Συμμετοχή της Θράκης στην Επανάσταση του 1821

του Μιχάλη Πυρίντζου*

Η 25η Μαρτίου είναι διπλή εορτή του Ελληνισμού. Θρησκευτική και εθνική. Εορτάζεται ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου αλλά και η Ανάσταση του Γένους ύστερα από τετρακόσια χρόνια σκλαβιάς. Γενικός ήταν ο ξεσηκωμός του Ελληνισμού την Άνοιξη του 1821 γιά να αγωνισθεί γιά του Χριστού την Πίστη την Αγία και της Πατρίδος την ελευθερία. Ο ξεσηκωμός εκείνος είχε προετοιμαστεί ιδεολογικώς και οργανωτικώς τα προηγούμενα χρόνια. Από την πανεθνική προετοιμασία γιά τον γενικό ξεσηκωμό δεν ήταν δυνατόν να απουσιάσουν οι Έλληνες Θρακιώτες, που διακρίνονταν γιά τον πατριωτισμό τους.

Σε όλη την διάρκεια της Τουρκοκρατίας τα επαναστατικά κινήματα της Θράκης διαδέχονταν το ένα το άλλο, παρ’ όλο που οι συνθήκες δεν ευνοούσαν εξ αιτίας του πεδινού εδάφους, της γειτνιάσεως με την πρωτεύουσα της Τουρκίας (Κωνσταντινούπολη) και του μεγάλου αριθμού Τούρκων στρατιωτών, που βρίσκονταν στην περιοχή. Ο Θρακιώτης ιστορικής της Φιλικής Εταιρίας Ιωάννης Φιλήμων, που και ο ίδιος υπήρξε μέλος της, στο έργο του «Δοκίμιο παρά της Φιλικής Εταιρίας» αναφέρει: «Αν οι Έλληνες της Δύσης και του Βορρά εκυοφόρησαν την Επανάσταση του ’21 και οι Έλληνες της Οδησσού την εγέννησαν, οι Έλληνες της Θράκης την εθήλασαν».

Η Κωνσταντινούπολη και η Αδριανούπολη ήταν τα κέντρα των Φιλικών. Η Φιλιππούπολη και ο Αίνος ήταν το οικονομικό και πνευματικό κέντρο πάνω στο οποίο στερεώθηκε η Επανάσταση. Όλοι ξέρουμε, ότι τα τρία πρώτα ιδρυτικά μέλη της Φιλικής Εταιρίας ήταν ο Ξάνθος, ο Τσακάλωφ και ο Σκουφάς. Λίγοι, όμως, γνωρίζουμε, ότι το τέταρτο μέλος της Φιλικής Εταιρίας ήταν ο Αντώνιος Κομιζόπουλος, έμπορος της Μόσχας, που καταγόταν από την Φιλιππούπολη και βοήθησε αφάνταστα, υλικώς και ηθικώς, την Επανάσταση. Ο Ξάνθος στα απομνημονεύματά του τον χαρακτηρίζει «Χριστοήθη και έντιμο».

Τον Κομιζόπουλο, ακολούθησαν πολλοί επιφανείς βορειοθρακιώτες από την Φιλιππούπολη, την Μεσημβρία, την Αγχίαλο, την Σωζόπολη, την Βάρνα και την Στενήμαχο, που μυήθηκαν στην Φιλική Εταιρία. Μεταξύ αυτών και ο Φιλιππουπολίτης δήμαρχος της Οδησσού Γρηγόριος Μαρασλής, στο σπίτι του οποίου, όπως και στου Κομιζόπουλου, γίνονταν κρυφές συναντήσεις στελεχών της Φιλικής Εταιρίας. Μετά την απελευθέρωση της Ελλάδας ο Κομιζόπουλος και ο Μαρασλής διέθεσαν μεγάλα χρηματικά ποσά στην Πατρίδα, γι’ αυτό συγκαταλέγονται μεταξύ των εθνικών ευεργετών. Ο ιστορικός Ιωάννης Φιλήμων αναφέρει τριάντα ένα ονόματα επώνυμων Θρακιωτών, που ήταν μέλη της Φιλικής Εταιρίας ενώ πολλοί, οι περισσότεροι, ήταν ανώνυμοι. Στο παράρτημα Γ’ του τόμου των «Θρακιωτών» αναφέρεται, ότι ο Παπαφλέσσας συνάντησε στην Θράκη τους πιό ενθουσιώδεις οπαδούς της Εθνεγερσίας όπως Μητροπολίτες, προύχοντες, δασκάλους, πλοιάρχους κλπ.
Όταν δε αναφερόμαστε στην Θράκη εννοούμε την εδαφική έκταση από το Αιγαίο μέχρι τον Δούναβη και από τα παράλια της Μαύρης Θάλασσας μέχρι τον ποταμό Αξιό.

Στην Επανάσταση της Μολδοβλαχίας, τον Φεβρουάριο του έτους 1821, πολλοί Θρακιώτες, που ήταν μυημένοι στην Φιλική Εταιρία αλλά και άλλοι που δεν ήταν μυημένοι, πολέμησαν στο πλευρό του Υψηλάντη, οι περισσότεροι από τους οποίους βρήκαν τραγικό θάνατο στο Δραγατσάνι και στο Σκουλένι. Όσοι επέζησαν με επικεφαλής τους ομαδάρχες τους διέσχισαν την Βουλγαρία και πήγαν στην Ελλάδα. Οι μεν ναυτικοί εντάχθηκαν στον επαναστατημένο ελληνικό στόλο και πήραν μέρος σε ναυτικές πολεμικές μάχες στο Αιγαίο, οι δε οπλαρχηγοί με τις ομάδες τους, που είχαν συγκροτηθεί σε διάφορες πόλεις της Θράκης, εντάχθηκαν σε μεγαλύτερες στρατιωτικούς σχηματισμούς με αρχηγούς τον Οδυσσέα Ανδρούτσο, τον Γκούρα, τον Καραϊσκάκη κα και πήραν πήραν μέρος σε όλες τις μάχες της Πελοποννήσου και της Στερεάς Ελλάδας.

Ο Ανατολικορωμυλιώτης Νικόλας Μισιρλής συγκρότησε δικό του σώμα αποτελούμενο από Θρακιώτες, το οποίο μετείχε σε μάχες κυρίως της Πελοποννήσου. Στον χώρο ενός μικρού άρθρου είναι αδύνατον να γίνουν λεπτομερείς περιγραφές των μαχών και να μνημονευθούν ονόματα αγωνιστών. Γιά τον λόγο αυτο θα αναφερθούμε εν συντομία μόνο στην συμμετοχή των Ελλήνων επαναστατών της Στενημάχου και της Φιλιππούπολης, στους αγώνες της Νοτίου Ελλάδος.

Οι περισσότεροι από τις εκατοντάδες Στενημαχιτών και Φιλιππουπολιτών επαναστατών, που ήρθαν στην Ελλδα εντάχθηκαν στο τάγμα των «ατάκτων ιππέων», που είχε αρχηγό τον γενναίο οπλαρχηγό Χατζηχρήστο, που στα μετεγενέστερα χρόνια έγινε υπασπιστής της βασίλισσας Αμαλίας.

Μετά, όμως, το 1826, όταν συγκροτήθηκε η φάλαγγα των Θεσσαλομακεδοθρακών αγωνιστών, με επικεφαλής τον Χριστόφορο Περραιβό, αρκετοί Στενημαχίτες και Φιλιππουπολίτες εντάχθηκαν στην φάλαγγα αυτή. Τους επαναστάτες Στενημαχίτες και Φιλιππουπολίτες, που ήρθαν στην Ελλάδα, ακολούθησαν πολλές γυναίκες (σύζυγοι) που κι αυτές πολεμούσαν στο πλευρό των ανδρών τους στις μάχες της Πελοποννήσου, της Στερεάς Ελλάδας και την πολιορκία και ηρωική έξοδο του Μεσολογγίου.

Στο αρχείο των αγωνιστών του 1821 βρέθηκε και υπάρχει έγγραφο με ημερομηνία 3 Φεβρουαρίου 1831 με το οποίο οι χήρες Φιλιππουπολίτισσες, οι άνδρες των οποίων σκοτώθηκαν σε διάφορες μάχες, ζητούν την βοήθεια του κυβερνήτη Καποδίστρια γιά την επιστροφή τους στην ιδιαίτερη πατρίδα τους. Το κείμενο έχε ως εξής: «Εξοχώτατε, είς την πτώσιν του πολυθρηνήτου Μεσολογγίου και εις διάφορα μέρη της Πελοποννήσου και Στερεάς Ελλάδας επέσαμεν αιχμάλωτοι εις χείρας Αγαρηνών. Η Θεία Πρόνοια και η ευχή της Υμετέρας ημών Κυβερνήσεως ευδοκίμησε της ελευθερίας μας και με την ελεημοσύνη των Χριστιανών εφθάσαμεν εντεύθεν.

Εξοχώτατε έχομεν τρεις ημέρας εις την καθέδραν της Κυβερνήσεως, δεν ευρέθην κανένας να μας ελεήση καν ολίγον ψωμί, είμεθα νηστικές τόσες ημέρες, διο και παρακολούμεν την Υμετέραν εξοχότητα να μας εξοικονομήση το ζην και τα έξοδά μας διά να απερνάσωμεν εις την Πατρίδαμας και να μην αποθάνωμεν εδώ εις τον δρόμον.
Με βαθύτατον σέβας υποσημειούμεθα, την 3η Φεβρουαρίου 1831 Ναύπλιον, οι αιχμάλωτες φερμένες από Φιλιππούπολιν.».

Οι Θρακιώτισες χήρες, οι άνδρες των οποίων σκοτώθηκαν κατά τους αγώνες του 1821 δεν ζητούν αναγνώριση των θυσιών των ανδρών τους και της δίκαιης συμμετοχής τους στον Αγώνα της Ανεξαρτησίας, λίγο ψωμί ζητούν γιά να μην πεθάνουν από την πείνα και τα έξοδα επιστροφής τους στην ιδιαίτερη πατρίδα τους, η οποία εξακολουθούσε να είναι σκλαβωμένη! Ψυχικό μεγαλείο, άξιο κάθε σεβασμού!
Όταν έληξε η Επανάσταση του 1821 και οι Στενημαχίτες αγωνιστές επέστρεψαν στην γενέτειρά τους. Κάποιοι από αυτούς αντί γιά την θρακιώτικη ανδρική ενδυμασία που ήταν τα «πουτούρια» φορούσαν φουστανέλλες, που ήταν φορεσιά κυρίως του Μωριά. Γιά τον λόγο αυτό οι συμπολίτες τους τους αποκαλούσαν «Μωραλήδες».

Πηγές:
1. Σύγγραμα «Θρακικά» της Εταιρίας Θρακικών Μελετών
2. «Θράκη» του Κωνσταντίνου Α. Βακαλόπουλου
3. «Ο Στενίμαχος» του Κοσμά Μυρτίλου Αποστολίδη
4. «Η συμβολή της Θράκης εις τους Απελευθερωτικούς Αγώνες του Εθνους» του Απόστολου Π.Ευθυμιάδη

* Μέλος του συλλόγου Στενημαχιτών Κιλκίς