ΣΑΝ ΣΗΜΕΡΑ – Ο ΒΟΜΒΑΡΔΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΠΟ ΤΟ ΣΥΓΚΡΟΤΗΜΑ ΜΠΕΛΕΣ – ΚΡΟΥΣΙΩΝ ΤΟΥ ΔΣΕ ΣΤΙΣ 10 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 1948

Γράφει ο Θανάσης Βαφειάδης

Στις 2.30 το πρωί της 10ης Φεβρουαρίου 1948 η Θεσσαλονίκη ξύπνησε από τους ήχους εκκωφαντικών εκρήξεων στο κέντρο της πόλης. Κάτοικοι και αρχές έμειναν άναυδοι πιστεύοντας αρχικά πως επρόκειτο για σαμποτάζ. Το ίδιο έκπληκτα ξύπνησαν και τα μέλη της επιτροπής του ΟΗΕ που έμεναν στα ξενοδοχεία «Μεντιτερανέ» και «Κοσμοπολίτ», μπροστά από τα οποία έπεσαν μερικά βλήματα. Επί μια ώρα οβίδες έπεφταν βροχή στην περιοχή της πλατείας Αριστοτέλους και της οδού Τσιμισκή αλλά και στις ανατολικές συνοικίες, σκοτώνοντας έναν Βρετανό στρατιώτη και τραυματίζοντας άλλους δυο. Από τους άμαχους οι απώλειες ήταν 5 νεκροί πολίτες και 8 τραυματίες. Οι υλικές ζημιές ήταν περιορισμένες αλλά αν οι οβίδες έβρισκαν το στόχο τους, που ήταν οι μεγάλες αποθήκες βενζίνης στο λιμάνι, οι συνέπειες θα ήταν πολύ σοβαρές.
Ο εντυπωσιακός βομβαρδισμός της συμπρωτεύουσας που συντάραξε την Ελλάδα έκανε παγκόσμια αίσθηση. Μεταδόθηκε αμέσως από τα ειδησεογραφικά πρακτορεία και τους ξένους ανταποκριτές στον παγκόσμιο Τύπο και έμεινε στην ιστορία σαν ένα από τα πιο σημαντικά γεγονότα του Eμφυλίου πολέμου.
Αλλά ας δούμε αυτήν την ιστορία από την αρχή. Το πρώτο δεκαήμερο του Φεβρουαρίου του 1948 τα 579, 581 και 582 συγκροτήματα του αρχηγείου Κρουσίων – Μπέλες του ΔΣΕ, δύναμης 580 περίπου ανδρών, συγκεντρώθηκαν στην ορεινή περιοχή των Κρουσίων. Νέος διοικητής του ΔΣΕ στην Κεντρική Μακεδονία από τις 17-1-1948, ήταν ο Νικόλαος Τριανταφύλλου ή Νικήτας, δάσκαλος και φοιτητής φιλολογίας από τη Δωρίδα. Σύμφωνα με το ημερολόγιό του έφθασε στο Μπέλες στις 26-1-1948, αντικαθιστώντας το Θανάση Γκένιο ή Λασσάνη.
Η δύναμη αυτή με βαρύ οπλισμό, που περιελάμβανε όλμους, αντιαεροπορικά πολυβόλα και ένα ορειβατικό πυροβόλο των 75χλστ γερμανικής κατασκευής, κινήθηκε το μεσημέρι της 8ης Φεβρουαρίου ακολουθώντας το δρομολόγιο Ποντοκερασιά – Αναβρυτό – Κορωνούδα και έφθασε γύρω στις 2.30 της 9ης Φεβρουαρίου στο Λειψύδριο, όπου παρέμεινε μέχρι τις αργά το μεσημέρι. Από εκεί γύρω στις 15.30 και δια μέσου των δυτικών κλιτύων του Ντεβέ –Καράν (όρος Καμήλα) έφθασε στις 2 το πρωί της 10ης Φεβρουαρίου στη περιοχή Λητής – στενό Δερβένι, χωρίς να γίνει αντιληπτή εξαιτίας της αραιής διάταξης των στρατιωτικών τμημάτων βόρεια της Θεσσαλονίκης. Στο Δερβένι στήθηκε το πυροβόλο και στις 2.30 άρχισε να βάλλει κατά της Θεσσαλονίκης, ενώ την ίδια ώρα μια ομάδα επιτέθηκε στο χωριό Λητή, εξουδετέρωσε τη φρουρά που αποτελούνταν από 8 στρατιώτες, ανατίναξε μια μικρή γέφυρα και τοποθέτησε νάρκες για να παρεμποδίσει την αποστολή ενισχύσεων.
Επί τρεις ώρες στο Γ’ Σώμα Στρατού δε μπορούσαν να εντοπίσουν το σημείο απ’ όπου προέρχονταν οι κανονιοβολισμοί οπότε γύρω στις 5.40, όπως αναφέρεται στους δυσεύρετους λόγω απόσυρσης τόμους της «Διεύθυνσης Ιστορίας Στρατού», έφθασε πληροφορία σύμφωνα με την οποία μεταξύ 2.30-3.30 φαίνονταν λάμψεις στην περιοχή Δερβένι και γύρω στις 5.30 μεγάλη δύναμη ανταρτών πέρασε από τα Λαϊνά με κατεύθυνση τον Χορτιάτη. Στις 8.15 μαχητικά αεροπλάνα της αεροπορικής βάσης Σέδες χτύπησαν βόρεια του Ασβεστοχωρίου τους αντάρτες που κινούνταν στο Χορτιάτη για να διαφύγουν στη Χαλκιδική. Όταν κόπηκε η οδός διαφυγής εντοπίσθηκαν μεταξύ της λίμνης Κορώνειας και της αμαξιτής οδού που συνέδεε στο Ασβεστοχώρι με το Χορτιάτη. Αφού απέτυχαν να διαφύγουν στη Χαλκιδική οι αντάρτες, αποδεκατισμένοι, στράφηκαν προς βορά για να επανέλθουν στα Κρούσια. Στις 12 Φεβρουαρίου μετά από τριήμερο άνισο αγώνα οι αντάρτες είχαν βαρύτατες απώλειες, με 158 καταμετρημένους νεκρούς και άλλους 141 που συνελήφθησαν ή παραδόθηκαν.
Στις 17 Φεβρουαρίου ο Τριανταφύλλου και άλλοι 8 σκοτώθηκαν σε συμπλοκή με τα αποσπάσματα καταδίωξης της ταξιαρχίας Λαγκαδά στο «Σταυρωτό λόφο» κοντά στο Κ. Θεοδωράκι. Ο Στάθης Ορφανίδης (Καραφωτιάς) στο αδημοσίευτο βιβλίου του «Αντίσταση – Εμφύλιος στο νομό Κιλκίς 1941-1949» έγραψε: «…εκεί μια σφαίρα τον πήρε όπως είπαν στο στήθος. Σκοτώθηκε και ο υπεύθυνος της ΕΠΟΝ Χρήστος …από το Κιλκίς και οι άλλοι και πανικοβλημένοι πήραν το πέτσινο που φορούσε ο Τριανταφύλλου και τον άφησαν και ελίχθηκαν. Ο εχθρός πήρε το ημερολόγιο του. Την άλλη μέρα τον θάψαν οι δικοί μας εκεί κάπου».
Οι συλληφθέντες αφού διαπομπεύθηκαν στους δρόμους της Θεσσαλονίκης οδηγήθηκαν σε δίκη που διεξήχθη στην αίθουσα του ραδιοφωνικού σταθμού, η οποία διαμορφώθηκε ειδικά γι’ αυτό το σκοπό. Οι κατηγορούμενοι 128 συνολικά, με τα 2/3 να κατάγονται από την περιοχή του Κιλκίς, τοποθετήθηκαν σε περιφραγμένο με συρματόπλεγμα χώρο ενώ σε κοινή θέα εκτέθηκαν ως τεκμήρια τα όπλα τους μαζί και το ορειβατικό πυροβόλο. Ο Βασιλικός Επίτροπος και οι μάρτυρες κατηγορίες αναφέρθηκαν στα γεγονότα της κατοχής, στην εκπαίδευση των ανταρτών στο στρατόπεδο «Μπούλκες», στην ελεύθερη καταφυγή των ανταρτών εντός των σερβικών συνόρων. Ως μάρτυς κατηγορίας κλήθηκε και ο Λάζαρος Αβραμίδης (Λαζίκ), που κατέθεσε ότι δυο από τους κατηγορούμενους «κατά το 1943 εφόνευσαν ως ελασίται εις την περιφέρειαν Κιλκίς 1.650 Έλληνας πατριώτας» (ΦΩΣ 29-2-1948).
Η ποινή που προτάθηκε ήταν πεντάκις εις θάνατον για 31 από τους κατηγορούμενους και κάθειρξη από 5 -18 ετών για τους υπόλοιπους, ενώ κάποιοι αθωώθηκαν. Για να γλυτώσουν την εκτέλεση, όπως γινόταν σε όλα τα στρατοδικεία του Εμφυλίου, κάποιοι δήλωναν ότι είχαν απαχθεί και στρατολογηθεί βιαίως. Αυτό δε σήμαινε ότι θα επέστρεφαν στα σπίτια τους, απλώς στέλνονταν στην πρώτη γραμμή για να σκοτωθούν από τα πυρά των συντρόφων τους.
Η στρατιωτική επιχείρηση κατά της Θεσσαλονίκης ήταν εξαρχής καταδικασμένη σε αποτυχία και έγινε για λόγους δημιουργίας εντυπώσεων, μετά τις από τις στρατιωτικές αποτυχίες του ΔΣΕ στο Μέτσοβο και στην Κόνιτσα και τη διάψευση των εκτιμήσεων ότι επίκειται το τέλος του μοναρχοφασισμού. Οι εντυπώσεις, βέβαια, δημιουργήθηκαν αλλά η ήττα στο πεδίο της μάχης ήταν συντριπτική. Γιατί οι μάχες δεν κερδίζονται ούτε με ανεδαφικά επιτελικά σχέδια, ούτε με λανθασμένες εκτιμήσεις για την κατάσταση του εχθρού, ούτε με τυχοδιωκτικές επιλογές για δημιουργία εντυπώσεων που οδηγούν σε άσκοπες θυσίες.

*Τοπογράφος – συγγραφέας

Περισσότερα άρθρα και φωτογραφίες στην ιστοσελίδα και στο facebook του τεχνικού γραφείου K4station