Φουλατσίκιον Μικράς Ασίας – Ψηφίδες αλησμόνητων πατρίδων στο Κιλκίς

Έρευνα – παρουσίαση: Θεόδωρος Π. Μποράκης

Αφιερώνεται στην γενιά των ξεριζωμένων Ελλήνων των όπου γης πατρίδων, που διαλύθηκαν στη θύελλα της Ιστορίας και σκόρπισαν στον κόσμο, μα στάθηκαν όρθιοι κι έγιναν ακρίτες της Ελλάδας. Έναν αιώνα τώρα οι απόγονοί τους, ζωντανές ψηφίδες, στολίζουν το ψηφιδωτό του Κιλκίς με τα ήθη και τα έθιμα των αλησμόνητων πατρίδων τους.

Το Φουλατσίκιον (Φούλατζικ) της Μικράς Ασίας

Το χωριό Φούλατζικ, πατρίδα της πλειονότητας των κατοίκων του Ευρωπού, βρίσκεται 12 χλμ. από τη νότια ακτή του Αστακηνού κόλπου και 10 χλμ. βόρεια της λίμνης της Νίκαιας. Απέχει 13 χλμ. Ν-ΝΔ του Καραμουρσάλ, 35 χλμ. ΝΔ της Νικομήδειας και 19,5 χλμ. ΒΔ της Νίκαιας. Δεν είναι γνωστή η ετυμολογία του ονόματός του. Ωστόσο ήταν κοινό τόσο για το μουσουλμανικό στοιχείο όσο και για το χριστιανικό, ενώ παραμένει και σήμερα ως επίσημη ονομασία του χωριού (Fulacik).

Πριν από τη Μικρασιατική Καταστροφή ο πληθυσμός του χωριού ανερχόταν σε 2.500 Έλληνες κατοίκους (700 σπίτια). Τον ίδιο αριθμό δίνει και η στατιστική του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Οι κάτοικοι θεωρούνταν ντόπιοι, ενώ υπήρχε και αυξημένη ενδογαμία στο επίπεδο του χωριού. Οι κάτοικοι του χωριού ήταν τουρκόφωνοι και μόνο οι μαθητές (κυρίως αγόρια, ελάχιστα κορίτσια) μάθαιναν τα ελληνικά.

Στο χωριό υπήρχε μια εκκλησία αφιερωμένη στον Άγιο Γεώργιο η οποία ήταν μεγάλη, πέτρινη, με χωρητικότητα περί τα 400-500 άτομα. Σε κοντινό λόφο, στην περιοχή του νεκροταφείου, υπήρχε το παρεκκλήσιο του Αγίου Γεωργίου.

Το 1905 λειτουργούσε στο χωριό Δημοτική Σχολή που ανεγέρθηκε με την χορηγία του μεγάλου ευεργέτη Αναστασίου Ηλιάδη. Στη σχολή φοιτούσαν 60 μαθητές και στο νηπιαγωγείο φοιτούσαν 40 κορίτσια και 20 αγόρια.

Ανάμεσα στους χριστιανούς άντρες του Φούλατζικ, όπως και στους μουσουλμάνους της ευρύτερης περιοχής, ήταν διαδεδομένη η πάλη. Αρκετοί ήταν παλαιστές (πεχλιβάνηδες) και πάλευαν στα αλώνια του χωριού είτε μεταξύ τους, είτε με τους μουσουλμάνους γείτονες, με την αφορμή εορτών και πανηγύρεων.

Το έθιμο της πάλης μεταφέρθηκε από τους Φουλατζικιώτες στη νέα τους πατρίδα στον Εύρωπο Παιονίας.

Ο εθνομάρτυρας ιερέας του Φούλατζικ – Σύμφωνα με δημοσιεύματα ερευνητών των ιστορικών πτυχών του Ευρωπού, ο ιερέας Φίλιππος Καλοκίδης έμελλε να είναι ο τελευταίος ιερέας της εκκλησίας του Αγίου Γεωργίου στο Φουλατζίκ την 23/6/1920. Είναι μια από τις τραγικότερες μορφές του κατεστραμμένου από τους Τούρκους Τσέτες χωριό, λόγω των μαρτυρίων του και του φρικτού του θανάτου επάνω στην Αγία Τράπεζα του ναού.

Το Φούλατζικ κάηκε το 1920 από τους Τσέτες. Οι περισσότεροι κάτοικοι διέφυγαν αρχικά στο Καραμουρσάλ και από εκεί στη Νικομήδεια. Οι οικογένειες του χωριού εγκαταστάθηκαν στον Ευρωπό Παιονίας (Κιλκίς), στην Κορμίστα Σερρών και στην Αθήνα.

Μνημείο αφιερωμένο στο Φούλατζικ στον Ευρωπό Κιλκίς – Το μνημείο αποτελείται από μαρμάρινη πλάκα στο πάνω μέρος της οποίας υπάρχει μαρμάρινη ανάγλυφη παράσταση που αναπαριστά τα μαρτύρια του ελληνισμού του Φούλατζικ. Χαμηλότερα στη μαρμάρινη πλάκα αναγράφονται «Σφαγιασθέντες στο Φούλατζικ Νικομηδείας Μ. Ασίας 23/6/1920» και ακολουθούν τα ονόματα όσων θανατώθηκαν από τους Τούρκους Τσέτες στο Φούλατζικ. Δεξιά της μαρμάρινης πλάκας συμπληρώνει το μνημείο η μεταλλική ανάγλυφη φλόγα και η μεταλλική προτομή του εθνομάρτυρα ιερέα Φιλίππου Καλοκίδη που στηρίζεται σε μαρμάρινη βάση. Στην βάση της προτομής του ιερέα εθνομάρτυρα αναγράφει: «Ιερεύς Εθνομάρτυρας «Φίλιππος Καλοκίδης 1850 – 1920» και χαμηλότερα αναγράφονται: «Σφαγιασθέντες στην Τσαντώ Ανατολικής Θράκης» και ακολουθούν τα ονόματα όσων θανατώθηκαν από τους Τούρκους στην Τσαντώ.

Φωτογραφία: Μαρμάρινη ανάγλυφη παράσταση αφιερωμένη στο Φούλατζικ στο μνημείο γενοκτονίας ελληνισμού αλησμόνητων πατρίδων στον Ευρωπό Παιονίας.

Πηγές:

1. ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟΝ των εθνικών φιλανθρωπικών καταστημάτων 1906 – Έτος δεύτερον – Εν Κωνσταντινουπόλει.
2. Άρθρο του Απόστολου Καραγιαννόπουλου «Το ολοκαύτωμα του ελληνικού χωριού Φούλατζικ στη Βιθυνία, 23/6/1920» στην ιστοσελίδα «Μικρασιάτης». https://mikrasiatis.gr
3. Μνημείο Γενοκτονίας του Ελληνισμού των αλησμόνητων πατρίδων στον Ευρωπό – Ιστοσελίδα ΣΤΑ ΠΛΑΓΙΑ ΠΑΙΟΝΙΑΣ

https://plagia-paionias.blogspot.com/2021/04/blog-post_26.html

(*) Ο Θεόδωρος Π. Μποράκης είναι συγγραφέας και ερευνητής της τοπικής ιστορίας και λαογραφίας. Διαχειρίζεται την ιστοσελίδα ΣΤΑ ΠΛΑΓΙΑ ΠΑΙΟΝΙΑΣ https://plagia-paionias.blogspot.com όπου αναρτά ιστορικά και λαογραφικά θέματα του χωριού Πλάγια και της περιοχής Παιονίας Κιλκίς.