Αποδράσεις στη φύση της Παιονίας – Τα μοναστήρια στις πλαγιές του Πάικου

Το όρος Πάικο

Έρευνα – παρουσίαση: Θεόδωρος Π. Μποράκης

Το ήρεμο Πάικο, με τα πυκνά του δάση, στέκεται στη μέση της Μακεδονίας ανάμεσα στους μεγάλους ορεινούς όγκους των συνόρων μας και τους ατέλειωτους κάμπους που ξεκινούν στους πρόποδες του. Το όνομα του βουνού προέρχεται από το σλαβικό «πάιακ» που σημαίνει αράχνη και δεν θα μπορούσε να βρεθεί καλύτερη παρομοίωση.

Το βουνό καταλαμβάνει το δυτικό τμήμα του νομού Κιλκίς και το ανατολικό τμήμα του νομού Πέλλας. Στα βόρεια συνορεύει με τα όρη Πίνοβο και Τζένα μέσω ήρεμων λόφων, στα ανατολικά καταλήγει στην μεγάλη κοιλάδα του Αξιού, στα νότια φτάνει μέχρι τον κάμπο των Γιαννιτσών και στα δυτικά του απλώνεται η πεδιάδα της Αριδαίας. Το Πάικο απλώνεται σε μια αρκετά μεγάλη έκταση, σε σχέση με τα χαμηλά του υψόμετρα, που φτάνει τα 400.000 στρέμματα, με τους μικρούς λόφους να απλώνονται μέχρι τους κάμπους περιμετρικά σε ένα σχεδόν κυκλικό σχήμα. Ψηλότερη κορυφή του βουνού είναι η Γκόλα Τσούκα που φτάνει τα 1.650 μέτρα. Άλλες σημαντικές κορυφές είναι το Καντάτσι (1.607 μ.), το Μετερίζι (1.598 μ.), το Εκκλησάκι (1.529 μ.), το Κίργκο (1.507 μ.), ο Πύργος (1.494 μ.), τα Βερτόπια (1.490 μ.), η Σέλμα (1.485 μ.), το Γκροπ (1.458 μ.), οι Φουλάρες (1.400 μ.), οι Πετράδες (1.350 μ.), η Τσούμα (1.219 μ.), η Κλεφτόπετρα (1.131 μ.) και τα Υψώματα (1.114 μ.).

Τα πετρωμάτα του βουνού αποτελούνται από σχιστόλιθους, ασβεστόλιθους, μάρμαρα και οφιόλιθους. Το Πάικο είναι ένα ιδιαίτερα όμορφο βουνό με πολλά ρέματα και πλούσια μεικτά δάση. Τα σημαντικότερα ρέματα του βουνού είναι το Μέγα Ρέμα του Κοτζά Ντερέ, η Γοργόπη, ο Στραβοπόταμος, ο Μαυροπόταμος, ο Γράμμος, της Γρίβας, ο Ξεροπόταμος, της Πεπονιάς, του Χαμηλού και το Κρύο Ρέμα. Στους βόρειους πρόποδες του βουνού βρίσκονται οι περίφημοι καταρράκτες της περιοχής Σκρα – Κούπας με την Σμαραγδένια Λίμνη, ενώ ανάμεσα στις κορυφές Πύργος, Βερτόπια και Καντάτσι περικλείεται ένα μεγάλο οροπέδιο με καλλιέργειες πατάτας και επίκεντρο τον οικισμό Λιβάδια. Ενδιαφέρον επίσης παρουσιάζουν η θέση «Δύο Ποτάμια» όπου συναντώνται δύο ρέματα του βουνού, αλλά και οι ειδυλλιακές Πηγές Αραβησσού στους νότιους πρόποδες.

Από τη πλευρά της βλάστησης το βουνό χωρίζεται σε δύο ευδιάκριτα μέρη: στα βόρεια και κεντρικά αναπτύσσονται όμορφα δάση οξιάς ενώ στα νότια επικρατούν τα μεικτά δάση βελανιδιών (αριές, χνουδοβελανιδιές, μακεδονικές βελανιδιές, πουρνάρια και πλατύφυλλες βελανιδιές) και άλλων φυλλοβόλων. Το Πάικο ξεχωρίζει από την παρουσία του μεγαλύτερου δάσους καστανιάς στην Ελλάδα που φτάνει σε έκταση τα 4.500 στρέμματα. Εδώ μάλιστα συναντά κανείς πολλές πανύψηλες, υπεραιωνόβιες καστανιές, δέντρα που αποτελούν πραγματικά μνημεία της φύσης. Η υπόλοιπη δασική βλάστηση αποτελείται από σκλήθρα, οστρυές, φτελιές, ιτιές, σφενδάμια, άρκευθους, φουντουκιές, κοκκορεβυθιές, λεύκες και λίγες συστάδες από μαυρόπευκα και σημύδες.

Η ορνιθοπανίδα είναι πλούσια και αποτελείται από πολλά και σημαντικά είδη. Στα δάση του βουνού κάνουν τις φωλιές τους οι όμορφοι μαύροι πελαργοί, ενώ οι λευκοί πελαργοί είναι κοινοί στα χωριά και στα λιβάδια. Από τα αρπακτικά ξεχωρίζει η περιστασιακή παρουσία του βασιλαετού και η συχνή εμφάνιση του σπάνιου χρυσογέρακου. Άλλα αρπακτικά του Πάικου είναι οι χρυσαετοί, οι γερακαετοί, οι φιδαετοί, οι σφηκιάρηδες, οι τσίφτηδες, οι αετογερακίνες, οι γερακίνες, τα διπλοσάινα, τα σαΐνια, τα ξεφτέρια, οι πετρίτες, τα βραχοκιρκίνεζα, τα κιρκινέζια και τα δεντρογέρακα. Ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι δρυοκολάπτες του βουνού από τους οποίους ξεχωρίζει ο σπάνιος σταχτής δρυοκολάπτης που ακολουθείται από μαύρους δρυοκολάπτες, πράσινους δρυοκολάπτες, βαλκανικούς δρυοκολάπτες και μεσαίους δρυοκολάπτες.

Η πανίδα των αμφιβιών περιλαμβάνει πολλά είδη, όπως σαλαμάνδρες, κοινούς τρίτωνες, ανατολικούς χτενοτρίτωνες, φρύνους, πρασινόφρυνους, κιτρινομπομπίνες, δεντροβάτραχους, βαλκανοβάτραχους, σβελτοβάτραχους και γραικοβάτραχους. Η επρετοπανίδα αποτελείται από μεσογειακές χελώνες, γραικοχελώνες, κονάκια, τυφλίτες, πρασινόσαυρες, τοιχογουστέρες, σαύρες του Ταύρου, στεφανοφόρους, λαφιάτες, σαπίτες, νερόφιδα, σαΐτες, αγιόφιδα, λαφιάτες του Ασκληπιού, σπιτόφιδα και οχιές. Από τα θηλαστικά, κυρίαρχο είδος είναι οι λύκοι που συχνά κατεβαίνουν και στα πιο χαμηλά. Στο βουνό ζούνε μεγάλοι αριθμοί από αγριόχοιρους και ζαρκάδια, ενώ στις πεδιάδες των χαμηλότερων σημείων απαντώνται οι σπάνιοι λαγόγυροι. Άλλα είδη θηλαστικών είναι οι αλεπούδες, οι βίδρες, οι ασβοί, οι νυφίτσες, τα κουνάβια, οι λαγοί, οι δασομυωξοί, οι δεντρομυωξοί και οι σκίουροι. Σημαντική είναι η παρουσία στο βουνό μιας σπάνιας νυχτερίδας, της πυρρομυωτίδας (Myotis emarginatus). Στο Πάικο απαντώνται πάνω από 60 είδη πεταλούδων με σημαντικότερες τις Erebia ligea και Plebejus argyrognomon. Στα ρέματα ζουν κάποια ενδιαφέροντα είδη ψαριών, όπως η πέστροφα της Πελαγονίας (Salmo pelagonicus), η βαλκανική μπριάνα (Barbus balcanicus), ο βίνος (Barbatula barbatula), ο σύρτης (Chondrostoma vardarense), η μακεδονική βελονίτσα (Cobitis vardarensis), ο βουλγαροκωβιός (Gobio bulgaricus), η χρυσοβελονίτσα (Sabanejewia balcanica), ο ποντοπυγόστεος (Pungitius platygaster) και η ποταμοσαλιάρα (Salaria fluviatilis).

Τα μοναστήρια στις πλαγιές του Πάικου

Η Ιερά Μονή της Παναγίας της Γουμένισσας αποτελεί και την έδρα της Μητρόπολης Γουμενίσσης, Αξιουπόλεως και Πολυκάστρου. Η Ιερά Μονή Παναγίας της Γουμένισσας είναι το ιστορικότερο μνημείο της περιοχής της Παιονίας. Έχει χαρακτηρισθεί με απόφαση του υπουργείου πολιτισμού, όπως και άλλα κτίσματα της πόλης της Γουμένισσας, διατηρητέο μνημείο.

Η μονή ιδρύθηκε το 14ο αιώνα και ήταν από το 1346 και για αιώνες, μετόχι της Ιεράς Μονής Ιβήρων του Αγίου Όρους. Από το 1951 κατέστη ανεξάρτητη μονή. Το 1951 επανασυστήθηκε η Ιερά Μονή της Παναγίας Γουμενίσσης και ελλείψει μοναχών, μετατράπηκε σε Ιερό Προσκύνημα, διατηρώντας όμως σε ισχύ το μοναστηριακό καθεστώς. Ο Σεβασμιότατος Μητροπολίτης Γουμενίσσης κ. Δημήτριος επάνδρωσε και πάλι τη μονή με αδελφότητα το 1991. Η Ιερά Μονή της Παναγίας της Γουμένισσας αποτελεί και την έδρα της Μητρόπολης Γουμενίσσης, Αξιουπόλεως και Πολυκάστρου.

Από το 1991 συστεγάζονται στον ίδιο χώρο, το επισκοπείο και τα γραφεία της Ιεράς Μητροπόλεως Γουμενίσσης, Αξιουπόλεως και Πολυκάστρου. Στο εσωτερικό του ναού διασώζεται περίτεχνο ξυλόγλυπτο τέμπλο -“ένα από τα τρία μοναδικά που υπάρχουν στη Μακεδονία όπως μας είπαν οι συντηρητές”, όπως είπε ο κ. Κοντέλης- και πλήθος μεταβυζαντινών εικόνων του 18ου και 19ου αιώνα.

Η θαυματουργή Εικόνα της Παναγίας της επονομαζόμενης και Γουμένισσας τιμάται 4 φορές το χρόνο:

Της Υπαπαντής 2 Φεβρουαρίου (με αγρυπνία)

Την πρώτη Κυριακή του Μαρτίου (με λιτανεία)

Την τρίτη μέρα του Πάσχα (με λιτανεία)

Το τριήμερο 15 (εορτή Κοιμήσεως Θεοτόκου), 16 & 17 Αυγούστου (εορτή Μεταστάσεως Θεοτόκου)

Σε υψόμετρο 600 μέτρων, στις κατάφυτες πλαγιές του όρους Πάικου βρίσκεται η Ιερά Μονή των Αγίων Ραφαήλ, Νικολάου και Ειρήνης με θέα την υπέροχη κοιλάδα του Αξιού, στην περιοχή του χωριού Γρίβα. Το μοναστήρι είναι ανδρικό και ιδρύθηκε το 1992. Στη Μονή φυλάσσονται Άγια Λείψανα των Αγίων Ραφαήλ, Νικολάου και Ειρήνης, της Αγίας Μαρίας Μαγδαληνής της Μυροφόρου και μικρό τεμάχιο Τιμίου Ξύλου.

Η Μονή πανηγυρίζει την Δευτέρα του Πάσχα (απόγευμα) και την Τρίτη της Διακαινησίμου (Τρίτη του Πάσχα), ημέρα κατά την οποία τελειώθηκαν μαρτυρικά οι Άγιοι στη Θερμή της Λέσβου το 1463.

Βρίσκεται σε μια από τις ομορφότερες πλαγιές του όρους Παϊκου, σε υψόμετρο 700 περίπου μέτρων από τη Γουμένισσα, πάνω από τον οικισμό Πενταλόφου. Το Μοναστήρι είναι μετόχι της Ιεράς Μονής Σίμωνος Πέτρας Αγίου Όρους και θεμελιώθηκε το 1981. Ο κεντρικός ναός είναι διπλός και το άνω επίπεδο του είναι αφιερωμένο στον Άγιο Νικόδημο, ενώ το ισόγειο τμήμα στους Αγίους Ραφαήλ, Ειρήνη και Νικόλαο. Εορτάζει στις 14 Ιουλίου.

ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ ΠΡΟΣ ΤΑ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙΑ ΣΤΙΣ ΠΛΑΓΙΕΣ ΤΟΥ ΠΑΪΚΟΥ

Για την ημερήσια απόδρασή σας, σε σύντομο χρονικό διάστημα μιας ώρας από τη Θεσσαλονίκη και τις γύρω πόλεις της Κεντρικής Μακεδονίας, μπορείτε με αυτοκίνητο να φτάσετε στην περιοχή της Παιονίας. Για να φτάσετε στην περιοχή των μοναστηριών στις πλαγιές του Πάικου υπάρχουν οι παρακάτω διαδρομές:

1η διαδρομή μέσω των παραμεθόριων χωριών της Παιονίας

Ακολουθείτε τη διαδρομή Εθνική οδός Θεσσαλονίκη-Ευζώνων – Εύζωνοι – Ειδομένη – Πλάγια – Φανός – Σκρα – Κούπα – Λιβάδια – Καστανερή – Γρίβα – Γουμένισσα.

Τι μπορείτε να δείτε στη διαδρομή:

Εύζωνοι: Μπορείτε να επισκεφθείτε στην πλατεία του χωριού τα καταστήματα εστίασης και τα καταλύματα διαμονής. Μπορείτε να δείτε τον Ι. Ν. Κοιμήσεως της Θεοτόκου και την Ιερά Μονή Παμμεγίστων Ταξιαρχών, το μνημείο των δολοφονηθέντων από τους Βούλγαρους εννέα ευζώνων το 1913, καθώς και τον συνοριακό σταθμό των Ευζώνων. Παρεχόμενες υπηρεσίες: Αστυνομικό Τμήμα, ιατρείο, φαρμακείο.

Το χωριό απέχει περίπου 1.500 μ. από τον Αξιό ποταμό. Περιοχή θέας στον Αξιό ποταμό: Η γέφυρα μεταξύ των χωριών Εύζωνοι και Ειδομένη.

Ειδομένη: Μπορείτε να επισκεφθείτε τον συνοριακό σιδηροδρομικό σταθμό Ειδομένης και στο χωριό Ειδομένη τον Ι. Ν. Γενεσίου της Θεοτόκου, την προτομή του Μακεδονομάχου Εμμανουήλ Κατσίγαρη στην πλατεία και τα μνημεία για την δασκάλα Αικατερίνη Χατζηγεωργίου και τον δάσκαλο Γεώργιο Σιδηρόπουλο στο προαύλιο του σχολείου. Στην Ειδομένη δραστηριοποιείται ο Μορφωτικός Σύλλογος Ειδομένης.

(Εστίαση, οινοποιεία, προϊόντα μελισσοκομίας, κυνήγι, ορεινή πεζοπορία, ψάρεμα στον Αξιό). Παρεχόμενες υπηρεσίες: Αστυνομικό Τμήμα, Τελωνείο.

Διαδρομές πεζοπορίας: 1) από την Ειδομένη μέχρι τα Πλάγια (δασικός δρόμος), 2) από την Ειδομένη – Κτηνιατρείο Ειδομένης – Αξιός Ποταμός (δασικός δρόμος).

Περιοχή θέας στον Αξιό ποταμό: Η γέφυρα μεταξύ των χωριών Εύζωνοι και Ειδομένη.

Χαμηλό: Μπορείτε να επισκεφθείτε τον Ι. Ν. Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού καθώς και το ιστορικό ύψωμα Ραβινέ με το μνημείο πεσόντων του Α΄Π.Π. κατά τη μάχη της 1/5/1917. (Οινοποιεία, καταστήματα εστίασης, προϊόντα μελισσοκομίας, ορεινή πεζοπορία, κυνήγι).

Διαδρομές πεζοπορίας: 1) από το Χαμηλό μέχρι την κορυφή του υψώματος Ραβινέ (δασικός δρόμος), 2) κατά μήκος του παραπόταμου (Αλτσάκ ντερέ) του Χαμηλού μέχρι τον Αξιό ποταμό, 3) Χαμηλό – παλιός μύλος – Φανός (δασικός δρόμος).

Δογάνη (οικισμός): Μπορείτε να επισκεφθείτε τον Ι. Ν. Αγίου Δημητρίου και το εξωκλήσι της Ζωοδόχου Πηγής. Επισκεφθείτε τις περιοχές: “Πλατάνια” και “Βρύση Δογάνη” στη συμβολή του δρόμου για τον οικισμό, σ’ εκείνο σημείο θα δείτε και την αναθηματική πλακέτα προς τιμή του Ανθυπολοχαγού Ευστάθιου Δογάνη που έπεσε μαχόμενος την περίοδο του Ά Π.Π. κατά των Βουλγάρων την 22/4/1917 στο ιστορικό ύψωμα Δογάνης (Σεμέν ντε φερ) -διακρίνεται δεξιά του δρόμου στη διαδρομή Δογάνη – Ειδομένης, ακριβώς στη διακλάδωση με το δρόμο που οδηγεί προς την Εθνική οδό.

Σε απόσταση περίπου 1.500 μ. από τον οικισμό υπάρχει πρόσβαση στην όχθη του Αξιού ποταμού (ψάρεμα). Η περιοχή προσφέρεται για αφετηρία ειδικής διαδρομής πεζοπορίας Δογάνη – Αξιούπολης μέσω των «Στενών της Τσιγγάνας» παράλληλα με τις όχθες του Αξιού ποταμού (δασική περιοχή χωρίς πρόσβαση σε οχήματα), (ψάρεμα, ορεινή πεζοπορία, ορειβασία, περιήγηση στα πολυβολεία του Α’ και Β’ Π.Π.).

Πλάγια: Μπορείτε να επισκεφθείτε τον Ι. Ν. Αγίας Παρασκευής, τα οινοποιεία και τα καταστήματα εστίασης στην πλατεία. Στα Πλάγια δραστηριοποιείται Πολιτιστικός Σύλλογος.

(Οινοποιεία, προϊόντα μελισσοκομίας, κυνήγι, ορεινή πεζοπορία, ορειβασία, γήπεδο).

Επισκεφθείτε τις περιοχές: “Πευκάκια” στο γήπεδο του χωριού (περίπατος, πικ-νικ). “Αγίασμα της Αγίας Παρασκευής” δύο χιλιόμετρα νοτιοανατολικά του χωριού (διαμορφωμένος χώρος για αναψυχή, παραπόταμος, πικ-νικ). “Πετράρες” που δεσπόζουν του χωριού στη διαδρομή για το χωριό Φανός (κιόσκι, θέα, πικ-νικ, αναρρίχηση). Το χωριό απέχει περίπου 3,5 χλμ από τον Αξιό ποταμό.

Διαδρομές πεζοπορίας: 1) Πλάγια – Χαμηλό (μέσω δασικού μονοπατιού), 2) Πλάγια – Δογάνης (μέσω ορεινού μονοπατιού), 3) Πλάγια – Αγίασμα Αγίας Παρασκευής – Δρέβενο (εκκλησία Αγίων Αναργύρων) – Αξιός ποταμός και ξανά επιστροφή στα Πλάγια, συνολικής διάρκειας περίπου 3,5 ωρών (μέσω δασικού δρόμου), 4) Πλάγια – ύψωμα “412” (στην πλαγιά του λόφου είναι χτισμένα τα Πλάγια) – εξωκλήσι Προφήτου Ηλία.

Πύλη (Δρέβενο): [οικισμός που έχει εκκενωθεί]: (Πρόσβαση από Πλάγια ή από Αξιούπολη μέσω δασικού δρόμου) δίπλα στο μοναδικό οίκημα του οικισμού, τον Ι. Ν. Αγίων Αναργύρων μπορείτε να δείτε το γαλλικό μνημείο πεσόντων κατά τον Α΄ Π. Π., το συμμαχικό πολυβολείο και το δασικό παρατηρητήριο. Η τοποθεσία απέχει περίπου 1.000 μ από τον Αξιό ποταμό. (Ορεινή πεζοπορία, κυνήγι, μνημείο).

Φανός: Μπορείτε να επισκεφθείτε τον Ι. Ν. Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου, τον παλιό γκιοπτσέ (πηγάδι) κοντά στην πλατεία και τα καταστήματα εστίασης του χωριού. Επίσης μπορείτε να επισκεφθείτε σε κοντινή απόσταση το εξωκλήσι του Αγίου Γεωργίου. Στο Φανό δραστηριοποιείται Πολιτιστικός Σύλλογος. (Οινοποιεία, προϊόντα μελισσοκομίας, αρτοποιεία, κυνήγι, ορεινή πεζοπορία).

Διαδρομές πεζοπορίας: 1) Φανός – εξωκλήσι του Αγίου Γεωργίου – Χαμηλό (δασικός δρόμος), 2) Φανός – ύψωμα “412” – εξωκλήσι Προφήτου Ηλία, 3) Φανός – επαρχιακή οδός Φανός-Σκρά – Γαλλικό μνημείο – Τσάγκα.

Σκρα: Μπορείτε να επισκεφθείτε στην είσοδο του χωριού το μνημείο πεσόντων της μάχης του Σκρα με την προτομή του Ταγματάρχη Βασίλειου Παπαγιάννη, τον Ι.Ν. Αγίου Δημητρίου, το μουσείο της μάχης του Σκρα, το προαύλιο του σχολείου με την προτομή της δασκάλας Βασιλικής Παπαθανασίου και το αναθηματικό μνημείο του Μακεδονομάχου δάσκαλου Χαράλαμπου Γκάρτσιου και σε μικρή απόσταση από το χωριό τα παλιά μνήματα με τους ιδιαίτερους επιτάφιους συμβολισμούς. Την περιοχή του Σκρα τη διασχίζει το Ευρωπαϊκό Μονοπάτι Ε6. Στο χωριό υπάρχουν υποδομές εστίασης και διαμονής. (Ορειβασία, ορεινή πεζοπορία, κολύμπι, κυνήγι).

Περί τα 10 χιλιόμετρα από το Σκρα, στη διαδρομή Σκρα – Αρχάγγελος, επιλέγοντας τον δασικό δρόμο μπορείτε να φτάσετε μέχρι το όρος Σκρα που υπάρχουν οι οχυρές θέσεις όπου διεξήχθη η ομώνυμη μάχη του Σκρα στις 17/5/1918. Στο σημείο υπάρχει και το μνήμα του Ταγματάρχη Βασίλειου Παπαγιάννη που έπεσε κατά την επίθεση για την κατάληψη του υψώματος.

Κούπα: Μπορείτε να επισκεφθείτε τον Ι. Ν. Κοιμήσεως της Θεοτόκου που έχει χαρακτηριστεί ιστορικό διατηρητέο μνημείο. Το χωριό περιστοιχίζεται από δάσος με βελανιδιές και οξιές και από πολλά φυσικά σπήλαια. Το υδάτινο στοιχείο χαρακτηρίζει το χωριό με τα τρεχούμενα νερά και τις πηγές και μεταξύ αυτών την πηγή με το ξινό ιαματικό νερό. Το χωριό απέχει περίπου 5 χιλιόμετρα από την τοποθεσία Γαλάζια Λίμνη. Επισκεφθείτε τα καταστήματα εστίασης και τον Πολιτιστικό Σύλλογο του χωριού με την μόνιμη έκθεση ζωγραφικής καλλιτεχνών με καταγωγή από την Κούπα. (Ορειβασία, ορεινή πεζοπορία, κολύμπι, κυνήγι).

Λιβάδια: Επισκεφθείτε τον Ι. Ν. Αγίου Νικολάου, τα καταστήματα εστίασης, τα καταλύματα διαμονής. (Γαλακτοκομικά προϊόντα, παραγωγοί πατάτας, διαδρομές στο Πάικο, ορειβασία. ορεινή πεζοπορία, ορεινή ποδηλασία, χειμερινός τουρισμός). Στα Λιβάδια δραστηριοποιείται ο Σύλλογος Γυναικών «Οι Αρμάνες». Κάθε έτος διοργανώνονται οι αγώνες Αλιγκάρι Run και Αλιγκάρι Bike με αφετηρία και τερματισμό το χωριό. Τον Δεκαπενταύγουστο γίνεται αναπαράσταση του βλάχικου γάμου και Αντάμωμα Βλάχων.

Καστανερή: Επισκεφθείτε τον Ι. Ν. Αγίας Παρασκευής, τα καταστήματα εστίασης, τα καταλύματα διαμονής και τα οινοποιεία. (Προϊόντα κάστανου, ορειβασία, ορεινή πεζοπορία, ορεινή ποδηλασία, κυνήγι). Η περιοχή βρίσκεται στη διαδρομή των Δρόμων του Κρασιού Βόρειας Ελλάδας. Επισκεφθείτε το εξωκλήσι του Προφήτη Ηλία που αποτελεί σημείο εκκίνησης και τερματισμού του ημιμαραθώνιου Πάικου κάθε Νοέμβριο.

Κατά τα τέλη Οκτωβρίου διοργανώνονται πολιτιστικές εκδηλώσεις στη Γιορτή Κάστανου.

Από το χωριό ξεκινούν διαδρομές πεζοπορίας προς την κορυφή του Πάικου. Στην Καστανερή δραστηριοποιείται ο Πολιτιστικός Σύλλογος Καστανερής «Το Πάικο».

Γρίβα: Επισκεφθείτε τον Ι. Ν. Αγίου Αθανασίου που χτίστηκε τον 19ο αιώνα, τα εμπορικά καταστήματα, τα καταστήματα εστίασης, τα καταλύματα διαμονής και τα οινοποιεία. (Ποδοσφαιρικό γήπεδο της τοπικής ομάδας, ορειβασία. ορεινή πεζοπορία, κυνήγι). Η περιοχή βρίσκεται στη διαδρομή των Δρόμων του Κρασιού Βόρειας Ελλάδας.

Μπορείτε να επισκεφθείτε την Ιερά Μονή Αγίων Ραφαήλ, Νικολάου και Ειρήνης που βρίσκεται στους πρόποδες του Πάικου έξω από το χωριό.

Κατά την τελευταία Κυριακή του Οκτωβρίου διοργανώνονται οι πολιτιστικές εκδηλώσεις “Κάστανο, κρασί, τυρί”. Ο Πολιτιστικός Σύλλογος Γρίβας διοργανώνει τα Χριστούγεννα το έθιμο της φωτιάς των Χριστουγέννων “Κόλντε – Κόλιντε”. Μεταξύ Χριστουγέννων και Φώτων διοργανώνει το έθιμο “Ρουσουλίες” κ.α. Κατά την γιορτή της Αναλήψεως του Κυρίου διοργανώνονται πολιτιστικές εκδηλώσεις (Κουρμπάνι). Στο χωριό δραστηριοποιείται ο Γ.Σ. Μακεδονικός Γρίβας.

Κάρπη: Επισκεφθείτε τον Ι. Ν. Αγίου Αθανασίου, τα καταστήματα εστίασης και τα οινοποιεία. (Ορειβασία, ορεινή πεζοπορία, κυνήγι). Η περιοχή βρίσκεται στη διαδρομή των Δρόμων του Κρασιού Βόρειας Ελλάδας. Επισκεφθείτε την τοποθεσία του παραπόταμου Μαυρόρεμα. Κατά τη γιορτή του Αγίου Αντωνίου ο Πολιτιστικός Σύλλογος Κάρπης διοργανώνει πολιτιστικές εκδηλώσεις (Κουρμπάνι).

Γουμένισσα: Μπορείτε να επισκεφθείτε την Ιερά Μονή Παναγίας της Γουμένισσας όπου βρίσκεται η έδρα της Ιεράς Μητροπόλεως Γουμενίσσης, Αξιουπόλεως και Πολυκάστρου, τον Ι. Ν. Αγίου Γεωργίου, τον Ι. Ν. Αγίου Τρύφωνος, το Λαογραφικό Μουσείο Γουμένισσας, την πλατεία με την γραφική βρύση -ενθύμιο των Γάλλων στρατιωτών από τον Α. Π. Π., την περιοχή «Δύο Ποτάμια» με διαμορφωμένους χώρους αναψυχής και πισίνας στις όχθες των ποταμών, το παλιό σχολείο, τα παλιά μεταξουργεία και τα οινοποιεία της γύρω περιοχής που διαθέτουν τις ποικιλίες των κρασιών που παράγουν (κυρίως Ξινόμαυρο και Νεγκόσκα). Η περιοχή βρίσκεται στη διαδρομή των Δρόμων του Κρασιού Βόρειας Ελλάδας.

Εντυπωσιακή θρησκευτική εκδήλωση αποτελεί η τελετή της περιφορά του Επιταφίου την Μεγάλη Παρασκευή όπου τρεις Επιτάφιοι της Γουμένισσας με τη συνοδεία της μπάντας των Χάλκινων Γουμένισσας, μετά την περιφορά τους στις ενορίες τους, συγκλίνουν στην πλατεία της κωμόπολης.

Στην περίοδο της γιορτής του Αγίου Τρύφωνα διοργανώνονται πολιτιστικές εκδηλώσεις (Κουρμπάνι). Την περίοδο του 15Αύγουστου διοργανώνονται θρησκευτικές και πολιτιστικές εκδηλώσεις με τη συμμετοχή των Χάλκινων της Γουμένισσας. Τέλη Σεπτεμβρίου στη Γουμένισσα διοργανώνεται η Γιορτή Κρασιού.

Στη διαδρομή προς το χωριό Πεντάλοφο μπορείτε να επισκεφθείτε την Ιερά Μονή Οσίου Νικοδήμου όπου το πρωί της Μεγάλης Παρασκευής τελείται με κατάνυξη η αναπαράσταση της Αποκαθήλωσης. Στο χωριό Πεντάλοφο μπορείτε να επισκεφθείτε τον μεταβυζαντινό (1850) Ι. Ν. Πέτρου και Παύλου.

Παρεχόμενες υπηρεσίες Γουμένισσας: Νοσοκομείο, Αστυνομικό Τμήμα, Κέντρο Εξυπηρέτησης Πολιτών, Γραφείο Υπουργείου Συγκοινωνιών, Γραφείο Κτηματολογίου, πρακτορείο ΚΤΕΛ, καταστήματα εστίασης, καταλύματα διαμονής, εμπορική αγορά, ιδιωτικά ιατρεία, τράπεζες, αθλητικό γήπεδο, Πολιτιστικός Σύλλογος «Οι Παίονες», Ορειβατικός Σύλλογος Περιηγητών, Κυνηγετικός Σύλλογος, Εμπορικός Σύλλογος, Γυμναστικός Σύλλογος Πάικο Γουμένισσας, Αθλητικός Όμιλος Καλαθοσφαιριστών Γουμένισσας κ.α.

2η διαδρομή μέσω Εθνικής οδού Θεσσαλονίκης Ευζώνων

Ακολουθείτε τη διαδρομή Εθνική οδός Θεσσαλονίκης-Ευζώνων – Πολύκαστρο – Αξιούπολη – Γοργόπη – Γουμένισσα

Πολύκαστρο: Μπορείτε να επισκεφθείτε: τον Ι. Ν. Αγίας Τριάδας, τον Ι. Ν. Αγίου Αθανασίου, τον χώρο του μεταβυζαντινού λουτρού, τα συμμαχικά μνήματα, τα μνημεία ιστορικής μνήμης κ.α. Τη Δευτέρα μετά τη γιορτή του Αγίου Γεωργίου διοργανώνονται πολιτιστικές εκδηλώσεις (Κουρμπάνι). Κατά τη διάρκεια του μήνα Ιουνίου διοργανώνονται πολιτιστικές εκδηλώσεις, τα “Πολυκαστρινά”.

Την περιοχή του Πολυκάστρου τη διασχίζει το Ευρωπαϊκό Μονοπάτι Ε6.

Παρεχόμενες υπηρεσίες στο Πολύκαστρο: Δημαρχείο Δήμου Παιονίας, Αστυνομικό Τμήμα Παιονίας, Κέντρο Υγείας, Κέντρο Εξυπηρέτησης Πολιτών, σταθμός ΚΤΕΛ, ταχυδρομείο, τράπεζες, καταστήματα εστίασης, καταλύματα διαμονής, εμπορική αγορά, συνεργεία αυτοκινήτων, αθλητικό γήπεδο, δημοτική βιβλιοθήκη, Κυνηγετικός Σύλλογος, Σύλλογος Ανατολικορωμυλιωτών, Σύλλογος Ποντίων, Σύλλογος Μικρασιατών, αεροδρόμιο αεραθλητικού κέντρου Πολυκάστρου στην Νέα Καβάλα, Αθλητική Ένωση Πολυκάστρου, Αθλητικός Όμιλος Πολυκάστρου κ.α.

Περιοχές θέας στον Αξιό ποταμό: 1) Η γέφυρα μεταξύ Πολυκάστρου και Αξιουπόλεως, 2) η τοποθεσία “Ανάχωμα”, κοντά στην σιδηροδρομική γέφυρα.

Αξιούπολη: Μπορείτε να επισκεφθείτε: τον Ι. Ν. Παναγίας “Άξιον Εστί”,τον Ι. Ν. Αγίου Δημητρίου, το εξωκλήσι του Αγίου Φανουρίου, το κοιμητήριο των πεσόντων κατά τις μάχες Σκρα-Ραβινέ, το μνημείο πεσόντων 1917-1918, το μουσείο Φυσικής Ιστορίας που στεγάζεται στο παλιό σχολείο. Κάθε Τετάρτη μπορείτε να επισκεφθείτε το παζάρι της Αξιούπολης -θεσμός για την κωμόπολη από τον προηγούμενο αιώνα. Η περιοχή βρίσκεται στη διαδρομή των Δρόμων του Κρασιού Βόρειας Ελλάδας. Την περιοχή της Αξιούπολης τη διασχίζει το Ευρωπαϊκό Μονοπάτι Ε6. Κατά το 3ο δεκαήμερο του Αυγούστου διοργανώνονται πολιτιστικές εκδηλώσεις “Τα Αξιουπολίτικα”.

Στη διαδρομή από Αξιούπολη προς Σκρα, μετά το χωριό Πηγή, μπορείτε να επισκεφθείτε το Φράγμα Μεταλλείου όπου και η ομώνυμη τεχνητή λίμνη Μεταλλείου και το εξωκλήσι του Αγίου Νικολάου (ψάρεμα, πικ-νικ, ορεινή πεζοπορία, παραπόταμος).

Τέσσερα χιλιόμετρα μετά την Αξιούπολη προς τα χωριά Σκρά, Φανός, Πλάγια επισκεφθείτε την περιοχή της γέφυρας του παραπόταμου Μεγάλο Ρέμα (Κοτζά Ντερέ).

Περιοχή θέας στον Αξιό ποταμό: Η γέφυρα μεταξύ Πολυκάστρου και Αξιουπόλεως.

Παρεχόμενες υπηρεσίες στην Αξιούπολη: Σταθμός ΚΤΕΛ, Κέντρο Εξυπηρέτησης Πολιτών, Αγροκτηνοτροφικός Συνεταιρισμός Αξιουπόλεως, Οινοποιεία, καταστήματα εστίασης, καταλύματα διαμονής, εμπορική αγορά, ιδιωτικά ιατρεία, τράπεζες, αθλητικό γήπεδο, Εμπορικός Σύλλογος, Σύλλογος Ποντίων, Κυνηγετικός Σύλλογος, Εθνικός Αξιούπολης, Αθλητικός Σύλλογος Αλέξανδρος Αξιούπολης κ.α.

Γοργόπη: Επισκεφθείτε τον Ι. Ν. Αγίου Νικολάου που είναι χτισμένος από το 1802 με κειμήλια του 19ου αιώνα, το εξωκλήσι των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης και τα καταστήματα εστίασης του χωριού. Στο χωριό δραστηριοποιείται ο Πολιτιστικός Σύλλογος «Η Γόρτυνα» και ο Α.Σ. Εθνικός Γοργόπης. Επισκεφθείτε το Λαογραφικό Μουσείο του χωριού με είδη λαϊκής τέχνης. Η περιοχή βρίσκεται στη διαδρομή των Δρόμων του Κρασιού Βόρειας Ελλάδας.

(Οινοποιεία, Ορεινή πεζοπορία, πρόσβαση στον παραπόταμο Γοργόπη, κυνήγι).

Στάθης: Επισκεφθείτε τον Ι. Ν. Πέτρου και Παύλου, τα οινοποιεία και τα καταστήματα εστίασης του χωριού. Στο προαύλιο της εκκλησίας δείτε την αναθηματική μαρμάρινη πλάκα αφιερωμένη στον Μακεδονομάχο Στάθη Βλάχο. Διατίθεται κατάστημα φαρμακείο. Η περιοχή βρίσκεται στη διαδρομή των Δρόμων του Κρασιού Βόρειας Ελλάδας. Στον Στάθη δραστηριοποιείται ο Πολιτιστικός Σύλλογος “Οι Μακεδόνες”.

Γουμένισσα: (δείτε στην 1^η διαδρομή)

Πηγές:

1. Ιερά Μητρόπολις Γουμενίσσης, Αξιουπόλεως και Πολυκάστρου
2. Δήμος Παιονίας
3. Γ.Ε.Σ. – Διεύθυνση Ιστορίας Στρατού
4. Θεόδωρος Π. Μποράκης «Κοινότης Πλαγίων – Εν Παιονία Κιλκίς» (ενότητα «Η σύγχρονη Παιονία», 2022.
5. Ιστοσελίδα: goumenissa.eu
6. Ιστοσελίδα: naturagraeca.com