰντ (Γαλλία, Αγγλία, Ιταλία, Σερβία, Ρωσία) κατά των Κεντρικών Δυνάμεων στο Μακεδονικό Μέτωπο (αποβίβαση γαλλικών στρατευμάτων στη Θεσσαλονίκη το 1915), β) από την εξευτελιστική παράδοση του ελληνικού οχυρού του Ρούπελ στον βουλγαρικό στρατό (13 Μαΐου 1916) και τέλος γ) από την κατάληψη της ελληνικής επικράτειας, ανατολικά του ποταμού Στρυμόνα (4 Αυγούστου 1916) από τον βουλγαρικό στρατό που ήδη υπήρξε σύμμαχος των Κεντρικών Δυνάμεων (Γερμανία, Αυστροουγγαρία, Τουρκία).

Η βουλγαρική κατάληψη ελληνικών εδαφών, η εγκληματική δράση του βουλγαρικού στρατού σε βάρος των Ελλήνων κατοίκων και η αδράνεια των διαδοχικών ελληνικών κυβερνήσεων των Σκουλούδη και Ζαΐμη, ήταν πού έφεραν στο αποκορύφωμά του τον Εθνικό Διχασμό μεταξύ του βασιλιά Κωνσταντίνου -που είχε ταχθεί με τα συμφέροντα των Κεντρικών Δυνάμεων- και του Ελευθέριου Βενιζέλου -που είχε ταχθεί με τα συμφέροντα της Αντάντ.

Ἕλληνες στρατιῶτες τῆς Προσωρινῆς Κυβέρνησης τῆς Θεσσαλονίκης, δυτικὰ τοῦ Ἀξιοῦ ποταμοῦ κινοῦνται πρὸς τὸ Καρανσινὰν τὴν 27/12/1916. Ἀριστερὰ διακρίνονται κάτοικοι τῆς περιοχῆς πάνω σὲ κάρο μὲ ἄλογα. Πηγὴ φωτογραφία Ὑπουργεῖο Πολιτισμοῦ τῆς Γαλλίας.

Αποτέλεσμα των αφόρητων επιρροών των αντιμαχόμενων (Αντάντ και Κεντρικών Δυνάμεων) που ασκούνταν στο ελληνικό πολιτικό παρασκήνιο, ήταν να αντιδράσει ο Ελευθέριος Βενιζέλος στην ελληνική ουδετερότητα με στρατιωτικό κίνημα (17 Αυγούστου 1916) και να προκύψουν οι δυο ελληνικές κυβερνήσεις (των Αθηνών με υπηρεσιακό πρωθυπουργό τον Σπυρίδωνα Λάμπρου και της Θεσσαλονίκης με προσωρινό πρωθυπουργό τον Ελευθέριο Βενιζέλο) αλλά και να εξοριστεί ο βασιλιάς Κωνσταντίνος (31 Μαΐου 1917), υπό την απειλή επέμβασης των δυνάμεων της Αντάντ στην Αθήνα, δυνάμεων που επιδίωκαν και πέτυχαν να τοποθετήσουν βασιλιά τον Αλέξανδρο -γιό του Κωνσταντίνου- και πρωθυπουργό τον Ελευθέριο Βενιζέλο (Ιούνιος 1917). Η κυβέρνηση Βενιζέλου έθεσε άμεσα τη χώρα σε στρατιωτικό νόμο και τον Φεβρουάριο του 1918 κήρυξε επίσημα τον πόλεμο στις Κεντρικές Δυνάμεις, θέτοντας την Ελλάδα στη Συμμαχία της Αντάντ.

Γάλλοι στρατιῶτες ἔξω ἀπὸ τὸ μουσουλμανικὸ τζαμὶ στὸ Καρασινὰν (Πλάγια) τὸ 1917. Διακρίνονται οἱ συνέπειες ἀπὸ τοὺς Γερμανοβουλγαρικοὺς βομβαρδισμοὺς στὸ τζαμὶ ἀλλὰ ἴσως καὶ οἱ συνέπειες τῶν γαλλικῶν ἐμπρησμῶν στὸ διπλανὸ κτίριο ποὺ καταστράφηκε ὁλοσχερῶς. Πηγὴ φωτογραφίας ἀπὸ τὸ ἀρχεῖο τοῦ Ὑπουργείου Πολιτισμοῦ τῆς Γαλλίας.

Το Καρασινάν (Πλάγια) στις μάχες του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου – Τον Μάρτιο του 1916 οι δυνάμεις των Γερμανο-βουλγάρων παραβίασαν την ελληνική μεθόριο και κατέλαβαν τα ελληνικά χωριά Σέχοβο (Ειδομένη), Ματσίκοβο (Εύζωνοι), Αλτσάκ (Χαμηλό) και Σλώπνιτσα (Δογάνη). Οι γαλλικές δυνάμεις της περιοχής πιεζόμενες υποχώρησαν στην δυτική όχθη του Αξιού ποταμού προς την τοποθεσία Στενά της Τσιγγάνας καὶ παγίωσαν τις θέσεις τους στα χωριά Καρασινάν (Πλάγια), Μαγιαδάγ (Φανός) και Δρέβενο (Πύλη). Τα χωριά αυτά δέχθηκαν σφοδρούς βομβαρδισμούς από το πυροβολικό των Γερμανο-βουλγάρων, που επέφεραν σημαντικές υλικές ζημιές ενώ οι κάτοικοί τους με την έναρξη των εχθροπραξιών μετακινήθηκαν στα μετόπισθεν (Αξιούπολη, Γουμένισσα κ.α.).

Πλέον η 8η Γαλλική Ταξιαρχία είχε έδρα τὰ χωριὰ Καρασινὰν καὶ Μαγιαδὰγ κι επιτηρούσε από τα υψώματά τους την δραστηριότητα των Γερμανο-βουλγαρικών δυνάμεων.

Σε δημοσίευμα της εφημερίδας ΕΜΠΡΟΣ του 1916 αναφέρεται ο βομβαρδισμός του Καρασινάν από τον γερμανικό στρατό κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο: «…Οι Γερμανοί εξ’ αφορμής συγκεντρώσεως γαλλικού στρατού εβομβάρδισαν την περιοχή του χωρίου Καρά Σινάντσι, το οποίον υπέστη καταστροφήν…»

Σύμφωνα με μαρτυρίες απογόνων των Τούρκων κατοίκων του Καρασινάν της εποχής εκείνης, το 1916 ο γαλλικός στρατός πυρπόλησε σπίτια του Καρασινάν, κατά τη μέθοδό του εναντίον θεωρούμενων φιλοβουλγάρων κατοίκων όπως στην περίπτωση του χωριού Ματσίκοβο (Εύζωνοι) τον Μάρτιο 1916, ενώ επιστράτευσε τους Καρασινιώτες στα έργα κατασκευής δρόμων.

Σχεδιάγραμμα τῶν μαχῶν Σεμὲν ντὲ φὲρ καὶ Ραβινέ. Χαμηλὰ διακρίνονται τὰ Πλάγια μὲ τὴν ὀνομασία Καρὰ Σινάντσι. Οἱ δυνάμεις τοῦ λοχαγοῦ Κονδύλη τοποθετημένες περίπου στὴν τοποθεσία “Καλὲ” ἢ “Λόφος – Κάστρο”. Πηγὴ σχεδιαγράμματος καὶ πληροφοριῶν σχετικὰ μὲ τὴ μάχη: τὸ βιβλίο ΠΡΩΤΟΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ (Μάχες: Σεμὲν ντὲ Φὲρ – Ραβινὲ – Σκρὰ ντὶ Λεγκὲν – Δοϊράνης – Διασπάσεως Μακεδονικοῦ Μετώπου) – Γεώργιος Θ. Βαρδάκας – Σεπτέμβριος 2018 – Κιλκίς.

Στα μέσα Απριλίου 1917, το χωριό πλαισιώθηκε από δυνάμεις του ελληνικού στρατού που λάμβαναν θέσεις λίγο πριν τις μάχες για την κατάληψη των υψωμάτων Ραβινέ και Σεμέν ντε φερ, που τα κατείχαν βουλγαρικές δυνάμεις, ενώ στη γύρω από το Καρασινάν περιοχή οι ελληνικές στρατιωτικές δυνάμεις είχαν εγκαταστήσει χειρουργεία εκστρατείας στον παραπόταμο Κοτζά Ντερέ (Μεγάλο Ρέμα) (του Κυανούν Σταυρού), στο χωριό Ίσβορο (Πηγή) (του Ερυθρού Σταυρού) καθώς και στο χωριό Δρέβενο (Πύλη).

Ὁ Γεώργιος Κονδύλης (1879 – 1936) κατὰ τὴν ἐποχὴ τοῦ Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Ἀπὸ τὴ θέση τοῦ στρατηγοῦ ἀλλὰ καὶ τοῦ πολιτικοῦ ἔπαιξε σημαντικὸ ρόλο στὰ ταραχώδη γιὰ τὴν Ἑλλάδα χρόνια μέχρι τὸν θάνατό του τὸ 1936. Φωτογραφία: Διαδίκτυο.

Ανατολικά του Καρασινάν (Πλάγια), πιθανότατα στην τοποθεσία “Καλέ” ή “Λόφος – Κάστρο”, με μέτωπο το χωριό Σλώπνιτσα (Δογάνης) και το ύψωμα Σεμέν ντε φερ είχαν τοποθετηθεί δυνάμεις υπό τον Λοχαγό Γεώργιο Κονδύλη.

Δυτικά του Καρασινάν, μεταξύ των χωριών Καρασινάν (Πλάγια) και Μαγιαδάγ (Φανός), με μέτωπο το ύψωμα Ραβινέ είχαν τοποθετηθεί δυνάμεις υπό τον Αντισυνταγματάρχη Νικόλαο Ζαφειρίου.

Βορειοδυτικά του Καρασινάν, κοντά στην περιοχή του τουρκικού οικισμού Μπαρακλή Μαχαλά και το ύψωμα Ραβινέ είχαν τοποθετηθεί δυνάμεις υπό τον Ταγματάρχη Βασίλειο Παπακώστα.

Βορειοδυτικά του Καρασινάν, με μέτωπο τον τουρκικό οικισμό Χατζή Μπαρή Μαχαλά και το ύψωμα Ραβινέ είχαν τοποθετηθεί δυνάμεις υπό τον Λοχαγό Γρηγόριο Γουλιανό.

Οι μάχες του Σεμέν ντε φερ (22 Απριλίου 1917) και του Ραβινέ (1 Μαΐου 1917) αποτέλεσαν για τις ελληνικές δυνάμεις άθλους με έπαθλα την επιτυχή κατάληψη των υψωμάτων αλλά και την αναγνώριση από τις Συμμαχικές δυνάμεις της αξίας του ελληνικού στρατού της προσωρινής κυβέρνησης Θεσσαλονίκης.

Γάλλος στρατιώτης ποὺ ἔπεσε μαχόμενος στὰ Πλάγια (Καρασινὰν) στὶς 7 Αὐγούστου 1916, στὶς ἐπιχειρήσεις τοῦ Μακεδονικοῦ Μετώπου κατὰ τὸν Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. ὁ στρατιώτης ὀνομάζονταν Camile Ferre κι ἦταν 21 χρονῶν. ἡ μαρμάρινη ἐπιγραφὴ βρίσκεται στὸ στρατιωτικὸ νεκροταφεῖο τῆς περιοχῆς Issoudun, περίπου 190 χλμ νότια τοῦ Παρισιοῦ. ὡς τόπο θανάτου ἀναγράφει τὰ Πλάγια, ὡς Kara-Cinanci (Καρασινάν). Πηγή: ἱστοσελίδα http://indre1418soldats.canalblog.com

Από τα γαλλικά αρχεία πεσόντων στις μάχες του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου βρέθηκαν να είναι καταχωρημένοι δύο στρατιώτες που άφησαν την τελευταία τους πνοή στο Καρασινάν:

α) Ο Γάλλος στρατιώτης Jean Camille Ferre που γεννήθηκε στις 3/2/1883 και υπηρετούσε στην 148e R.I. γαλλική μονάδα. Έχασε τη ζωή του στο Καρασινάν την 7/8/1916 λόγω ατυχήματος με χειροβομβίδα.

β) Ο Γάλλος στρατιώτης Louis Fernand Cedelle που γεννήθηκε την 1/5/1883 και υπηρετούσε στην 84e R.I. γαλλικὴ μονάδα. Έχασε τη ζωή του στο Καρασινάν την 3/2/1918.

Εικόνες:

1. Το Καρασινάν (Πλάγια) το 1917. Πηγή φωτογραφίας: Από το αρχείο του Υπουργείου Πολιτισμού της Γαλλίας.
2. Έλληνες στρατιώτες της Προσωρινής Κυβέρνησης της Θεσσαλονίκης, δυτικά του Αξιού ποταμού κινούνται προς το Καρασινάν την 27/12/1916. Πηγή φωτογραφίας: Από το αρχείο του Υπουργείου Πολιτισμού της Γαλλίας.
3. Γάλλοι στρατιώτες έξω από το μουσουλμανικό τζαμί στο Καρασινάν (Πλάγια) το 1917. Διακρίνονται οι συνέπειες από τους Γερμανο-βουλγαρικούς βομβαρδισμούς στό τζαμί αλλά ίσως και οι συνέπειες των γαλλικών εμπρησμών στο διπλανό κτίριο που καταστράφηκε ολοσχερώς. Πηγή φωτογραφίας: Από το αρχείο του Υπουργείου Πολιτισμού της Γαλλίας.

Πηγές:

1. Διεύθυνση Ιστορίας Στρατού, «Η Ελλάς και ο πόλεμος στα Βαλκάνια 1914 – 1918» – Γενικό Επιτελείο Στρατού, 1958 – 1987.
2. Γεώργιος Θ. Βαρδάκας, «Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος – Μάχες: Σεμέν ντε φερ, Ραβινέ, Σκρα ντι Λεγκέν, Δοϊράνης, Διασπάσεως Μακεδονικού Μετώπου», Σεπτέμβριος 2018.

3. Χρήστος Π. Ίντος – Ο Μεγάλος Πόλεμος (Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος, 1914 – 1918) στον Νομό Κιλκίς – Γουμένισσα 2019.
4. Θεόδωρος Π. Μποράκης – Κοινότης Πλαγίων εν Παιονία Κιλκίς – Πλάγια 2022.
5. Ιστοσελίδα www.memoiredeshommes.sga.defense.gouv.fr
6. Ιστοσελίδα https://plagia-paionias.blogspot.com
7. Εφημερίδα ΕΜΠΡΟΣ