Τα μνημεία διηγούνται Ιστορία – Πύλη (Δρέβενο) Παιονίας – Το μνημείο των Γάλλων πεσόντων (1916 – 1917)

Έρευνα – παρουσίαση: Θεόδωρος Π. Μποράκης

Το μνημείο βρίσκεται στην περιοχή Δρέβενο κοντά στην Αξιούπολη του Δήμου Παιονίας στον Νομό Κιλκίς. Είναι τοποθετημένο σε τσιμεντένια χαμηλή βάση στον περίβολο του Ι. Ν. Αγίων Αναργύρων στη θέση που ήταν χτισμένο το χωριό Πύλη. Χρονολογείται από την εποχή του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου και κατασκευάστηκε κατά τα έτη 1916 – 1917, είναι σε καλή κατάσταση και αναγράφει: «LE 148 R. I. – A SES MORTS POUR LA FRANCE 1916 – 1917».

Σε φωτογραφία του 1917 διακρίνονται, αριστερά και δεξιά του μνημείου, τα γαλλικά μνήματα. Στην περιοχή γύρω από το μνημείο πεσόντων δεν υφίστανται πλέον οι τάφοι των στρατιωτών. Το μνημείο βρίσκεται σε υψόμετρο 227 μέτρων και το γεωγραφικό του στίγμα είναι: Ν 41 03 131, Ε 022 30 740.

Το χωριό Πύλη (Δρέβενο) – Το χωριό Πύλη (παλιά ονομασία Δρέβενο) βρισκόταν ανάμεσα στα παραμεθόρια χωριά της επαρχίας Παιονίας, στον σημερινό Δήμο Παιονίας του Ν. Κιλκίς. Απείχε περίπου 8 χιλιόμετρα βορειοδυτικά της Αξιούπολης και περίπου 8 χιλιόμετρα νοτίως των ελληνοσκοπιανών συνόρων (Ειδομένη). Η περιοχή του Δρέβενου απέχει περίπου 1 χιλιόμετρο από την δυτική όχθη του Αξιού ποταμού. Από το αρχείο των διοικητικών μεταβολών του χωριού προκύπτουν τα παρακάτω στοιχεία: α) 14/9/1919 προσάρτηση στην Κοινότητα Μαγιαδάγ, β) 16/11/1919 απόσπαση από την επαρχία Θεσσαλονίκης και προσάρτηση στην επαρχία Γουμενίτσης του Νομού Πέλλης, γ) 15/2/1922 απόσπαση από την Κοινότητα Μαγιαδάγ και προσάρτηση στην Κοινότητα Καρασινάν, δ) 12/11/1926 μετονομασία από Δρέβενο σε Πύλη, 29/5/1933 απόσπαση από την Κοινότητα Πλαγίων και προσάρτηση στην Κοινότητα Αξιουπόλεως.

Το χωριό εγκαταλείφθηκε για πρώτη φορά από τον τουρκικό πληθυσμό του κατά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο όταν η περιοχή αποτέλεσε πεδίο μάχης. Στην περιοχή είχαν εγκατασταθεί το διάστημα του πολέμου γαλλικές στρατιωτικές δυνάμεις. Την παρουσία των Γάλλων φανερώνει το πολυβολείο, τα μνήματα των πεσόντων στρατιωτών (που αποτυπώνονται σε φωτογραφία του 1917) και το στρατιωτικό μνημείο πεσόντων που βρίσκεται μέχρι σήμερα στη βόρεια πλευρά της εκκλησίας του χωριού, του Ιερού Ναού των Αγίων Αναργύρων -που αποτελεί πλέον το μοναδικό κτίσμα που να θυμίζει πως στην περιοχή εκείνη υπήρχε κάποτε χωριό.

Ιστορικά στιγμιότυπα – Κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και συγκεκριμένα στις αρχές Μαρτίου του 1916, οι Γερμανο-βουλγαρικές δυνάμεις παραβίασαν την ελληνική μεθόριο, κατέλαβαν τα χωριά Ματσίκοβο (Εύζωνοι), Σέχοβο (Ειδομένη), Αλτσάκ (Χαμηλό) και Σλοπ (Δογάνης) απωθώντας τις Γαλλικές δυνάμεις προς τα Στενά της Τσιγγάνας. Οι γαλλικές δυνάμεις τελικά παγίωσαν τις θέσεις τους στα χωριά Καρασινάν (Πλάγια), Μαγιαδάγ (Φανός) και Δρέβενο (Πύλη). Οι κάτοικοι των παραπάνω χωριών απομακρύνθηκαν προς την Αξιούπολη και τη Γουμένισσα για όσο διάστημα η περιοχή αποτελούσα θέατρο πολεμικών επιχειρήσεων. Στις περιοχές Πύλη, Κοτζά Ντερέ και Πηγή οι ελληνικές και συμμαχικές δυνάμεις είχαν εγκαταστήσει χειρουργεία εκστρατείας όπως αυτά απεικονίζονται σε φωτογραφίες και πίνακες ζωγραφικής της εποχής του πολέμου.

Διαδρομή προς το μνημείο – Στο δρόμο Πλαγίων – Αξιουπόλεως, σε απόσταση 9,2 χιλιομέτρων, στ’ αριστερά του οδοστρώματος υπάρχει πρόχειρη ξύλινη πινακίδα με την αναγραφή «Άγιοι Ανάργυροι» αλλά και μικρή πινακίδα του Δασαρχείου με την αναγραφή «Δρέβενο – Πλάγια 5.500 μέτρα» που κατευθύνει αριστερά σε χωματόδρομο που είναι ο παλιός δρόμος Πλαγίων – Αξιουπόλεως.
Από τον ασφαλτόδρομο και σε απόσταση 2 περίπου χιλιομέτρων χωματόδρομου -με αρκετές δυσκολίες στην οδήγηση- συναντάμε διασταύρωση 5 χωματόδρομων κι επιλέγουμε την ευθεία, ελαφρά δεξιά κι ανοδική κατεύθυνση που οδηγεί στην εκκλησία των Αγίων Αναργύρων. Στον περίβολο της εκκλησίας υπάρχει πολυβολείο της εποχής του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου και μνημείο πεσόντων Γάλλων στρατιωτών.

Πηγές:
1. Βλάσης Βλασίδης «Μεταξύ Μνήμης και Λήθης – Μνημεία και κοιμητήρια του Μακεδονικού Μετώπου» εκδ. Μουσείο Μακεδονικού Αγώνα – 2016.
2. Χρήστος Π. Ίντος «Ο Μεγάλος Πόλεμος (Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος, 1914 – 1918) στον Νομό Κιλκίς» Γουμένισσα 2019.
3. Θεόδωρος Π. Μποράκης «Κοινότης Πλαγίων εν Παιονία Κιλκίς» Πλάγια 2022, ιδιωτική έκδοση.
4. Ιστοσελίδα του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων https://www.digitalglyptotheque.gr