Ποίηση: Μία τέχνη για όλους

Δεν είναι πολλοί αυτοί που ασχολούνται και διαβάζουν την ποίηση. Συνήθως, μας απορροφούν άλλες μορφές τέχνης, όπως αυτή της πεζογραφίας, της ζωγραφικής ή πολύ περισσότερο της μουσικής. Ωστόσο, από τα πρώτα χρόνια της εφηβείας μου, είχα διαμορφώσει την άποψη ότι ένα ποίημα λίγων μόνο στίχων θα μπορούσε να συμπυκνώσει το νόημα ενός ολόκληρου μυθιστορήματος, με ευστοχία και μεστότητα εντυπωσιακή. Κι αυτό δεν το επισημαίνω, ασφαλώς, επιχειρώντας να αντιπαραβάλλω δύο διαφορετικές μορφές έκφρασης μέσα από την τέχνη.
Θα έλεγα, ωστόσο, ό,τι έχει επικρατήσει στο ευρύ κοινό μια παρεξηγημένη εντύπωση σχετικά με την ποίηση και το πού αυτή απευθύνεται. Οι αναγνώστες, συχνά, θεωρούν ότι ο ποιητικός λόγος μπορεί να γίνει αναγνωστικό απόκτημα μόνο από την ελίτ των «βιβλιοφάγων», λησμονώντας, ενδεχομένως, ότι μελοποιημένους στίχους σπουδαίων μας ποιητών έχει τραγουδήσει ο λαός μας, ανεξαρτήτως του εκπαιδευτικού του επιπέδου. Αν και πολλές φορές, ο κόσμος γνωρίζει τον εκάστοτε τραγουδοποιό ή τον συνθέτη ενός προσφιλούς τραγουδιού, χωρίς να έχει μάθει ποτέ τον στιχουργό του.
Οι έφηβοι μαθητές μας, από την άλλη, αντιμετωπίζουν, συχνά, την ποίηση με επιφύλαξη, θεωρώντας την δυσνόητη και «ακαταλαβίστικη». Αναρωτιέμαι, τι ευθύνη φέρει σε αυτό μερίδα των εκπαιδευτικών μας, οι οποίοι δεν κατόρθωσαν να επεξηγήσουν στο μαθητή την έννοια της ποίησης και να συνδέσουν το νόημά της με την εν γένει επαναστατικότητα και δημιουργικότητα των εφήβων. Κι αυτό γιατί πραγματικά θεωρώ πως η ποίηση έχει μια χροιά εφηβική, εκείνην που αντιστέκεται στο κατεστημένο, που ονειρεύεται και που δημιουργεί.
Η τάση αυτή ενισχύεται και από τους ίδιους τους εκδοτικούς οίκους, οι οποίοι ελάχιστα στηρίζουν τους νέους ποιητές, με τους τελευταίους ουσιαστικά να αυτοχρηματοδοτούν τις συλλογές τους. Καινοτόμος επιλογή θα ήταν για μένα η προώθηση της ποίησης, ως μια μορφή έκφρασης που απευθύνεται σε όλους και η ουσιαστική υποστήριξη των νέων δημιουργών.
Αναλογιστείτε τις περίφημες λέσχες ανάγνωσης ανά την Ελλάδα. Ελάχιστες από αυτές εντάσσουν στον προγραμματισμό τους μελέτη ποιημάτων, καλλιεργώντας την αντίληψη πως ούτε και αυτοί που ασχολούνται συστηματικά με την ανάγνωση μπορούν να «αγγίξουν» τα νοήματα της ποιητικής τέχνης. Για να μπορούν, όμως, να μελετούν 14χρονοι την ποίηση στο σχολικό πλαίσιο, προφανώς, θα πει πως το ζήτημα δεν άπτεται στην κατανόηση.
Άλλωστε, την τέχνη δεν παύει να την διέπει ο άγραφος νόμος της υποκειμενικότητας. Τι κι αν ο Καρυωτάκης με την «Πρέβεζά» του, συμπνύκνωνε τον προσωπικό του πολιτικό και κοινωνικό κατατρεγμό, εγώ πάντοτε στο ανάγνωσμά της διακρίνω τη δική μου αντίσταση στην κάθε αλλαγή.
Θεωρώ πως όλο αυτό το «πέπλο μυστηρίου» που υπάρχει γύρω από αυτόν το χώρο της τέχνης καταδεικνύει τη δυσκολία της κοινωνίας μας να «αγκαλιάσει» τις μεγάλες και επίκαιρες αλήθειες της ποιητικής τέχνης. Έχει πειστεί ο λαός μας πως η ποίηση συμβολίζει το ρομαντισμό και χαρακτηρίζει εκείνους που νεφελοβατούν γιατί διστάζουν να αντικρίσουν τη σύγχρονη και ρεαλιστική πραγματικότητα.
Σε αντίθεση με αυτήν την αντίληψη, η ποίηση είναι το είδος της τέχνης που διέπεται από εκείνην την αμεσότητα και την ρεαλιστικότητα που, με το «πρόσχημα» ή την «επικάλυψη» εύηχων λέξεων, καταγράφει και υποδεικνύει την καρδιά μιας αλήθειας που αποστρεφόμαστε ή που διστάζουμε να αντιμετωπίσουμε στη ζωή μας. Από αυτήν την οπτική γωνία, «ναι», η ποίηση δεν είναι μια εύκολη και εύπεπτη μορφή τέχνης. Μιλά για το νόημα της ύπαρξης, το υπέρτατο του έρωτα, την αυτοθυσία της μάχης, τη νοσταλγία της ξενιτιάς και για τόσα άλλα που ταλανίζουν την πορεία μας.
Φωτεινό παράδειγμα του τόπου μας, ανά την Ελλάδα, ο ποιητικός διαγωνισμός της πολιτιστικής και καλλιτεχνικής εταιρείας «Τέχνη» του Κιλκίς. Ενθαρρύνει νέους ποιητές κάθε χρόνο να δοκιμαστούν, να εκφραστούν και να επικοινωνήσουν με όλους και όχι μόνο με μια μερίδα από «ειδήμονες».
Η πρόκληση θα έλεγα πως απευθύνεται στους οργανισμούς της εκπαίδευσής μας (τυπικής και δια βίου μάθησης):
Θα μυήσει, άραγε, κάποτε στην ποιητική τέχνη μαθητές και ενηλίκους, προσδίδοντάς της την αξιακή διάσταση που της αρμόζει;