ΟΙ ΑΠΟΚΡΙΕΣ ΣΤΟ ΠΡΟΠΟΛΕΜΙΚΟ ΚΙΛΚΙΣ

Οι Απόκριες, οι τρεις εβδομάδες πριν τη Μεγάλη Τεσσαρακοστή, γιορτάζονταν στο προπολεμικό Κιλκίς με ζωηρότητα και ευθυμία, ιδίως την τελευταία βδομάδα της «Τυρινής» κατά τη διάρκεια της οποίας συνηθίζονταν επισκέψεις μεταμφιεσμένων σε φιλικά σπίτια. Σύμφωνα με το έθιμο αυτό, που διαρκούσε από το βραδάκι της Τσικνοπέμπτης μέχρι την Κυριακή της Τυρινής, οικογένειες συγγενικές ή φιλικές μαζεύονταν στο σπίτι μιας εξ αυτών φέρνοντας κάθε μια τα φαγητά της και διασκέδαζαν μέχρι τα βαθιά μεσάνυχτα. Στους δημόσιους χώρους όμιλοι μεταμφιεσμένων περιέρχονταν τραγουδώντας τους λασπόδρομους και τα σοκάκια της πόλης πεζοί ή εποχούμενοι, όπως γράφει σχετικό δημοσίευμα της εφημερίδας ΦΩΣ στις 9-3-1927: «Παρ’ όλας τας απειλάς του ουρανού, ο οποίος ήτο καταφορτωμένος με μαύρα σύννεφα και της γης η οποία ήτο καταφορτωμένη με λάσπες, αι οποίαι εις τινας μαχαλάδες έφθανον εις ανυπόφορον σημείον, η εορτή των καρναβαλλιών εν τη πόλει μας αναλόγως της πέρυσι, φέτος εωρτάσθη εξαιρετικώς λαμπρά. Όπου και αν επήγαινε τις, όπου και εάν έστρεφε τις τα βλέμματα, έβλεπεν ομάδας καρναβαλλιών διαφόρων στολών είτε επ’ αυτοκινήτων είτε εφ’ αμάξης και τέλος είτε πεζώς βαδίζοντα! Εξ όλων όμως των ομάδων αυτών διεκρίναμεν την των μαθητών του εν τη πόλει μας ημιγυμνασίου και μίαν άλλην την των πολιτών τινών. (ΑΠΟ ΤΟ ΚΙΛΚΙΣ – Η εορτή του καρναβάλλου).

Η έλευση της Αποκριάς, όπως γράφει ο Σταύρος Λίβας, γινόταν αισθητή από τα αποκριάτικα είδη που κοσμούσαν τις βιτρίνες των καταστημάτων: «Η εποχή της άνοιξης ήταν η εποχή των τσουρμάδων (χαρταετών). Ήταν όμως και η εποχή των Αποκριών. Μας το θύμιζαν αρκετά νωρίς τα χαρτοπωλεία – ο Μιχαηλίδης, ο Καζαμίας, ο Ψάλτου, η Παπαδιά – καθώς και τ’ άλλα μικρά μαγαζιά στις γειτονιές που στόλιζαν τις προσόψεις τους με αποκριάτικες μάσκες και χάρτινα χρωματιστά καπέλλα. Ή άπλωναν πάνω σε πάγκους, στο πεζοδρόμιο, τα ρολά με τις σερπαντίνες και τα μεγάλα κουτιά με το κομφετί (ένα πενηντάλεπτο το ποτήρι)». Ο ίδιος γράφει και για τις αποκριάτικες στολές, χειροποίητες οι περισσότερες και ελάχιστες έτοιμες του εμπορίου, αφού το βαλάντιο των Κιλκισιωτών την εποχή εκείνη δεν άντεχε τέτοιες πολυτέλειες: «Οι αμφιέσεις των καρναβαλιών γινόταν, με λίγα έξοδα και πολύ φαντασία, από το τίποτα. Αγοράζονταν μόνο οι μάσκες, γελαστές, άγριες ή αποκρουστικές, κι από κει και πέρα «ό,τι κατέβαζε η κούτρα του καθενός». Πολλοί, μάλιστα, ήταν εκείνοι που αντιπαρέρχονταν και το έξοδο της μάσκας που την αντικαθιστούσαν με φούμο, καρβουνόσκονη, βερνίκι παπουτσιών, γυναικείο κραγιόν, κι ό,τι έπιανε το μυαλό τους και συμφωνούσε με την τσέπη τους.

Αναποδογυρισμένα σακάκια, παλιά αντρικά ή γυναικεία καπέλα που ξετρυπώνονταν από τις αποθήκες, μακριά σώβρακα (όχι και πολύ παλιά), μεγάλα κουδούνια και άλλα, ήταν τα υλικά με τα οποία κυρίως σκαρώνονταν οι διάφορες καρναβαλίστικες εμφανίσεις. Έτσι κυκλοφορούσαν στους δρόμους, ιδίως την τελευταία Κυριακή της Αποκριάς, σκορπίζοντας το γέλιο και την ευθυμία».

Φυσικά την τιμητική τους είχαν οι αποκριάτικοι χοροί που διοργανώνονταν από τους συλλόγους της πόλης στη Λέσχη Αξιωματικών που στεγαζόταν στο κεντρικό κτήριο του συγκροτήματος των Καθολικών Καλογραιών, στο καφεζαχαροπλαστείο Αδαμίδη ή στο ζυθοκινηματοθέατρο «Διονύσια», όπως περιγράφεται σε δημοσίευμα των ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΩΝ ΝΕΩΝ στις 7-3-1931: «Παρ’ όλην την μαστίζουσαν την πόλιν μας κρίσιν ο κόσμος δεν άφησε το γλέντι και τους χορούς. Την προπερασμένην βδομάδα οι έδωσαν χορό οι δημόσιοι υπάλληλοι εις το ζυθοκινηματοθέτρον «Διονύσια», το οποίον μετά την τελευταίαν πυρκαϊάν του κινηματογράφου «Ολύμπια» μπορεί πολύ δικαίως να λάβη τον άνωθι τίτλον. Ο χορός των δημοσίων υπαλλήλων συνεκέντρωσε πληθώραν εκλεκτού κόσμου έγινε και εκλογή βασιλίσσης και εξελέγη η κ. Τσουκαλά.

Εντός της εβδομάδος ο καρνάβαλος ήτο εν υφέσει αλλά χθες Κυριακήν ήτο εις το ζενίθ πανζουρλισμός κυριολεκτικώς εις όλας τας οδούς της πόλεως.

Προχθές Σάββατο έδωσε χοροεσπερίδα ο σύλλογος «Αναγέννησις» εξελέγη βασίλισσα η δις Μαρία Κοντόση με καταπληκτικόν αριθμόν ψήφων εν όλω 235».

Για τις χοροεσπερίδες αυτές υπήρχαν εκτεταμένα ρεπορτάζ της τοπικής εφημερίδας ΠΡΟΟΔΟΣ που περιέγραφαν αναλυτικά τους χορούς που χορεύτηκαν, δημοτικούς και ευρωπαϊκούς, ποιοι διακρίθηκαν με τις ντάμες τους στο βαλς, τις καντρίλιες ή το τσάμικο και φυσικά στους ποντιακούς χορούς, που ουδείς υστερούσε.

Αξιοσημείωτοι και οι παιδικοί χοροί που κέρδιζαν τις εντυπώσεις «χάριν εις την άοκνον δραστηριότητα και ατελεύτητον υπομονήν της νηπιαγωγού δος Ειρ. Ευθυμιάδου». Θα κλείσω με τον αποκριάτικο χορό του Β’ νηπιαγωγείου το 1939, με κάποιους από τους τότε πρωταγωνιστές, «τα τόσα δα μωρούλικα» όπως τους αποκαλούσε το σχετικό δημοσίευμα, ίσως να βρίσκονται εν ζωή. Ο χορός αυτός πραγματοποιήθηκε σε μια από τις αίθουσες του 2ου δημοτικού που ήταν στολισμένη με εικόνες οι οποίες παρουσίαζαν παιδικές σκηνές και με σημαιούλες που είχαν φτιάξει τα νήπια. Στις 4μμ η αίθουσα ήταν ήδη γεμάτη από τα μικρά ζιζάνια που ήταν όλα ντυμένα καρναβαλάκια. Σε τι είχαν μεταμφιεστεί αυτοί οι λιλιπούτειοι καρναβαλιστές, πόσο καλοί γνώστες ήταν ακόμη και των μοντέρνων χορών αλλά και το τι συνέβη σε αυτή τη ψυχαγωγική εκδήλωση μας το αποκαλύπτει η σχετική ανταπόκριση της εφημερίδας ΦΩΣ στις 24-2-1939: «Αρχίζει το τραγούδι του καρναβαλιού κι έπειτα ο μικρός μαθητής του δημοτικού Μιχαλάκης Κάκαρας παίζει με τη φυσαρμόνικα τον καλαματιανόν κι αμέσως οι κολομπίνες και οι μπαλαρίνες, πιερρότοι και παληάτσοι, βλαχοπούλες και χωριατοπούλες, ευζωνάκια και ναυτάκια, Ολλανδέζες και Τυρολέζες, βασιλόπουλα και νάνοι, ιππόται και μαρκήσιοι, τσιγγάνες και χανουμάκια, μπαίνουν όλοι στο χορό. Χορεύουν καλαματιανό, χορεύουν φοξ, μπαλέτο, ταγκό, έναν άλλο αστείο χορό των βουδιστών και δυο χαριτωμένες μικρούλες χορεύουν τον καζάκικο. Το κέφι των μικρών είναι αφάνταστο. Δεν λείπουν ακόμη και αι σερπαντίνες και τα κομφετί. Αι μητέρες των μικρών ενθουσιασμένες από τη χαρά των παιδιών τους αγοράζουν από δυο μικρούς πωλητάς ανεβασμένους σε μια εξέδρα κομφετί και σερπαντίνες και τυλίγουν τους λιλιπούτειους χορευτάς. Στα διαλείμματα τα μερικά παιδιά απαγγέλουν και τραγουδούν τα σχετικά με το καρναβάλι ποιηματάκια και τραγουδάκια στο τέλος δε ο Σεβασμιώτατος μοιράζει στα παιδιά την καθιερωμένη τυρόπιττα που την τρώγουν με μεγάλη όρεξη. Έτσι τελείωσε η ωραία αυτή γιορτή που γέμισε χαρά τις καρδούλες των μικρών».