Ψυχικές ασθένειες: Αλήθειες και μύθοι
Καμιά απόλυτη και αδιάσειστη περιγραφή της ψυχικής υγείας και της ψυχικής νόσου δεν υπάρχει. Θα μπορούσαμε πολύ απλοϊκά να περιγράψουμε την ψυχική ασθένεια ως συμπεριφορά που αποκλίνει από το φυσιολογικό. Πράγματι, ο στατιστικός ορισμός αποτελεί ένα τρόπο και μέσο προσέγγισης του περίπλοκου αυτού θέματος.
Για αυτό, άλλωστε, στην διαδικασία διάγνωσης της ψυχικής νόσου, τόσο ο ψυχίατρος, όσο και ο κλινικός ψυχολόγος, χρησιμοποιεί το διαγνωστικό και στατιστικό εγχειρίδιο των ψυχικών νόσων (DSM) που εκδίδεται και αναθεωρείται κάθε μερικά χρόνια από τον Αμερικάνικο ψυχιατρικό σύνδεσμο.
Οι συχνές αναθεωρήσεις καταδεικνύουν την στενή σχέση φυσιολογικής συμπεριφοράς και κοινωνικών προτύπων και αξιών. Δηλαδή ένας τρόπος ορισμού της φυσιολογικής συμπεριφοράς ορίζεται μέσα από αυτό που κάνει η πλειοψηφία των ανθρώπων και επομένως έχει άμεση σχέση με κοινωνικά αποδεκτές συμπεριφορές.
Για παράδειγμα, στην αρχική έκδοση του εγχειριδίου αυτού το 1980 η ομοφυλοφιλία κατατασσόταν ως μια ψυχοπαθολογική κατηγορία. Στις τελευταίες εκδόσεις του εγχειριδίου και λόγο της μεγάλης αυξήσεωςς και αποδοχής της ομοφυλοφιλίας από την κοινωνία (ιδίως της Αμερικής) η ομοφυλοφιλία δεν κατατάσσεται πλέον ως ψυχική νόσος αλλά ως σεξουαλική προτίμηση.
Με την αλλαγή των κοινωνικών δεδομένων βλέπουμε όχι μόνο αλλαγή στις κατηγορίες των ψυχικών νοσημάτων αλλά και αλλαγή στις διαταραχές που επικρατούν ανάλογα με τις κοινωνικές συνθήκες. Για παράδειγμα την βικτωριανή εποχή όπου ο Φρώυντ ανέπτυξε την θεωρία του μια από τις κυρίαρχες νόσους ήταν οι υστερικές νευρώσεις ως αποτέλεσμα της καταπίεσης των σεξουαλικών ενστίκτων. Σήμερα με την σεξουαλική απελευθέρωση δεν βλέπουμε συχνά τέτοιου είδους ασθένειες. Οι διαταραχές της προσωπικότητας και της πρόσληψης τροφής φαίνεται να έχουν την μεγαλύτερη διάδοση στην εποχή μας.
Πέρα από το στατιστικό ορισμό, όπου η συμπεριφορά που ονομάζεται μη φυσιολογική είναι εκείνη που αποκλίνει από το μέσο όρο (για αυτό και συχνά αποκαλείται αποκλίνουσα συμπεριφορά) και παρουσιάζει μια συγκεκριμένη συμπτωματολογία, και άλλες συνθήκες χρειάζεται να συνυπάρχουν για να μιλήσουμε για ψυχοπαθολογία. Για να αποφύγουμε, λοιπόν, να αποκαλούμε ψυχικά ασθενείς όποιους ανθρώπους μπορεί να παρουσιάζουν πρωτότυπες, διαφορετικές και συχνά δημιουργικές συμπεριφορές και τρόπους ζωής που αποκλίνουν από το μέσο όρο χρειάζεται να λάβουμε υπόψη μας πως το άτομο προσαρμόζεται στην πραγματικότητα και πως το ίδιο βιώνει την καθημερινότητα του. Δηλαδή από την μια μεριά χρειάζεται να δούμε αν και κατά πόσο καταφέρνει να ανταποκριθεί στις εξωτερικές απαιτήσεις (δουλειά, σχέσεις, κλπ.) και από την άλλη πως ανταποκρίνεται σε εσωτερικές απαιτήσεις. Σημασία δηλαδή έχει η εσωτερική συνοχή και αρμονία ή η παρουσία έντονων συγκρούσεων που και ο ίδιος ο άνθρωπος περιγράφει ως ανεπιθύμητες.
Για να αποφύγουμε λάθη που απορρέουν από ψυχικές καταστάσεις, όπως για παράδειγμα οι αντικοινωνικές προσωπικότητες, όπου οι διαταραχές είναι σύμφωνες με το εγώ του ανθρώπου και επομένως ο ίδιος δεν βιώνει καμμιά αναταραχή σε σχέση με συμπεριφορές ή τρόπους λειτουργίας που είναι παθολογικοί, χρησιμοποιούμε και άλλους δύο τρόπους διάγνωσης της ψυχικής νόσου.
Την ωριμότητα και καταλληλότητα της συμπεριφοράς του ανθρώπου, δηλαδή αν ο τρόπος που αντιδρά και συμπεριφέρεται είναι ανάλογος με την ηλικία του και την περίσταση, και το αν και κατά πόσο ο τρόπος λειτουργίας του συγκεκριμένου ανθρώπου λαμβάνει υπόψη του το καλό του κοινωνικού συνόλου και των συνανθρώπων του. Δηλαδή ένας ηθικός ορισμός σύμφωνα με τον οποίο το άτομο σέβεται και ακολουθεί τους ηθικούς κανόνες που επικρατούν στην κοινωνία όπου ζει.
Είναι σημαντικό να τονισθεί η αλληλεξάρτηση και η αλληλεπίδραση των βιολογικών, ψυχολογικών και ψυχοκοινωνικών αιτιών για την εκδήλωση της κάθε διαταραχής. Γνωρίζουμε ότι οι ίδιες διαταραχές π.χ. διαταραχές διατροφής έχουν διαφορετική σημασία αναλόγως του εάν εμφανίζονται κατά την βρεφική, την παιδική ή την εφηβική ηλικία. Ομοίως, δεν είναι ίδια στις διαφορετικές ηλικίες η ψυχοπαθολογική αξία και η σημασία των διαταραχών διαγωγής, η ψύχωση, η κατάθλιψη, κ.ο.κ. Γνωρίζουμε ακόμα ότι στην εξελικτική πορεία οι κλινικές εικόνες μπορεί να μεταβάλλονται -κατά συνέπεια και οι διαγνώσεις.
