Η Παναγία στην ποντιακή λαογραφία

Γράφει ο Στάθης Τσομίδης

Το εικονοστάσι των ποντιακών σπιτιών, κοσμούσε πάντοτε η εικόνα της Παναγίας,μαζί με το θυμιατό, την καντήλα και λίγα ξερά “δάκρυα της Παναίας”. Η ιδιαίτερη εκτίμηση,και σεβασμός των Ποντίων προς την Παναγία, φαινόταν και από το ότι τηρούσαν αυστηρά την δεκαπενθήμερη νηστεία πριν από την Κοίμηση.

Η Παναγία είχε, και έχει θέση και στην προφορική παράδοση και λόγο των Ποντίων. Λέει η έκφραση “θαρρεί τη Παναίας η κάτα έν΄”, ενώ για την γυναικία ομορφιά “Αμόν Αρμένισα Παναία εν΄” (κατά την παράδοση η συγκεκριμένη εικόνα είχε αγιογραφηθεί από τον Ελληνα αγιογράφο Συμεών).

Πίστευαν,επίσης,ότι η αναφορά και μόνον στην Μεγαλόχαρη, διώχνει τα κακά πνεύματα,και ησυχάζει τον ύπνο των βρεφών.

Οταν βροντούσε και άστραφτε, έκαναν την προσευχή τους στην Παναγία, ενώ το ουράνιο τόξο (Το Ταραήλ) ονομάζεται το “Το ζωνάρ της Παναίας”.

Στα δημοτικά τραγούδια του Πόντου, κυρίαρχη είναι η θέση της Παναγίας,όπως και στις καθημερινές, αλλά και τις αρές.

“Εσύ έπαρ τα εγκλησιάς
κι εγώ τα μοναστήρια,
άφτω εγώ θυμίαμαν
κι εσύ λιβανοκέρα,
παρακαλούμεν τ΄Αγιους
Χριστόν και Παναίαν…”, τραγουδάει η μάνα στην κόρη της όταν βλέπει ότι αυτή δεν παντρεύεται… (Δημοτικό Τραγούδι από το χωριό Σταυρί).

Ενώ αμέτρητα είναι τα δίστιχα που αναφέρονται στην Παναγία

“Σουμέλα λεν την Παναγιά,
Σουμέλα λεν και σένα.
Ολοι φιλούν την Παναγιά,
κι εγώ φιλώ εσένα”
“Η Παναγιά λειτουργά,
ο γούμενον κοιμάται,
τερέστ΄, ομμάτα,τέρεστε,
πάω κι αροθυμάται.”

Δεν υπάρχει έκφανση της ζωής των Ποντίων, που να μην εμπεριέχει την αναφορά,έστω και έμμεσα στην Παναγία.