ΟΙ ΔΥΟ ΠΡΩΤΕΣ ΔΕΚΑΕΤΙΕΣ ΤΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΣΤΟ ΚΙΛΚΙΣ (1914-1934)
Γράφει ο Θανάσης Βαφειάδης
Μετά το τέλος των Βαλκανικών πολέμων μαζί με την εγκατάσταση των δημοσίων υπηρεσιών στις «Νέες Χώρες», όπως ονομάστηκαν οι απελευθερωμένες περιοχές, οργανώθηκε και η Τοπική Αυτοδιοίκηση. Η αρχική ονομασία του Δήμου Κιλκίς ήταν «Νέα Στρώμνιτσα», αφού σύμφωνα με τις απόψεις της τότε δημοτικής αρχής αυτή η μετονομασία θα βοηθούσε στην εγκατάσταση όλων των Στρωμνιτσιωτών σ’ αυτήν την πόλη. Αυτό, όμως, δεν οριστικοποιήθηκε, γιατί το κράτος αποφάσισε να διατηρήσει το όνομα του Κιλκίς, που είχε συνδεθεί με την ιστορική μάχη από την οποία κρίθηκε η τύχη του Β’ Βαλκανικού πολέμου.
Πρώτος δήμαρχος του Κιλκίς διορίστηκε ο Κωνσταντίνος Σταμπουλής, που είχε γεννηθεί στη Στρώμνιτσα το 1850. Ο Αθανάσιος Αγγελόπουλος στο βιβλίο του «Βόρειος Μακεδονία – Ο ελληνισμός της Στρωμνίτσης» (ΙΜΧΑ 1980) αναφέρει γι’ αυτόν: «Κτηματίας, αλευροβιομήχανος, ανθρωπιστής με ολίγας γραμματικάς γνώσεις, με πλουσιωτάτην όμως εις πατριωτικά αισθήματα καρδίαν. Ήτο συνεχώς μέλος της δημογεροντίας και πάντοτε πρόθυμος εις χρηματικάς θυσίας δι’ εθνικούς σκοπούς. Τόση ήτο η αφοσίωσις του εις την εξυπηρέτησιν των κοινών, ώστε εγκατέλειπε πολλάκις τας ιδιωτικάς του επιχειρήσεις δια να επιδοθή στα κοινά».
Μαζί με το δήμαρχο διορίστηκε και το πρώτο δημοτικό συμβούλιο. Στις 13 Αυγούστου 1914 έγινε η πρώτη συνεδρίαση του Δημοτικού Συμβουλίου και διεξήχθησαν εκλογές για ανάδειξη Προέδρου του Δημοτικού Συμβουλίου. Πρόεδρος εκλέχτηκε με 3 ψήφους ο υφασματέμπορος και παλαιότερα πρόκριτος Στρωμνίτσης, Πανταζής Καραμανώλης. Από μια ψήφο έλαβαν οι σύμβουλοι Αριστείδης Παντελής, Κωνσταντίνος Βελέκης, Ιωάννης Πουρνάρης, Γεώργιος Μαραντίδης. Ο μισθός του δημάρχου με απόφαση του δημοτικού συμβουλίου στις 14 Αυγούστου 1914 ορίσθηκε στις 100 δραχμές μηνιαίως. Ο μισθός του γραμματέα και του κλητήρα της δημαρχίας το 1914 ήταν 60 και 20 δρχ αντίστοιχα. Ο πρώτος γραμματέας ήταν ο Σταύρος Αδαμαντίδης από την Ανδριανούπολη της Θράκης.
Η επικράτηση του κινήματος της Εθνικής Άμυνας μετά τον πάνδημο συλλαλητήριο που πραγματοποιήθηκε στο Κιλκίς στις 25 Αυγούστου 1916 συνοδεύτηκε με την απομάκρυνση των προσώπων που κατείχαν δημόσια αξιώματα ή κρατικές θέσεις και είχαν ταχθεί με την πλευρά του θρόνου. Η εκκαθάριση των φιλοβασιλικών στοιχείων ξεκίνησε από το Δήμο Κιλκίς με την καθαίρεση του δημάρχου Κωνσταντίνου Σταμπουλή και την αντικατάσταση του από τον ζωέμπορο και καπνομεσίτη Θεόδωρο Αμπατζόπουλο. Παραδόξως το Δημοτικό Συμβούλιο, με πρόεδρο το Πανταζή Καραμανώλη, παρέμεινε στη θέση του. Το 1918 ο δήμαρχος Θεόδωρος Αμπατζόπουλος, παλιός Μακεδονομάχος, ακολούθησε τον ελληνικό στρατό στην Ανατολική Θράκη και μετά την απόβαση της Πανόρμου συμμετείχε ως ανιχνευτής του στρατού στην απελευθέρωση της γενέτειράς του Βιζύης.
Τρίτος δήμαρχος Κιλκίς διορίστηκε το 1919 ο Ρίζος Ιωαννίδης που είχε γεννηθεί το 1878 στο Άκαλαν της Δυτικής Θράκης και ασχολούνταν από μικρός με το εμπόριο. Στο Κιλκίς συνέχισε την εμπορική του δραστηριότητα διατηρώντας παντοπωλείο επί της 21ης Ιουνίου. Κατά τη διάρκεια της θητείας του επεκτάθηκαν στη Μακεδονία οι διατάξεις του ν. ΔΝΖ/1912 «Περί δήμων και κοινοτήτων» και ο δήμος υποβιβάστηκε σε κοινότητα επειδή δεν εκπλήρωνε την προϋπόθεση των 10.000 κατοίκων και δεν ήταν πρωτεύουσα νομού. Η σύσταση της Κοινότητας έγινε με το Β.Δ 28-6-1918 και το Β.Δ 28-2-1919 και οι συνοικισμοί από τους οποίους απαρτίσθηκε η Κοινότητα ήταν Κιλκίς, Στρέζοβον (Αργυρούπολις), Σέσλοβον (Σεβαστόν), Σερσεμλή (Ζαχαράτο) και Σεκερλή (Ξηρόβρυση).Μετά τη νίκη των φιλοβασιλικών στις εκλογές της 1ης Νοεμβρίου 1920 η παλιά κοινοτική αρχή αντικαταστάθηκε, κατά τη συνήθη πρακτική, με νέα, προφανώς φιλοκυβερνητική. Πρόεδρος της κοινότητας διορίσθηκε ο Στρωμνιτσιώτης Δημήτριος Τσιτσίμης, που είχε συμμετάσχει στο Μακεδονικό Αγώνα. Μέλη του κοινοτικού συμβουλίου ορίσθηκαν οι: Βασίλειος Λαναράς, Ιωάννης Φαχουρίδης, Αλέξανδρος Σακαρίδης, Ανέστης Σωτηρίου, Γεώργιος Ιωαννίδης, Δημήτριος Σαμαράς, Αντώνιος Μητρέντζος, Δημήτριος Αρενίκης, Δημήτριος Χατζηκολιούσκας, Δημήτριος Κουκουδέας.
Η επανάσταση του 1922 έφερε, όπως ήταν αναμενόμενο, αλλαγές και στις κοινοτικές αρχές. Πρόεδρος της κοινότητας διορίστηκε ο Συμεών Ζαφειριάδης (1876-1953) γιατρός με μεγάλη προσφορά στην υγειονομική περίθαλψη των Κιλκισιωτών σε μια περίοδο που η περιοχή μαστίζονταν από την ελονοσία και τη φυματίωση. Ήταν ένας από τους πρώτους γιατρούς που στελέχωσαν το νοσοκομείο της Αμερικάνικης Επιτροπής Περίθαλψης που στεγαζόταν σε ένα από τα κτίρια των παλιών τούρκικων στρατώνων στη σημερινή πλατεία Ειρήνης. Μέλη του συμβουλίου ήταν οι Βασίλειος Λαναράς, Ιωάννης Φαχουρίδης, Αλέξανδρος Σακαρίδης, Γεώργιος Ιωαννίδης και Δημήτριος Κουκουδέας με το νέο συμβούλιο να υπογράφει την πρώτη απόφασή του στις 27 Νοεμβρίου 1922. Από το Μάρτιο της επόμενης χρονιάς συναντάμε τρία ακόμη ονόματα: τον Χριστόδουλο Λαμπρόπουλο, τον Κωνσταντίνο Ιωαννίδη και τον Μιχαήλ Τσιτσίμη.
Ο δήμος Κιλκίς, που ξεκίνησε έχοντας στη δύναμη του μόνο ένα γραμματέα, άρχισε σταδιακά να αποκτά υπαλλήλους και να οργανώνει τις υπηρεσίες του. Σε επείγουσες περιπτώσεις μπορούσε να προσλάβει έκτακτους υπαλλήλους με κατ’ αποκοπή αμοιβή. Στην απόφαση 76/1923 «περί προσαυξήσεως μισθών κοινοτικών υπαλλήλων» βλέπουμε τον αριθμό και τη θέση του προσωπικού της Κοινότητας που το αποτελούσαν ο γραμματέας και ο βοηθός του, ο κλητήρας, ο κήρυκας, δυο οδοκαθαριστές, ο καραγωγέας, ο φανοκόρος και ο κοινοτικός επόπτης καθαριότητας.
Δε διέθετε, επίσης, κατάλληλο κτήριο για να στεγάσει τις υπηρεσίες του ενώ στις προσπάθειες για την ανέγερση ενός δημαρχιακού μεγάρου οι τοπικές αρχές συναντούσαν την πεισματική άρνηση της κεντρικής εξουσίας να εγκρίνει και να χρηματοδοτήσει ένα τέτοιο έργο. Έτσι, ο Δήμος συνέχιζε να στεγάζεται σε οικήματα που δεν πληρούσαν τις λειτουργικές του ανάγκες, όπως χαρακτηριστικά περιγράφεται στην απόφαση 50/ 1921: «Το κοινοτικόν κατάστημα τυγχάνει ατελές δια την υπηρεσία της Κοινότητος περιλαμβάνον μόνον μίαν αίθουσαν είναι δυνατόν να κατασκευαστή εντός του κενού διαμερίσματος του ιδίου κτιρίου και ιδιαίτερον δωμάτιον».
Η πρώτη αυτή δεκαετία χαρακτηρίζεται από την αγωνιώδη προσπάθεια των δημοτικών αρχόντων να αναστήσουν την κατεστραμμένη από την πυρκαγιά της μάχης πόλη και να βελτιώσουν τη ζωή των κατοίκων της με μικρά έργα οδοποιίας, φωτισμού και ύδρευσης. Κι όλα αυτά με πενιχρούς προϋπολογισμούς, αφού τα έσοδα του Δήμου, στο μεγαλύτερο τμήμα τους, προέρχονταν από τη δημοτική φορολογία. Η φορολογική πολιτική του δήμου την περίοδο αυτή μπορεί να χαρακτηρισθεί ως ελαστική και ανεκτική απέναντι στους δημότες και η ευαισθησία του για την οικτρή οικονομική κατάσταση των δημοτών φαίνεται από τις κατά καιρούς φοροαπαλλαγές που είχε θεσπίσει. Αλλά είπαμε: Άλλες εποχές άλλα ήθη.
Ο θεσμός της τοπικής αυτοδιοίκησης μετά από μια μακρά περίοδο αφάνειας και μαρασμού ξανάρθε στο προσκήνιο με την κυβέρνηση Παπαναστασίου. Στις 24 Μαρτίου 1924, ο Αλέξανδρος Παπαναστασίου υποβάλλοντας τις προγραμματικές δηλώσεις της κυβέρνησης του δεσμευόταν για την αναγεννητική πορεία του θεσμού. Δεν πρόλαβε όμως να υλοποιήσει τις δεσμεύσεις του, αφού στις 25 Ιουλίου 1924 η κυβέρνηση του έπεσε και την πρωθυπουργία ανέλαβε ο Θεμιστοκλής Σοφούλης. Το ιστορικό παράδοξο είναι ότι οι πρώτες δημοτικές εκλογές πραγματοποιήθηκαν στη διάρκεια της δικτατορίας που προέκυψε μετά το πραξικόπημα του στρατηγού Θεόδωρου Πάγκαλου.
Στις 25 Οκτωβρίου 1925 διενεργήθηκαν, για πρώτη φορά εκλογές για την ανάδειξη δημοτικών και κοινοτικών αρχών. Στις κοινότητες οι ψηφοφόροι θα εξέλεγαν απευθείας μόνο κοινοτικούς συμβούλους και ο πρόεδρος της Κοινότητας θα εκλεγόταν στη συνέχεια από τους συμβούλους. Ο αριθμός τους καθορίστηκε με βάση την γενική απογραφή του 1920 και την προσφυγική απογραφή του 1923. Οι υποψήφιοι έπρεπε να είναι τουλάχιστον 25 ετών και η υποψηφιότητά τους να υποστηρίζεται από 3 τουλάχιστον εκλογείς.
Στην κοινότητα Κιλκίς το Κοινοτικό Συμβούλιο που εκλέχθηκε απαρτίζονταν από τους Παύλο Στεφανίδη, Ισαάκ Κουρτίδη, Γεώργιο Κυνηγόπουλο, Ιωάννη Τριανταφυλλίδη, Ιωάννη Σακαρίδη, Σάββα Αναστασιάδη, Αθανάσιο Τριαρίδη, Δημήτριο Τσιτσίμη, Οδυσσέα Λαζαρίδη, Κωνσταντίνο Μοσχόπουλο, Βασίλειο Λαναρά, Ιωάννη Φαχουρίδη, Ιορδάνη Τσουχνικά, Στέφανο Οικονομίδη και Αναστάσιο Χαλκιά. Πρόεδρος της Κοινότητας εξελέγη ο Οδυσσέας Λαζαρίδης με 11 ψήφους και αντιπρόεδρος ο Παύλος Στεφανίδης με 10.
Στις 25 Απριλίου 1927 έγιναν στα γραφεία της κοινότητας Κιλκίς αρχαιρεσίες για την ανάδειξη νέου προέδρου και αντιπροέδρου. Μετά από μυστική ψηφοφορία πρόεδρος εκλέχθηκε ο Παύλος Στεφανίδης και αντιπρόεδρος ο Αθανάσιος Τριαρίδης. Ο Στεφανίδης, καπνέμπορος με καταγωγή από το Σοχούμ του Καυκάσου, παρέμεινε πρόεδρος μέχρι το Σεπτέμβριο του 1929.
Στις εκλογές του 1929 στην κοινότητα Κιλκίς πλειοψήφησαν οι υποψήφιοι της Δημοκρατικής Ενώσεως, ενός κόμματος που ανήκε στην αριστερή σοσιαλδημοκρατία. Οι σύμβουλοι αυτοί ήταν οι Οδυσσέας Λαζαρίδης, Σάββας Νικοπολιτίδης, Κυριάκος Τεκτονίδης, Ηλίας Ιωαννίδης, Τριαντάφυλλος Φωτιάδης. Από τους Αγροτικούς εκλέχτηκαν ο Δημήτριος Σαχταρίδης και ο Αλέξανδρος Φωτιάδης. Από τους Φιλελεύθερους (Βενιζελικοί) ο Παύλος Στεφανίδης. Από τους Λαϊκούς (δεξιοί) οι Γεώργιος Δανιήλ, Δημήτριος Συρρανίδης, Απόστολος Τσαγκάρης, Δημοσθένης Ιωαννίδης, Χρήστος Μπαδήλας. Εκλέχθηκαν επίσης οι Λάζαρος Χαριτίδης και Σάββας Αναστασιάδης.
Στις 6 Σεπτεμβρίου 1929 διεξήχθη ψηφοφορία για τη συγκρότηση του κοινοτικού συμβουλίου σε σώμα και εκλέχθηκαν πρόεδρος ο Οδυσσέας Λαζαρίδης και αντιπρόεδρος ο Αλέξανδρος Φωτιάδης.
Στις 5 Αυγούστου 1931 συνήλθε το κοινοτικό συμβούλιο Κιλκίς για να εκλέξει το νέο πρόεδρο και αντιπρόεδρο της κοινότητας, σύμφωνα με τις διατάξεις της κείμενης νομοθεσίας. Πρόεδρος μέχρι τον Σεπτέμβριο του 1933 εκλέχτηκε εκ νέου ο Παύλος Στεφανίδης και αντιπρόεδρος ο Αλ. Φωτιάδης.
Οι δημοτικές εκλογές του 1934 ήταν οι τελευταίες που διεξήχθησαν πριν τον πόλεμο, καθώς οι επόμενες πραγματοποιήθηκαν 17 χρόνια αργότερα, το 1951. Αξιοσημείωτο ήταν ότι σε αυτές της εκλογές ψήφισε για πρώτη φορά, έστω και επιλεκτικά, ένα μικρό τμήμα του γυναικείου πληθυσμού. Οι δημοτικές εκλογές χαρακτηρίσθηκαν από την πλήρη κομματικοποίηση, αφού οι δημοτικοί συνδυασμοί κατέβαιναν με σαφέστατη κομματική στήριξη που ξεπερνούσε τα όρια του σημερινού «χρίσματος».
Νικητής των εκλογών στο Κιλκίς με 550 ψήφους αναδείχθηκε ο αγροτικός Δημήτριος Σαχταρίδης που υποστηρίχθηκε και από τους Λαϊκούς, ενώ χαμένος ήταν ο άλλος διεκδικητής επίσης αγροτικός Λάζαρος Χαριτίδης. Το Ενιαίο Μέτωπο (ΚΚΕ) αύξησε τη δύναμη του στην πόλη κατά 40% και θριάμβευσε σε πολλά χωριά. Για πρώτη φορά κατάφερε να κερδίσει την πλειοψηφία σε 5 κοινοτικά συμβούλια, στην Κρηστώνη, στα Αμάραντα, στο Γερακαριό, στο Μεσιανό, στο Μαυρονέρι και έχασε για μία ψήφο την κοινότητα Ευζώνων. Ο ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ χαιρέτισε την εκλογική επιτυχία μιλώντας για «Κόκκινη περιφέρεια Κιλκίς».
Μετά τη συγκρότηση του κοινοτικού συμβουλίου Κιλκίς σε σώμα πρόεδρος της κοινότητας Κιλκίς εκλέχτηκε ο Δημήτριος Σαχταρίδης και αντιπρόεδρος ο Δημοσθένης Ιωαννίδης. Τα υπόλοιπα μέλη του κοινοτικού συμβουλίου ήταν οι Γ. Σμιάρης, Ο. Λαζαρίδης, Γ. Παπάζογλου, Β. Κυνηγόπουλος, Ι. Σουμελίδης, Κ. Αδαμίδης, Η. Παπαδόπουλος, Δ. Βαφειάδης, Α. Τσορμπατζάκος, Δ. Βογιατζής, Α. Τσαγκάρης, Δ. Μανίτσας και Δ. Τσιτσίμης.
Αυτά τα ολίγα για την πρώτη εικοσαετία του δήμου Κιλκίς που, όπως φάνηκε από την πρώτη ανάρτηση, δε φαίνονται να ενδιαφέρουν και πολύ τους συνδημότες. Λογικό θα μου πείτε. Γιατί να τους ενδιαφέρει τι συνέβαινε στο γενέθλιο τόπο πριν από 100 χρόνια όταν δεν τους ενδιαφέρει που αυτός ο τόπος έχει πάει 100 χρόνια πίσω; Τι αξία μπορεί να έχει η τοπική ιστορία, τι βαρύτητα μπορεί να έχει η γνώση της μπροστά στην αβάσταχτη ελαφρότητα που ζούμε; Δε μας φτάνουν οι στρατιές των σημερινών υποψηφίων συμβούλων που διαγκωνίζονται για μια θέση στα ψηφοδέλτια, θα διαβάζουμε και τα ονόματα των παλιών, που είναι άγνωστα στους πολλούς όπως άγνωστη εν πολλοίς είναι και η ιστορία αυτής της πόλης;
Τέλος πάντων, για τους λίγους που ενδιαφέρονται, περισσότερα γι’ αυτήν την περίοδο θα βρουν στο βιβλίο μου «Κιλκίς 1914-1934 – Η ταυτότητα της πόλης μέσα από το Δημοτικό Αρχείο». Αλλά αυτό το βιβλίο μάλλον θα δυσκολευτούν να το βρουν, καθώς τα περισσότερα αντίτυπα εξαντλήθηκαν από τους πρώτους κιόλας μήνες της έκδοσης του, το έτος 2000. Άρα μπορώ να κλείσω με την ίδια φράση που έκλεισα την πρώτη ανάρτηση: «Άλλες εποχές, άλλα ήθη». Και κυρίως άλλη σχέση με τα βιβλία. Κι ας έχουν περάσει μόνο 23 χρόνια.
*Τοπογράφος – συγγραφέας
Περισσότερα άρθρα και φωτογραφίες στην ιστοσελίδα και στο facebook του τεχνικού γραφείου K4station
